Rozdzielenie funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego
Minister Sprawiedliwości przedstawił założenia projektu nowelizacji ustawy o prokuraturze, zakładające m.in. rozdzielenie stanowisk Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego. Projekt wprowadza szereg zmian dotyczących wyboru, kadencji, obowiązków i odwołania Prokuratora Generalnego, a także gwarantuje jego niezależność. Wprowadza również zmiany dotyczące zgłaszania kandydatów na to stanowisko oraz współpracy z innymi organami i społeczeństwem.
Tematyka: Minister Sprawiedliwości, Prokurator Generalny, nowelizacja ustawy, rozdzielenie stanowisk, niezależność prokuratury, kandydaci na Prokuratora Generalnego, obowiązki Prokuratora Generalnego, współpraca z administracją publiczną
Minister Sprawiedliwości przedstawił założenia projektu nowelizacji ustawy o prokuraturze, zakładające m.in. rozdzielenie stanowisk Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego. Projekt wprowadza szereg zmian dotyczących wyboru, kadencji, obowiązków i odwołania Prokuratora Generalnego, a także gwarantuje jego niezależność. Wprowadza również zmiany dotyczące zgłaszania kandydatów na to stanowisko oraz współpracy z innymi organami i społeczeństwem.
Minister Sprawiedliwości przedstawił 19.1.2024 r. założenia projektu nowelizacji ustawy z 28.1.2016 r. Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2024 r. poz. 390; dalej: PrProk). 16.7.2024 r. projekt ustawy rozdzielający stanowiska Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego został opublikowany na stronie ministerstwa. Niebawem zostanie wpisany do planu prac legislacyjnych rządu. • Projekt nowelizacji PrProk zakłada rozdzielenie stanowisk Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego. • Po zakończeniu prac Komisji Kodyfikacyjnej Ustroju Sądownictwa i Prokuratury projekt zostanie wpisany do planu prac legislacyjnych rządu. Obowiązujący stan prawny PrProk obowiązuje w obecnym kształcie od 2016 r., kiedy to uchwalono i przyjęto przepisy, które połączyły stanowiska Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości. Ustawa utworzyła też Prokuraturę Krajową w miejsce Generalnej, zlikwidowała Krajową Radę Prokuratury oraz wojskowy pion organizacyjny prokuratury. Podstawowe założenia nowelizacji Zgodnie z założeniami przedstawionymi przez Ministra Sprawiedliwości, Prokuratora Generalnego powoływać będzie (bezwzględną większością głosów) Sejm za zgodą Senatu. Kadencja Prokuratora Generalnego będzie trwała 6 lat, bez możliwości jej ponowienia. Po zakończeniu kadencji Prokurator Generalny będzie mógł przejść w stan spoczynku niezależnie od osiągniętego wieku. Pierwszego zastępcę Prokuratora Generalnego oraz pozostałych, nie więcej niż dwóch, będzie powoływał i odwoływał Prokurator Generalny, spośród prokuratorów, po zasięgnięciu w przyszłości opinii Krajowej Rady Prokuratorów. Zastępcę Prokuratora Generalnego do spraw wojskowych będzie powoływał i odwoływał Prokurator Generalny po uzyskaniu opinii Ministra Obrony Narodowej, spośród prokuratorów będących oficerami wojska w służbie czynnej albo oficerami rezerwy. Uprawnienie do zgłaszania kandydatów na urząd Prokuratora Generalne Jak wynika z założeń przedstawionych przez Ministra Sprawiedliwości, kandydatów na urząd Prokuratora Generalnego może zgłosić: • Prezydent RP; • Marszałek Sejmu; • grupa 35 posłów; • grupa 15 senatorów; • grupa 200 prokuratorów w stanie czynnym; • grupa 2.000 obywateli. Kandydatury zgłaszane będą Marszałkowi Sejmu, a kandydaci wezmą udział w wysłuchaniu publicznym, które koordynować będzie przywrócona Krajowa Rada Prokuratury. Wymogi, które musi spełnić kandydat na Prokuratora Generalnego Na gruncie projektowanych przepisów stanowisko Prokuratora Generalnego będzie mógł zajmować wyłącznie prokurator w stanie czynnym, z co najmniej 20-letnim nieprzerwanym stażem na stanowisku prokuratora. Będzie on również musiał wykazać, że w ciągu 10 lat bezpośrednio przed zgłoszeniem kandydatury nie wykonywał innego zawodu. Co więcej, Prokurator Generalny nie będzie mógł: • zajmować innego stanowiska czy wykonywać innych zajęć zarobkowych (wyjątkiem od tej reguły będzie zatrudnienie na uczelni lub innej instytucji szkolnictwa wyższego i nauki); • nie będzie mógł należeć do partii politycznej lub związku zawodowego; • nie będzie mógł prowadzić działalności publicznej, która nie licowałaby z godnością urzędu lub zagrażała niezależności prokuratury. Gwarancje niezależności Prokuratora Generalnego Zgodnie z założeniami przedstawionymi przez Ministra Sprawiedliwości, Prokurator Generalny nie będzie mógł zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej, zatrzymany ani tymczasowo aresztowany bez uprzedniej zgody Sejmu. Wyjątkiem będzie zatrzymanie na gorącym uczynku. Projekt nowelizacji ustawy zakłada również wprowadzenie autonomii budżetowej prokuratury. Oznacza to, że projekt budżetu prokuratury Prokurator Generalny będzie przedstawiał Ministrowi Finansów, który włączy go do projektu budżetu państwa. Odwołanie Prokuratora Generalnego ze stanowiska Na gruncie projektowanych przepisów odwołanie Prokuratora Generalnego przez Sejm przed upływem kadencji będzie możliwe, gdy Prokurator Generalny: • zrzekł się funkcji Prokuratora Generalnego; • stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby lub utraty sił, co zostało stwierdzone orzeczeniem lekarskim; • został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego; • złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, co zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu; • został prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną. Co więcej, wniosek o odwołanie Prokuratora Generalnego będą mogli złożyć: • grupa 35 posłów; • grupa 15 senatorów. Sejm będzie mógł odwołać Prokuratora Generalnego większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Obowiązki Prokuratora Generalnego Wśród obowiązków Prokuratora Generalnego wymieniono m.in. coroczne przedstawianie Sejmowi i Senatowi sprawozdania rocznego z działalności prokuratury. Dokument ten będą także otrzymywać: • Prezydent RP; • Prezes Rady Ministrów; • Minister Sprawiedliwości; • Krajowa Rada Prokuratury. Wymienione organy będą mogły przedstawić pisemne stanowisko do sprawozdania Prokuratora Generalnego. Zarówno sprawozdanie, jak i stanowiska, będą miały charakter jawny i będą publikowane w biuletynie Prokuratora Generalnego oraz na stronie internetowej Biura Prokuratora Generalnego. Prokuratorowi Generalnemu będzie również przysługiwało uprawnienie do informowania Sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych o postępowaniach przygotowawczych, mających bezpośrednie znaczenie dla bezpieczeństwa Państwa, po uzyskaniu pisemnego stanowiska w tym przedmiocie prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze kierując się dobrem i koniecznością zapewnienia sprawności prowadzonego postępowania. Zasady Współpracy Prokuratora Generalnego z administracją publiczną, samorządem i organizacjami społecznymi Zgodnie z założeniami przedstawionymi przez Ministra Sprawiedliwości, Prokurator Generalny będzie współpracował z administracją publiczną, samorządem i organizacjami społecznymi w zakresie propagowania praworządności i zasad demokratycznego państwa prawa, uczestnicząc we wspólnych inicjatywach edukacyjnych, naukowych, opiniodawczych i analitycznych. Prokurator Generalny będzie również uprawniony do opiniowania projektów aktów normatywnych związanych z funkcjonowaniem i zakresem działalności prokuratury oraz szeroko pojętym prawem karnym. Będzie mógł również wystąpić do Prezydenta RP lub Marszałka Senatu RP z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w zakresie związanym z funkcjonowaniem prokuratury. Etap legislacyjny 19.1.2024 r. Minister Sprawiedliwości przedstawił założenia projektu nowelizacji PrProk. 16.7.2024 r. projekt został opublikowany na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości. Niebawem powinien zostać wpisany do planu prac legislacyjnych rządu.
Projekt nowelizacji ustawy o prokuraturze zakłada wprowadzenie autonomii budżetowej prokuratury, zmiany w procedurze odwołania Prokuratora Generalnego oraz jego obowiązki, w tym coroczne raportowanie działalności prokuratury. Prokurator Generalny będzie również odpowiedzialny za współpracę z administracją publiczną, samorządem i organizacjami społecznymi w celu propagowania praworządności i zasad demokratycznego państwa prawa.