Zwolnienie z funkcji biegłego sądowego bez skazania

Tematyka: biegły sądowy, zwolnienie, funkcja biegłego, postępowanie karne, rękojmia, Naczelny Sąd Administracyjny, Minister Sprawiedliwości, stanowisko sądu

O utracie rękojmi należytego wykonywania obowiązków biegłego przesądza sam fakt występowania
w postępowaniu karnym w charakterze podejrzanego lub oskarżonego. Prezes sądu powinien odwołać taką
osobę z funkcji biegłego bez oczekiwanie na zakończenie postępowania karnego prawomocnym wyrokiem -
wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny.
Stan faktyczny
M.S. pełnił funkcję biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, wypadkoznawstwa i psychologii
klinicznej przy Sądzie Okręgowym. Po upływie kilku lat Prezes Sądu zwolnił go z pełnionej funkcji na podstawie § 6
ust. 1 pkt 2 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 24.1.2005 r. w sprawie biegłych
sądowych (Dz.U. z 2005 r. Nr 15, poz. 133; dalej: BiegSądR). W uzasadnieniu decyzji wskazano, że Prokuratur
Rejonowy wniósł przeciwko M.S. akt oskarżenia o popełnienie umyślnych przestępstw przeciwko obrotowi
gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym, popełnionych w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej. W związku z tym wobec biegłego zastosowano środki zapobiegawcze w postaci m.in.: dozoru Policji
i zakazu opuszczania kraju. W ocenie Prezesa Sądu wskazane okoliczności uzasadniają odwołanie M.S. z funkcji
biegłego.
Minister Sprawiedliwości utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. Organ wyjaśnił, że jednym z warunków ustanowienia
biegłym sądowym jest dawanie rękojmi należytego wykonywania obowiązków biegłego. Jest to całokształt cech,
zdarzeń i okoliczności dotyczących osoby biegłego, składających się na jego wizerunek jako osoby zaufania
publicznego. Wizerunek ten potwierdza swoim autorytetem prezes sądu, przy którym biegły jest ustanowiony.
Zgodnie z § 6 ust. 1 BiegSądR, utrata warunków do pełnienia funkcji zobowiązuje prezesa sądu okręgowego do
zwolnienia biegłego z tej funkcji. W ocenie Ministra Sprawiedliwości do podjęcia takiego działania wystarczający jest
już sam fakt wniesienia aktu oskarżenia o popełnienie wyżej wskazanych umyślnych przestępstw.
Warunki pełnienia funkcji biegłego
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę M.S. W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, że
zwolnienie z funkcji biegłego może mieć charakter fakultatywny lub obligatoryjny. Prezes sądu może zwolnić
z funkcji biegłego z ważnych powodów, w szczególności, jeżeli nienależycie wykonuje on swoje czynności.
Jeśli jednak biegły utracił warunki do pełnienia tej funkcji, w tym rękojmię należytego wykonywania
obowiązków, prezes sądu ma obowiązek zwolnić biegłego. Sąd zaznaczył, że ocena przesłanek do zwolnienia
z funkcji biegłego musi uwzględniać, iż biegły sądowy jest organem pomocniczym sądu, a jego działania lub
zaniechania postrzegane są jako działania lub zaniechania szeroko rozumianego wymiaru sprawiedliwości. Opinia
sporządzona przez biegłego stanowi dowód w postępowaniu przed sądami oraz organami prowadzącymi
postępowanie przygotowawcze w sprawach karnych. Dlatego od biegłego sądowego wymagane jest posiadanie nie
tylko stosownej wiedzy i kwalifikacji zawodowych, ale także zaufania sądu do osoby biegłego, zachowanie
bezstronności i tajemnicy oraz wymóg sumiennego oraz osobistego przeprowadzania badań.
Zdaniem WSA w Warszawie, skoro przeciwko skarżącemu toczy się postępowanie karne, to Prezes Sądu nie mógł
już dłużej za niego ręczyć, a opinie M.S. mogły być podważane m.in. ze względu na brak bezstronności. Osoba
biegłego sądowego nie może nasuwać jakichkolwiek podejrzeń co do stronniczości, nierzetelności czy braku
obiektywizmu. Organy obu instancji prawidłowo zatem uznały, że sam fakt prowadzenia przeciwko skarżącemu
postępowania karnego i przedstawienie w nim zarzutów o popełnienie przestępstwa umyślnego przeciw mieniu
i obrotowi gospodarczemu jest wystarczającą okolicznością do odwołania go z funkcji biegłego.
Zarzuty skargi kasacyjnej
M.S. wniósł skargę kasacyjną zarzucając Sądowi i organom obu instancji nieprawidłowe uznanie, że prowadzenie
postępowania karnego przeciwko niemu oznacza utratę rękojmi należytego wykonywania obowiązków biegłego.
Zdaniem M.S. samo postawienie w stan oskarżenia nie świadczy o braku obiektywizmu i stronniczości
w wykonywaniu obowiązków biegłego i utracie zaufania sądu. Jak podkreślono, postępowanie karne przeciwko
skarżącemu nie zostało zakończone, nawet nieprawomocnym wyrokiem, co czyni niedopuszczalnym pozbawienie go
prawa do wykonywania zawodu. W ocenie M.S. zasada domniemania niewinności obowiązuje nie tylko
w postępowaniu karnym i wiąże również organy wydające rozstrzygnięcia w tej sprawie.
Utrata rękojmi należytego wykonywania obowiązków biegłego
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną. W uzasadnieniu wyroku stwierdzono, że wprowadzenie
kryterium rękojmi należytego wykonywania obowiązków ma służyć zagwarantowaniu odpowiedniego poziomu

moralnego i zawodowego biegłego sądowego. Jego postawa jako organu pomocniczego sądu wpływa bowiem na
społeczną ocenę działalności sądów i organów ścigania. W ocenie NSA wystarczającym powodem do zwolnienia
skarżącego z funkcji biegłego jest wystąpienie przeciwko niemu z aktem oskarżenia o popełnienie
umyślnych przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie
cywilnoprawnym, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Jak podkreślono, niezależnie od okoliczności
towarzyszących popełnieniu czynu, samo ujawnienie informacji o prowadzeniu przeciwko biegłemu sądowemu
postępowania o popełnienie przestępstwa podważa publiczne zaufanie, jakim powinien być obdarzony. Naraża to
autorytet nie tylko Prezesa Sądu, przy którym został ustanowiony, ale również organów procesowych, dla których
opiniuje.
NSA stwierdził, że istotne znaczenie w tej sprawie ma również fakt niepowiadomienia Prezesa Sądu przez M.S.
o prowadzonym przeciwko niemu postępowaniu karnym. Jak przyznano, przepisy BiegSądR nie nakładają wprost
takiego obowiązku, jednak od osoby zaufania publicznego należy oczekiwać, że zawiadomi właściwe organy
o wystąpieniu okoliczności mogących rzutować na wizerunek wymiaru sprawiedliwości. Nieudzielenie takich
informacji uzasadnia utratę zaufania do biegłego sądowego.
Zasada domniemania niewinności
NSA nie podzielił stanowiska M.S., że dla oceny legalności zaskarżonej decyzji ma znaczenie zasada
domniemania niewinności. Jak wyjaśniono, zasada ta odnosi się do postępowania karnego, a nie
administracyjnego, w trybie którego rozpatrywana jest sprawa o zwolnienie z funkcji biegłego sądowego.
Wskazana w art. 42 ust. 3 Konstytucji RP i wiążących Polskę umowach międzynarodowych zasada domniemania
niewinności nie może stanowić usprawiedliwienia czy zabezpieczenia obiektywnych naruszeń prawa.
W szczególności nie może być rozumiana w taki sposób, który wykluczałby wiązanie z samym faktem toczącego się
postępowania karnego jakichkolwiek konsekwencji prawnych dla podejrzanego lub oskarżonego. Dopuszczalność
takich konsekwencji powinna być „ważona” nie na płaszczyźnie zasady domniemania niewinności, ale
w płaszczyźnie zasady proporcjonalności (zob. wyrok TK z 2.9.2008 r., K 35/06,
).
Wyrok NSA z 15.5.2024 r., II GSK 426/21,

Utrata rękojmi należytego wykonywania obowiązków biegłego sądowego była podstawą do zwolnienia M.S. z funkcji biegłego. Postępowanie karne przeciwko niemu oraz akty oskarżenia przeciwko niemu były decydujące w procesie zwalniania. NSA uznał, że wprowadzenie kryterium rękojmi należytego wykonywania obowiązków ma służyć zagwarantowaniu odpowiedniego poziomu moralnego i zawodowego biegłego sądowego, a nieprawidłowości rzucają cień na zaufanie publiczne do biegłego.