Nowe standardy wymiany informacji z organami ścigania UE
W odpowiedzi na dynamiczne zmiany w przepisach unijnych, Polska przygotowuje się do wprowadzenia nowelizacji ustawy o wymianie informacji z organami ścigania UE. Celem jest dostosowanie przepisów krajowych do wytycznych unijnych w celu skutecznego zwalczania przestępczości transgranicznej.
Tematyka: nowelizacja, wymiana informacji, organy ścigania, Polska, Unia Europejska, bezpieczeństwo, przestępczość transgraniczna, punkt kontaktowy, system zarządzania sprawami, szkolenia, współpraca międzynarodowa
W odpowiedzi na dynamiczne zmiany w przepisach unijnych, Polska przygotowuje się do wprowadzenia nowelizacji ustawy o wymianie informacji z organami ścigania UE. Celem jest dostosowanie przepisów krajowych do wytycznych unijnych w celu skutecznego zwalczania przestępczości transgranicznej.
W odpowiedzi na dynamiczne zmiany w przepisach unijnych, Polska przygotowuje się do wprowadzenia nowelizacji ustawy z 16.9.2011 r. o wymianie informacji z organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej, państw trzecich, agencjami Unii Europejskiej oraz organizacjami międzynarodowymi (Dz.U. z 2023 r. poz. 783; dalej: WymInfU). Nowelizacja ma na celu dostosowanie przepisów krajowych do nowych wytycznych unijnych, co pozwoli na skuteczniejsze zwalczanie przestępczości transgranicznej oraz szybsze i bardziej efektywne ściganie sprawców przestępstw. • Nowelizacja wprowadza nowe definicje oraz rozszerza zakres uprawnień punktu kontaktowego w Polsce, który odgrywa centralną rolę w wymianie informacji. • Ustawa wejdzie w życie 14 dni po ogłoszeniu, z wyjątkiem niektórych przepisów, które zaczną obowiązywać w 2027 r. Tło i cel zmian Potrzeba nowelizacji WymInfU wynika z konieczności dostosowania prawa krajowego do unijnych standardów wymiany informacji w celu wykrywania i ścigania sprawców przestępstw oraz zapobiegania przestępczości i jej zwalczania. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/977 z 10.5.2023 r. w sprawie wymiany informacji między organami ścigania państw członkowskich i uchylająca decyzję ramową Rady 2006/960/WSiSW (Dz.Urz. UE L z 2023 r. Nr 134, s. 1), która stanowi podstawę tych zmian, ma na celu uproszczenie oraz przyspieszenie procesów wymiany danych między organami ścigania. W obliczu rosnących zagrożeń związanych z przestępczością transgraniczną, szczególnie w dobie globalizacji i cyfryzacji, istnieje konieczność bardziej efektywnego współdziałania na poziomie międzynarodowym. Dotychczasowe przepisy, które opierały się na decyzji ramowej Rady 2006/960/WSiSW z 18.12.2006 r. w sprawie uproszczenia wymiany informacji i danych wywiadowczych między organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE L z 2006 r. Nr 386, s. 89), przestały być wystarczające wobec nowych wyzwań, jakie stawia współczesna rzeczywistość. W związku z tym nowelizacja WymInfU jest nie tylko obowiązkiem wynikającym z członkostwa Polski w UE, ale także koniecznością dla zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego i międzynarodowego. Kluczowe zmiany Nowelizacja WymInfU wprowadza szereg istotnych zmian, które mają na celu dostosowanie przepisów krajowych do standardów unijnych oraz usprawnienie współpracy międzynarodowej. Wśród najważniejszych modyfikacji znajduje się redefinicja kluczowych pojęć, które były dotychczas niejednoznaczne lub nieprecyzyjne. Przykładowo, zmienia się definicja „informacji” oraz „organu ścigania państw członkowskich UE”, co ma na celu doprecyzowanie zakresu ich działania i ułatwienie współpracy z innymi państwami członkowskimi. Wprowadza się także nowe pojęcia, takie jak „informacje dostępne bezpośrednio” i „informacje dostępne pośrednio”, co jest kluczowe w kontekście terminów udzielania odpowiedzi na wnioski składane do punktu kontaktowego. Nowe definicje pozwolą na szybsze i bardziej precyzyjne reagowanie na zapytania, co jest niezbędne w sytuacjach, gdy czas odgrywa decydującą rolę w zapobieganiu przestępstwom lub ściganiu sprawców. Ponadto, nowelizacja przewiduje wprowadzenie nowych obowiązków dla organów ścigania oraz punktu kontaktowego, co ma na celu ujednolicenie procedur i zapewnienie większej spójności w działaniach na poziomie krajowym i międzynarodowym. Punkt kontaktowy – nowe zadania i uprawnienia Jednym z kluczowych elementów nowelizacji WymInfU jest rozszerzenie kompetencji punktu kontaktowego, który pełni centralną rolę w wymianie informacji z organami ścigania innych państw członkowskich UE. Punkt kontaktowy, umiejscowiony w strukturze Komendy Głównej Policji, odgrywa kluczową rolę w koordynowaniu wymiany informacji, co jest szczególnie istotne w przypadkach wymagających szybkiej reakcji i skutecznej komunikacji między państwami. Zgodnie z nowymi przepisami, punkt kontaktowy będzie miał możliwość bezpośredniego dostępu do szeregu baz danych, co znacząco usprawni proces wymiany informacji. Dotychczasowy system, oparty na pośrednich kanałach dostępu, często był zbyt wolny i nieefektywny, co mogło prowadzić do opóźnień w ściganiu przestępców. Nowelizacja WymInfU przewiduje także utworzenie systemu zarządzania sprawami (CMS), który umożliwi efektywniejsze monitorowanie i realizację wniosków o udzielenie informacji. System ten będzie pełnił funkcję centralnej bazy danych, w której gromadzone będą wszystkie informacje dotyczące wymiany danych między Polską a innymi państwami członkowskimi UE. Nowe przepisy określają: • minimalny zakres przedmiotowy systemu zarządzania sprawami wskazując, że będzie on prowadzony przy użyciu systemu teleinformatycznego; • minimalny zakres danych podlegających rejestracji; • minimalne wymogi, jakim musi odpowiadać system teleinformatyczny, przy użyciu którego prowadzi się rejestr; • obowiązek przeprowadzania przez punkt kontaktowy systematycznie, nie rzadziej niż co 2 lata, weryfikacji danych zgromadzonych w rejestrze oraz usunięcia danych zbędnych. Szkolenia i wsparcie dla pracowników punktu kontaktowego Wprowadzenie nowych technologii i rozszerzenie uprawnień punktu kontaktowego wiąże się również z koniecznością zapewnienia odpowiednich szkoleń dla pracowników odpowiedzialnych za realizację zadań wynikających z ustawy. Komendant Główny Policji oraz inne podmioty odpowiedzialne za wymianę informacji będą zobowiązane do organizowania regularnych szkoleń, które obejmują m.in. obsługę nowoczesnych narzędzi do przetwarzania danych, takich jak aplikacja SIENA czy system zarządzania sprawami. Szkolenia te będą miały na celu zapewnienie, że pracownicy punktu kontaktowego posiadają niezbędną wiedzę i umiejętności do efektywnego wykonywania swoich obowiązków. Szczególny nacisk będzie kładziony na znajomość języka angielskiego, który jest niezbędny w międzynarodowej współpracy, oraz na zasady ochrony danych osobowych, co ma kluczowe znaczenie w kontekście przetwarzania informacji wrażliwych. Regularne szkolenia mają także na celu zapewnienie, że pracownicy są na bieżąco z najnowszymi standardami i procedurami, co pozwoli na szybkie dostosowanie się do ewentualnych zmian w przepisach unijnych. Etap legislacyjny Projekt nowelizacji ustawy z 16.9.2011 r. o wymianie informacji z organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej, państw trzecich, agencjami Unii Europejskiej oraz organizacjami międzynarodowymi jest obecnie na etapie opiniowania. Ustawa wejdzie w życie 14 dni po ogłoszeniu, z wyjątkiem przepisów dotyczących nowego kanału komunikacji, które zaczną obowiązywać 12.6.2027 r.
Nowelizacja WymInfU wprowadza istotne zmiany w definicjach, uprawnieniach punktu kontaktowego oraz obowiązkach organów ścigania. Rozszerzenie kompetencji punktu kontaktowego oraz wprowadzenie systemu zarządzania sprawami mają usprawnić wymianę informacji i zapewnić większą spójność działań.