Niedopuszczalność ukarania za nieprzestrzeganie kwarantanny
Skoro obowiązek odbycia kwarantanny po przekroczeniu granicy państwowej ustanowiony na mocy rozporządzenia Rady Ministrów jest niezgodny z Konstytucją RP, to osoba, która nie zastosowała się do tego obowiązku, nie powinna być karana. Sprawa dotyczyła obwinionego K.S., który opuścił miejsce zamieszkania będąc na kwarantannie domowej, co skutkowało ukaraniem grzywną. Jednakże Sąd Najwyższy uchylił wyrok nakazowy, uznał kasację za zasadną i uniewinnił K.S. od zarzucanego czynu, argumentując, że korelacja ustaleń faktycznych z treścią prawa nie potwierdzała podejrzenia o nosicielstwo choroby zakaźnej, co wykluczało karalność działań K.S.
Tematyka: kwarantanna, nieprzestrzeganie, kara, Sąd Najwyższy, uniewinnienie, kasacja, nosiciel choroby, konstytucyjność, wykroczenie, art. 116 KW
Skoro obowiązek odbycia kwarantanny po przekroczeniu granicy państwowej ustanowiony na mocy rozporządzenia Rady Ministrów jest niezgodny z Konstytucją RP, to osoba, która nie zastosowała się do tego obowiązku, nie powinna być karana. Sprawa dotyczyła obwinionego K.S., który opuścił miejsce zamieszkania będąc na kwarantannie domowej, co skutkowało ukaraniem grzywną. Jednakże Sąd Najwyższy uchylił wyrok nakazowy, uznał kasację za zasadną i uniewinnił K.S. od zarzucanego czynu, argumentując, że korelacja ustaleń faktycznych z treścią prawa nie potwierdzała podejrzenia o nosicielstwo choroby zakaźnej, co wykluczało karalność działań K.S.
Skoro obowiązek odbycia kwarantanny po przekroczeniu granicy państwowej ustanowiony na mocy
rozporządzenia Rady Ministrów jest niezgodny z Konstytucją RP, to osoba, która nie zastosowała się do tego
obowiązku, nie powinna być karana.
Opis stanu faktycznego
K.S. został obwiniony o to, że 19.3.2020 r. w Z. wiedząc o tym, że jest osobą podejrzaną o nosicielstwo choroby
zakaźnej Covid-19, nie przestrzegał nakazów zawartych w przepisach o zapobieganiu tej chorobie, będąc na
kwarantannie domowej opuścił miejsce zamieszkania, tj. o wykroczenie z art. 116 § 1 pkt 3 KW.
Sąd Rejonowy w Z. wyrokiem nakazowym wydanym 4.11.2020 r., VII W 500/20, obwinionego K.S. uznał za winnego
wykroczenia z art. 116 § 1 pkt 3 KW, popełnionego w sposób opisany we wniosku o ukaranie i za to wykroczenie
wymierzył mu karę grzywny w wysokości 500 zł oraz obciążył go kosztami sądowymi. Orzeczenie to uprawomocniło
się 18.11.2020 r.
Od powyższego wyroku kasację na korzyść ukaranego w trybie art. 110 § 1 KPW wywiódł Prokurator Generalny,
zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa procesowego, a mianowicie
art. 93 § 2 KPW, polegające na niezasadnym przyjęciu, że okoliczności zarzucanego obwinionemu czynu i jego wina
nie budzą wątpliwości, skutkiem czego doszło do wydania wyroku nakazowego również z rażącym naruszeniem
prawa materialnego, to znaczy obrazą art. 116 § 1 pkt 3 KW, przez jego wadliwe zastosowanie i uznanie K.S. za
winnego popełnienia wykroczenia.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść ukaranego, uchylił
zaskarżony wyrok i uniewinnił K.S. od zarzucanego czynu.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja była oczywiście zasadna w rozumieniu art. 535 § 5 KPK.
Trafnie dostrzegł skarżący, że wyrok nakazowy Sądu Rejonowego w Z. jest wadliwy, gdyż został wydany z rażącym
naruszeniem przepisów prawa procesowego i materialnego wskazanych w zarzucie środka zaskarżenia.
Odnośnie do uchybień w zakresie prawa procesowego należało zauważyć, że orzekanie w postępowaniu
nakazowym dopuszczalne jest wyłącznie wtedy, gdy okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości
(art. 93 § 2 KPW). Procedowanie w tym trybie zastrzeżone zostało do najbardziej oczywistych przypadków, gdy
materiał dowodowy istniejący w aktach sprawy jest tak jednoznaczny, że nie nasuwa żadnych istotnych wątpliwości,
co do winy i okoliczności popełnienia zarzucanego czynu, a także wszelkich okoliczności mających wpływ na
dokonanie właściwej oceny prawnej.
Powyższe kryteria w niniejszej sprawie nie zostały spełnione, gdyż nie został dochowany obowiązek wszechstronnej
i weryfikacji okoliczności sprawy w aspekcie faktycznym i prawnym, wskutek czego doszło do poczynienia wadliwej
konkluzji w zakresie realizacji przez K.S. znamion zarzucanego mu wykroczenia z art. 116 § 1 pkt 3 KW, a więc tym
samym również obrazy prawa materialnego.
Stosownie do treści art. 116 § 1 KW, karze grzywny albo karze nagany podlega ten, kto, wiedząc o tym. że:
1. jest chory na gruźlicę, chorobę weneryczną lub inną chorobę zakaźną albo podejrzany o tę chorobę,
2. styka się z chorym na chorobę określoną w pkt 1 lub z podejrzanym o to, że jest chory na gruźlicę lub inną
chorobę zakaźną,
3. jest nosicielem choroby określonej w pkt 1 lub podejrzanym o nosicielstwo, nie przestrzega zakazu, nakazu,
ograniczenia lub obowiązku, określonego w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób
zakaźnych u ludzi lub w przepisach o Państwowej Inspekcji Sanitarnej lub nie przestrzega decyzji wydanej na
podstawie tych przepisów przez organy inspekcji sanitarnej.
Legalna wykładnia znamion: choroba zakaźna, nosiciel, podejrzany o nosicielstwo została zawarta w ustawie
z 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. 2024 r. poz. 924; dalej:
ZapobChoróbU). Nosicielem choroby jest – zgodnie z art. 2 pkt 17 ZapobChoróbU – osoba bez objawów choroby
zakaźnej, w której organizmie bytują biologiczne czynniki chorobotwórcze, stanowiąca potencjalne źródło zakażenia
innych osób. Z kolei podejrzanym o nosicielstwo jest – zgodnie z art. 2 pkt 21 ZapobChoróbU (podejrzany
o zakażenie) – osoba, u której nie występują objawy zakażenia ani choroby zakaźnej, która miała styczność ze
źródłem zakażenia, a charakter czynnika zakaźnego i okoliczności styczności uzasadniają podejrzenie zakażenia. Ta
sama ustawa definiuje również użyte w art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. f ZapobChoróbU pojęcie kwarantanna, stanowiąc w art.
2 pkt 12 ZapobChoróbU, że kwarantanna to odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie, w celu
zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych. Ustawa ta zawiera także listę
podstawowych nakazów i zakazów związanych z zapobieganiem szerzeniu się chorób zakaźnych.
Z kolei zgodnie z obowiązującym w chwili czynu przepisu § 2 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia
z 13.3.2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U.
z 2020 r. poz. 433; dalej: ZagrEpidemiiR), wydanego na podstawie art. 46 ust. 2 i 4 ZapobChoróbU – w okresie od
15.3.2020 r. do odwołania, osoba przekraczająca granicę państwową w celu udania się do swojego miejsca
zamieszkania lub pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązana odbyć, po przekroczeniu granicy
państwowej, obowiązkową kwarantannę, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 34 ust. 5
ZapobChoróbU, trwającą 14 dni, licząc od dnia następującego po przekroczeniu tej granicy.
Powyższe uwarunkowania implikowały konieczność przeanalizowania § 2 ZagrEpidemiiR pod kątem jego zgodności
z gwarantowanymi konstytucyjnie prawami i wolnościami obywatelskimi oraz delegacją ustawową, czego w niniejszej
sprawie zabrakło. Sąd orzekający w sprawie wykroczeniowej obowiązany był ocenić, czy zarzucany obwinionemu
czyn spełniał wszystkie ustawowe znamiona danego wykroczenia jak również i to, czy obowiązki nałożone na
obywateli, których złamanie karane jest jako wykroczenie, zostały określone zgodnie z prawem. Formalnym
warunkiem ograniczania praw obywateli zgodnego z ustawą zasadniczą jest formułowanie ich tylko w ustawie, choć
dopuszczalne jest delegowanie na podstawie art. 92 ust. 1 Konstytucji RP pewnych materii do rozporządzeń
wykonawczych. Zgodnie z powołanym przepisem rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane
w Konstytucji RP, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.
Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do
uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.
Skoro zatem obowiązek odbycia kwarantanny po przekroczeniu granicy państwowej, ustanowiony na mocy
powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów, jest niezgodny z Konstytucją RP, to osoba, która nie zastosowała
się do tego obowiązku, nie powinna być karana. Tylko obowiązki ustanowione w aktach normatywnych, które
spełniają standardy konstytucyjne, powinny być wiążące dla obywateli w tym sensie, że w przypadku niewykonania
takiego obowiązku organy państwa mają pełne prawo podjąć uzasadnione działania zmierzające do wyciągnięcia
konsekwencji tego naruszenia, które doprowadzą do pogorszenia sytuacji prawnej obywateli. W przeciwnym razie
jakakolwiek sankcja zastosowana wobec obywatela byłaby niesprawiedliwą reakcją państwa, którego organy same
nie przestrzegały reguł prawnych w procesie tworzenia prawa.
Z tych powodów kasacja okazała się zasadna (art. 535 § 5 KPK), a konsekwencją jej uwzględnienia było uchylenie
zaskarżonego wyroku i uniewinnienie K.S. od przypisanego wykroczenia oraz obciążenie Skarbu Państwa kosztami
postępowania.
Komentarz
Tło rozpoznawanej sprawy jawi bezsporne twierdzenie, że korelacja ustaleń faktycznych z treścią art. 116 § 1 pkt 3
KW prowadzi wprost do wniosku, iż K.S. nie był w rozumieniu tego przepisu nosicielem choroby, ani podejrzanym
o nosicielstwo. Nie spełniał bowiem wymienionych powyżej ustawowych warunków tego stanu. Sam powrót do kraju
z zagranicy nie może być uznany za równoznaczny z podejrzeniem o nosicielstwo, bowiem prowadziłoby to do
wykładni rozszerzającej i zastosowania normy prawnokarnej z art. 116 § 1 pkt 3 KW względem osób, wobec których
nie tylko nie udowodniono, ale nawet nie uprawdopodobniono, aby miały styczność ze źródłem zakażenia. W tym
przypadku rozszerzające interpretowanie normy o charakterze penalnym jest niedopuszczalne, jako niezgodne
z wynikającą z Konstytucji RP zasadą nullum crimen sine lege. Samo przekroczenie przez obwinionego granicy
państwowej i objęcie z tego powodu kwarantanną nie mogło zostać więc uznane za czyniące z K.S. osobę
podejrzaną o nosicielstwo choroby zakaźnej, wobec której zastosowanie mógł mieć przepis art. 116 § 1 pkt 3 KW.
Wyrok Sądu Najwyższego z 9.5.2024 r., I KK 38/24,
Kasacja w sprawie ukarania za nieprzestrzeganie kwarantanny okazała się zasadna, co skutkowało uniewinnieniem obwinionego K.S. Sąd Najwyższy uznał, że powrót do kraju nie jest równoznaczny z podejrzeniem o nosicielstwo choroby zakaźnej, co wyklucza karalność czynu. W rezultacie uchylenie wyroku nakazowego oraz uniewinnienie obwinionego było uzasadnione i zgodne z zasadą nullum crimen sine lege.