Obligatoryjność orzekania zakazu wykonywania zawodu

Przesłanka zastosowania zakazu przewidzianego w art. 41 § 1a KK wchodzi w grę w razie skazania za którekolwiek z przestępstw określonych w rozdziale XXV KK, a więc także za przestępstwo pornografii z art. 202 KK. Sąd Rejonowy w O., wyrokiem z 28.2.2023 r., orzekł karę 1 roku i 10 miesięcy ograniczenia wolności oraz zakaz opuszczania miejsca zamieszkania. Kasację wniesiono na niekorzyść oskarżonego M.K. z uwagi na rażące naruszenie przepisów prawa karnego procesowego. Sąd Najwyższy uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Tematyka: zakaz wykonywania zawodu, art. 41 § 1a KK, przestępstwa przeciwko wolności seksualnej, kasacja, Sąd Najwyższy

Przesłanka zastosowania zakazu przewidzianego w art. 41 § 1a KK wchodzi w grę w razie skazania za którekolwiek z przestępstw określonych w rozdziale XXV KK, a więc także za przestępstwo pornografii z art. 202 KK. Sąd Rejonowy w O., wyrokiem z 28.2.2023 r., orzekł karę 1 roku i 10 miesięcy ograniczenia wolności oraz zakaz opuszczania miejsca zamieszkania. Kasację wniesiono na niekorzyść oskarżonego M.K. z uwagi na rażące naruszenie przepisów prawa karnego procesowego. Sąd Najwyższy uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Przesłanka zastosowania zakazu przewidzianego w art. 41 § 1a pkt 2 KK wchodzi w grę w razie skazania za
którekolwiek z przestępstw określonych w rozdziale XXV KK, a więc także za przestępstwo pornografii z art.
202 KK.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w O., wyrokiem z 28.2.2023 r., w sprawie II K 820/22, po rozpoznaniu sprawy M.K. oskarżonego o to,
że w okresie od bliżej nieustalonej chwili do 12.7.2022 r. w K. w pamięci telefonu komórkowego posiadał treści
pornograficzne z udziałem małoletnich w liczbie 21 plików graficznych w postaci zdjęć, tj. o czyn z art. 202 § 4a KK
i uwzględnieniu wniosku złożonego w trybie art. 387 § 1 KPK, orzekł karę 1 roku i 10 miesięcy ograniczenia wolności
w postaci obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 40 godzin
w stosunku miesięcznym, a także zakaz opuszczania miejsca zamieszkania, bez zgody sądu, przez okres 3 lat
i przepadek dowodu rzeczowego w postaci telefonu komórkowego.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił się 8.3.2023 r.
Kasację wywiódł Prokurator Generalny, zaskarżając powyższy wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego M.K.
i zarzucając rażące oraz mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego,
a mianowicie art. 387 § 1, 2 i 3 KPK.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu
w O. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego, uchylił
zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w O. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna, co umożliwiło jej rozpoznanie na posiedzeniu bez
udziału stron, na podstawie art. 535 § 5 KPK.
Na wstępie należało zwrócić uwagę, że uwzględnienie kasacji na niekorzyść skazanego jest w niniejszej sprawie
dopuszczalne, albowiem została ona wniesiona przed upływem roku od daty uprawomocnienia się zaskarżonego
wyroku (art. 524 § 3 KPK).
Jak słusznie wywodzi skarżący, złożenie przez oskarżonego wniosku w trybie art. 387 § 1 KPK nie obliguje sądu do
jego automatycznego uwzględnienia. Sąd, rozpoznając wniosek złożony na podstawie art. 387 § 1 KPK,
zobowiązany jest przede wszystkim sprawdzić zaistnienie wszystkich warunków dopuszczalności takiego wniosku.
Jednym z nich jest kontrola jego zgodności z przepisami prawa karnego materialnego, obejmująca m.in.
prawnokarną ocenę czynu, jak też wymiar kary bądź środków karnych. Jeśli treść wniosku tychże regulacji prawnych
nie respektuje, niewątpliwym obowiązkiem sądu jest bądź to uzależnienie swojej decyzji o uwzględnieniu tego
wniosku od dokonania w nim zmiany konwalidującej dostrzeżoną wadliwość (art. 387 § 3 KPK), bądź też rozpoznanie
w dalszym ciągu sprawy na zasadach ogólnych (zob. wyrok SN z 6.3.2024 r., III KK 622/23, 
).
Temu zadaniu niestety sąd meriti nie sprostał, przez co, jak słusznie wskazał skarżący, doszło do rażącego
i mającego istotny wpływ na treść wyroku naruszenia przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 387
§ 1, 2 i 3 KPK. Sąd Rejonowy w O. nie dokonał, na płaszczyźnie zgodności z przepisami prawa materialnego,
należytej oceny wniosku oskarżonego M.K. o wydanie wyroku w trybie art. 387 KPK, skoro nie dostrzegł, że zawarta
w nim propozycja nie zawiera orzeczenia obligatoryjnego środka karnego określonego w art. 41 § 1a zdanie drugie
KK.
Zgodnie bowiem z treścią art. 41 § 1a KK, w brzmieniu obowiązującym od 1.10.2017 r., nadanym ustawą z 13.5.2016
r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 560) do 30.9.2023 r.,
sąd orzeka zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych
zawodów albo działalności związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi na
czas określony albo dożywotnio w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności
na szkodę małoletniego. Jednocześnie ustawą z 7.7.2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 2600), która w części obowiązuje od 1.1.2023 r., gdzie art. 41a § 1a KK otrzymał
następujące brzmienie: sąd orzeka zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich





lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub
z opieką nad nimi na czas określony albo dożywotnio w razie skazania:
1.   na karę pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu na szkodę małoletniego;
2.   za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego.
Zważywszy na obligatoryjny charakter wskazanego przepisu, nie ulega wątpliwości, że w odniesieniu do
oskarżonego M.K. zaktualizowały się wszystkie przesłanki obligujące sąd do zawarcia w wyroku skazującym
rozstrzygnięcia w przedmiocie środka karnego, o którym mowa w art. 41 § 1a zdanie drugie KK.
Skazanemu przypisano czyn z art. 202 § 4a KK, polegający na posiadaniu treści pornograficznych z udziałem
małoletnich. Jak słusznie zauważył skarżący, w doktrynie, jak i w judykaturze podnosi się, że za przestępstwa
przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego, do których odwołuje się art. 41 § 1a zdanie
drugie KK (w brzmieniu do 30.9.2023 r., po tej dacie – art. 41 § 1a pkt 2 KK) należy uznać przede wszystkim te
przestępstwa, które zamieszczone są w rozdziale XXV Kodeksu karnego, zatytułowanym: „Przestępstwa przeciwko
wolności seksualnej i obyczajności” (zob.m.in. W. Wróbel, A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Część I.
Komentarz do art. 1-52 KK, Warszawa 2016, teza 16 do art. 41; J. Giezek (red.), Kodeks kamy. Część ogólna.
Komentarz. Warszawa 2021, teza 30 do art. 41; wyrok SN z 25.10.2023 r., I KK 270/23). Przesłanka zastosowania
zakazu przewidzianego w art. 41 § 1a zdanie drugie KK (w brzmieniu do 30.9.2023 r., po tej dacie – art. 41 § 1a pkt 2
KK), wchodziła zatem w grę w razie skazania za którekolwiek z przestępstw określonych w tym rozdziale, a więc
także za przestępstwo pornografii z art. 202 KK.
W kontekście stosowania przedmiotowego środka karnego należało zauważyć, że działanie na szkodę małoletniego
stanowi charakterystykę zachowania sprawcy, a nie jego skutek. Stąd też realizacja znamienia na szkodę nie jest
uzależniona od faktycznego wystąpienia szkody. Określony środek karny ma bowiem przeciwdziałać naruszeniu dóbr
w postaci wolności seksualnej i obyczajności małoletniego, a to ze względu na ujawnione przez sprawcę skłonności
do ingerencji w tę szczególną sferę dóbr chronionych przez prawo karne (zob. wyrok SN z 6.3.2024 r., III KK 622/23,
; wyrok SN z 26.3.2024 r., I KK 55/24, 
; wyrok SN z 14.5.2024 r., III KK 57/24, 
).
Biorąc powyższe pod uwagę, należało skonstatować, że w odniesieniu do oskarżonego M.K. zaktualizowały się
przesłanki obligujące sąd do zawarcia w wyroku skazującym rozstrzygnięcia w przedmiocie środka karnego, o którym
mowa w art. 41 § 1a zdanie drugie KK (w brzmieniu do 30 września 2023 r.). Skarżący trafnie też odnotował, że
orzeczenie przedmiotowego środka karnego ma charakter obligatoryjny niezależnie od tego czy sprawca
przestępstwa przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności dokonanego na szkodę małoletniego uprzednio
zajmował tego rodzaju stanowisko lub wykonywał zawód tego rodzaju, a popełniony czyn pozostawał w związku
z funkcjonalnym zakresem prowadzonej przez niego działalności (zob. wyrok SN z 18.4.2023 r., V KK 70/23, 
;
wyrok SN z 22.6.2023 r., IV KK 44/23, 
). Omawiany środek karny powinien zatem zostać orzeczony już
w razie pierwszego skazania za przestępstwo o charakterze pedofilskim.
Dlatego Sąd Najwyższy, podzielając zarzut i wniosek, zawarte w kasacji, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał
Sądowi Rejonowemu w O. do ponownego rozpoznania. Sąd ten, procedując prawidłowo, powinien uzależnić
uwzględnienie wniosku złożonego w trybie art. 387 § 1 KPK jego zmodyfikowania przez oskarżonego w sposób
zgodny z przepisami prawa materialnego. Osiągnięcie porozumienia w tej kwestii, przy spełnieniu pozostałych
przesłanek dobrowolnego poddania się karze, otworzy drogę do uwzględnienia wniosku.

Komentarz
Tło rozpoznawanej sprawy jawi twierdzenie, że sąd meriti, akceptując wadliwy wniosek oskarżonego, dopuścił się
rażącej obrazy art. 387 § 1, 2 i 3 KPK, a w konsekwencji także naruszenia art. 41 § 1a zdanie drugie KK, gdyż nie
zrealizował obowiązku wskazanego w treści tego przepisu. Powyższe uchybienia miały niewątpliwe istotny wpływ na
treść wyroku, ponieważ w konsekwencji urzeczywistnił się brak orzeczenia wobec oskarżonego obligatoryjnego
zakazu, w myśl dyspozycji art. 41 § 1a zdanie drugie KK, obowiązującego w czasie popełnienia przypisanych
oskarżonemu występków, jak też w dacie wyrokowania (obecnie zakaz ten sformułowany jest w art. 41 § 1a pkt 2
KK).

Wyrok Sądu Najwyższego z 26.6.2024 r., III KK 73/24, 








Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok, gdyż sąd meriti nie uwzględnił obligatoryjnego zakazu wykonywania zawodu z art. 41 § 1a KK. Uchybienia miały istotny wpływ na treść wyroku, co skutkowało brakiem orzeczenia wobec oskarżonego. Wyrok Sądu Najwyższego z 26.6.2024 r., III KK 73/24, podkreślił konieczność prawidłowego uwzględnienia wniosku oskarżonego w trybie art. 387 § 1 KPK.