Skład sądu odwoławczego w związku z epidemią COVID
Odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego 1.7.2023 r. nie stanowiło granicy czasowej zastosowania art. 14fa ustawy z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Sprawa dotyczyła oskarżonego M.A., który został skazany za przestępstwo z art. 231 § 1 KK i art. 160 § 1 KK. Wyrok Sądu Okręgowego w S. został zaskarżony i uchylony przez Sąd Najwyższy, który zarządził ponowne rozpoznanie sprawy w postępowaniu odwoławczym.
Tematyka: Sąd Najwyższy, odwołanie, COVID-19, art. 14fa, delegowanie sędziów, obsada sądu, uchylenie wyroku, postępowanie odwoławcze
Odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego 1.7.2023 r. nie stanowiło granicy czasowej zastosowania art. 14fa ustawy z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Sprawa dotyczyła oskarżonego M.A., który został skazany za przestępstwo z art. 231 § 1 KK i art. 160 § 1 KK. Wyrok Sądu Okręgowego w S. został zaskarżony i uchylony przez Sąd Najwyższy, który zarządził ponowne rozpoznanie sprawy w postępowaniu odwoławczym.
Odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego 1.7.2023 r. nie stanowiło granicy czasowej zastosowania art. 14fa ustawy z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j Dz.U. z 2024 r. poz. 340; dalej: KoronawirusU) i obowiązuje on także w okresie roku po odwołaniu wskazanych w ustawie stanów. Opis stanu faktycznego Wyrokiem Sądu Rejonowego w S. z 29.6.2023 r., II K 1039/22 – wydanym w składzie jednego sędziego – oskarżony M.A. został uznany za winnego popełnienia przestępstwa z art. 231 § 1 KK w zb. z art. 160 § 1 KK i wymierzono mu za to przestępstwo karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby - 1 rok. Wyrok ten został zaskarżony przez obrońcę oskarżonego. Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z 9.11.2023 r., II Ka 341/23 – wydanym w składzie trzech sędziów – utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie. Kasację od prawomocnego wyroku złożył obrońca skazanego. W kasacji skarżący zarzucił naruszenie dyspozycji art. 439 § 1 pkt 2 KPK w zw. z art. 77 § 1 i w zw. z art. 77 § 9 ustawy z 27.7.20021 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 334) w zw. z art. 45 § 1 Konstytucji RP, w art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 389) oraz art. 6 ust. 1 Konwencji Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzonej w Rzymie 4.11.1950 r., zmienionej protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej protokołem nr 2 (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284), polegające na wydaniu wyroku przez sąd, w którego składzie brała udział sędzia sądu rejonowego K.W., delegowana do orzekania w Sądzie Okręgowym w S. na oznaczony okres około 4 lat, podczas gdy mogła ona być delegowana za jej zgodą przez Ministra Sprawiedliwości do pełnienia obowiązków sędziego na czas oznaczony, nie dłuższy niż 2 lata albo na czas określony. Podnosząc ten zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej. Sąd Najwyższy w sprawie M.A. skazanego za przestępstwo z art. 231 § 1 KK w zb. z art. 160 § 1 KK w zw. z art. 11 § 2 KK, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu 25.6.2024 r. w trybie art. 535 § 5 KPK kasacji obrońcy od wyroku Sądu Okręgowego w S. z 9.11.2023 r., w sprawie II Ka 341/23, utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w S. z 29.6.2023 r., w sprawie II K 1039/22, na podstawie art. 439 § 1 pkt 2 KPK w zw. z art. 14fa ust. 1 KoronawirusU uchylił zaskarżony wyrok i sprawę oskarżonego przekazał Sądowi Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Na podstawie art. 527 § 4 KPK zarządził zwrot oskarżonemu kwoty 450 zł uiszczonej tytułem opłaty od kasacji. Uzasadnienie SN Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się skuteczna w tym znaczeniu, że zainicjowana jej wniesieniem kontrola kasacyjna przeprowadzona z urzędu także poza granicami zaskarżenia i podniesionymi zarzutami (art. 536 KPK), doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazania sprawy Sądowi ad quem do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym z uwagi na zaistnienie bezwzględnej przyczyny odwoławczej określonej w art. 439 § 1 pkt 2 KPK, jednak – w przeciwieństwie do argumentacji kasacji – w postaci wadliwej (liczbowo) obsady składu sądu orzekającego w instancji odwoławczej. Uchylając na podstawie art. 439 § 1 KPK w zw. z art. 536 KPK na posiedzeniu zaskarżony wyrok Sąd Najwyższy rozważył podniesiony w kasacji zarzut bezwzględnej przyczyny odwoławczej, ale uznał, że mimo tej samej podstawy prawnej, uchybienie stwierdzone na tym etapie postępowania z urzędu jest odrębne i niezależne od zarzutu podniesionego w nadzwyczajnym środku zaskarżenia, albowiem skarżący nie upatrywał jego wystąpienia w kryterium liczbowym członków składu orzekającego, ale w tym, że orzeczenie zostało wydane przez sąd nienależycie obsadzony z uwagi na to, iż w jego składzie brała udział sędzia delegowana do pełnienia służby sędziowskiej w sądzie wyższego rzędu z naruszeniem ustawowych zasad instytucji delegowania. Bezspornie jednak kwestia właściwej pod względem liczbowym obsady składu orzekającego wyprzedza dalsze analizy dotyczące spełnienia przez poszczególnych jego członków właściwych wymagań związanych z pełnieniem służby sędziowskiej. W tej sytuacji należało ograniczyć się do rozpoznania uchybienia podlegającego uwzględnieniu z urzędu, rozpoznanie zarzutu kasacyjnego byłoby bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania (art. 436 KPK w zw. z art. 518 KPK). Uzasadniając zapadłe orzeczenie podnieść należało, że zgodnie z treścią art. 14fa ust. 1 KoronawirusU, dodanym ustawą z 20.4.2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1023; dalej: ZmKK21(1)) w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz w okresie roku po ich odwołaniu w sprawach rozpoznawanych według przepisów KPK o przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica nie przekracza 5 lat, na rozprawie apelacyjnej sąd orzeka w składzie jednego sędziego, jeżeli w pierwszej instancji sąd orzekał w takim samym składzie. Ustawa ZmKK21(1) wprowadzająca art. 14fa KoronawirusU, weszła w życie 22.6.2021 r. Zgodnie z przepisem intertemporalnym, tj. art. 6 ZmKK21(1), w sprawach, w których przed wejściem w życie niniejszej ustawy rozpoczęto przewód sądowy na rozprawie apelacyjnej, sąd orzeka w składzie dotychczasowym do czasu zakończenia postępowania w tej instancji. Interpretując ten przepis a contrario w sprawach, w których rozpoczęto przewód sądowy na rozprawie apelacyjnej poczynając od 22.6.2021 r. sąd przejściowo orzeka w składzie wynikającym z przepisu art. 14fa KoronawirusU. Ten ostatni przepis – w sprawach, których dotyczy – określa skład sądu odwoławczego na rozprawie apelacyjnej w sposób kategoryczny, na sztywno, bez przewidzianych od niego wyjątków i możliwości jego zmiany na mocy decyzji procesowej (zob. wyrok SN z 8.2.2023 r., I KK 448/22, ). Regulacja art. 14fa ust. 1 KoronawirusU obowiązuje „w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz w okresie roku po ich odwołaniu”. Stan zagrożenia epidemicznego z powodu COVID-19 wprowadzono na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na mocy rozporządzenia Ministra Zdrowia z 13.3.2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. z 2020 r poz. 433). Stan ten został odwołany rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 20.3.2020 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. z 2020 r. poz. 490). W tym samym dniu, na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z 20.3.2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 340) ogłoszono stan epidemii w związku z COVID-19. Stan ten trwał do 12.5.2022 r., kiedy to został odwołany rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 12.5.2022 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2022 r. poz. 1027). W związku z odwołaniem stanu epidemii ogłoszono ponownie stan zagrożenia epidemicznego w związku z COVID-19 rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 12.5.2022 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. z 2022 r. poz. 1028). Ostatecznie na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 został odwołany 1.7.2023 r. - vide rozporządzenie Ministra Zdrowia z 14.6.2023 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. z 2023 r. poz. 1118). Zaistnienie w tej sprawie bezwzględnej przyczyny odwoławczej wskazanej w art. 439 § 1 pkt 2 KPK skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w S. w postępowaniu odwoławczym, którego skład będzie uwzględniał wskazane wymogi prawne. Komentarz Tło rozpoznawanej sprawy, a zwłaszcza jej układ procesowy, uwzględniając termin rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie apelacyjnej w sprawie M.A., na etapie postępowania przed Sądem odwoławczym doszło do naruszenia dyspozycji art. 14fa KoronawirusU, ponieważ skład Sądu odwoławczego powinien – biorąc pod uwagę rodzaj przestępstwa zarzuconego i nieprawomocnie oskarżonemu przypisanego – być wyznaczony w oparciu o ten przepis. Należało bowiem zważyć, że odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego 1.7.2023 r. nie stanowiło granicy czasowej zastosowania omawianego przepisu i obowiązuje on także w okresie roku po odwołaniu wskazanych w ustawie stanów, a więc obowiązywał także w chwili procedowania w tej sprawie. Wyrok Sądu Najwyższego z 25.6.2024 r., IV KK 119/24,
Uchylenie wyroku przez Sąd Najwyższy wynikało z błędnej obsady składu sądu orzekającego w instancji odwoławczej. Decyzja ta została podjęta na podstawie art. 439 § 1 KPK z uwagi na naruszenie przepisów dotyczących delegowania sędziów. Przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania miało na celu zachowanie zgodności z obowiązującymi przepisami prawa.