Zamach na wolność seksualną obliguje orzeczenie środka karnego

Tematyka: środek karny, przestępstwo, wolność seksualna, małoletni, Sąd Najwyższy, art. 41 § 1a KK, kasacja, Prokurator Generalny

W przypadku zaktualizowania się przesłanki wymienionej w art. 41 § 1a zd. drugie KK zastosowanie przez
sąd określonego tam środka karnego jest obligatoryjne i to niezależnie od tego, czy sprawca przestępstwa
przeciwko wolności seksualnej uprzednio zajmował tego rodzaju stanowisko lub wykonywał zawód tego
rodzaju i czy popełniony czyn pozostawał w związku z funkcjonalnym zakresem prowadzonej działalności.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w P. wyrokiem z 26.4.2023 r., II K 87/23 wydanym w trybie art. 387 § 2 KPK uznał M.G. za winnego
tego, że w okresie od 7 do 9.2018 r., bliżej nieustalonej daty dziennej w P. dopuścił się innej czynności seksualnej
wobec małoletniego niepełnosprawnego fizycznie A.G., ówcześnie lat 8, w ten sposób, że zmusił go kilkukrotnie,
wbrew jego woli, do całowania w usta, czym działał na szkodę wymienionego małoletniego, tj. przestępstwa z art.
200 § 1 KK, za które wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności. Ponadto, na podstawie art. 41a § 2 i 4 KK orzekł
wobec wyżej wymienionego środek karny w postaci zakazu kontaktowania się w jakiejkolwiek formie, tj. pośredniej
czy bezpośredniej z pokrzywdzonym i zakazu zbliżania się do niego na odległość mniejszą niż 100 metrów przez
okres 2 lat.
Powyższy wyrok nie został zaskarżony przez żadną ze stron i stał się prawomocny 5.5.2023 r.
Kasację od tego wyroku wywiódł Prokurator Generalny, który zaskarżył go w całości na niekorzyść skazanego,
podnosząc zarzut rażącego i mającego istotny wpływ na treść wydanego wyroku naruszenia przepisów prawa
karnego procesowego, a mianowicie art. 387 § 1-3 KPK, polegającego na niezasadnym uwzględnieniu przez sąd
meriti wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, mimo że wniosek
ten nie zawierał postulatu orzeczenia wobec oskarżonego obligatoryjnego – z mocy art. 41 § 1a zd. drugie KK (w
brzmieniu obowiązującym od 1.10.2017 r. do 30.9.2023 r.) – środka karnego w postaci zakazu zajmowania wszelkich
lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych
z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi, w sytuacji uznania oskarżonego za winnego
popełnienia przestępstwa z art. 200 § 1 KK na szkodę małoletniego pokrzywdzonego, co skutkowało wydaniem
wyroku z rażącą obrazą prawa materialnego.
Podnosząc tak sformułowany zarzut, Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości
i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w P. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego, uchylił
zaskarżony wyrok w całości i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w P. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się oczywiście zasadna, co umożliwiło jej rozpoznanie i uwzględnienie
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.
W pierwszej kolejności należało zauważyć, że zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego, sąd
meriti rozstrzygając wniosek oskarżonego złożony na podstawie art. 387 § 1 KPK jest zobowiązany przede
wszystkim sprawdzić zaistnienie wszystkich warunków jego dopuszczalności. Jednym z nich jest z pewnością
zgodność zgłaszanych we wniosku, zaakceptowanych przez uprawnionych uczestników postępowania, propozycji,
w tym również tych co do oceny prawnokarnej zarzucanego oskarżonemu czynu, wymiaru kary bądź środków
karnych, z obowiązującymi przepisami prawa karnego materialnego. W sytuacji, w której treść wniosku tychże
regulacji prawnych nie respektuje, niewątpliwym obowiązkiem sądu jest bądź to uzależnienie swojej decyzji
o uwzględnieniu tego wniosku od dokonania w nim zmiany konwalidującej dostrzeżoną jego wadliwość (art. 387 § 3
KPK), bądź też rozpoznanie w dalszym ciągu sprawy na zasadach ogólnych (por. wyrok SN z 13.2.2019 r., V KK
34/18,
; wyrok SN z 3.6.2020 r., III KK 144/20,
; wyrok SN z 27.8.2020 r., IV KK 160/20,
; wyrok
SN z 10.6.2021 r., V KK 194/21,
; wyrok SN z 11.1.2022 r., III KK 513/21,
).
Zgodnie z dyspozycją art. 41 § 1a zd. drugie KK., w brzmieniu obowiązującym od 1.10. 2017 r. do 30.9.2023 r. (a
zatem zarówno w dacie czynu, jak i chwili wyrokowania), sąd orzeka zakaz zajmowania wszelkich lub określonych
stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem,
edukacją, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi na czas określony albo dożywotnio w razie skazania za
przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego. Użycie przez ustawodawcę
sformułowania orzeka przesądza, że w przypadku zaktualizowania się przesłanki wymienionej we wskazanym
przepisie, zastosowanie przez sąd określonego tam środka karnego jest obligatoryjne i to niezależnie od tego, czy
sprawca przestępstwa przeciwko wolności seksualnej uprzednio zajmował tego rodzaju stanowisko lub wykonywał

zawód tego rodzaju i czy popełniony czyn pozostawał w związku z funkcjonalnym zakresem prowadzonej działalności
(zob. wyrok SN z 18.4.2024 r., I KK 481/23,
).
W przedmiotowej sprawie M.G. przypisano czyn polegający na dopuszczeniu się wobec małoletniego innej czynności
seksualnej, wypełniający znamiona art. 200 § 1 KK, który spełnia kryteria określone w art. 41 § 1a zd. drugie KK
(zob.m.in. wyrok SN z 26.3.2024 r., I KK 55/24,
). Tym samym oczywistym jawi się fakt, że względem ww.
obligatoryjne było orzeczenie środka karnego, o którym mowa w art. 41 § 1a zd. drugie KK (w brzmieniu
obowiązującym do 30.9.2023 r.). Powyższe jak wskazano nie zostało uwzględnione we wniosku co do wymiaru kary
i środków karnych. Jednocześnie sąd meriti nie dostrzegł tego uchybienia i w tym zakresie nie wskazał na
konieczność stosownej modyfikacji wniosku, której uwzględnienie pozwoliłoby na należyte zastosowanie trybu
konsensualnego. Wobec powyższego, za oczywiście zasadny należało uznać zarzut podniesiony w kasacji
Prokuratora Generalnego, albowiem Sąd Rejonowy w P. wyrokując w przedmiotowej sprawie na podstawie
złożonego wadliwego wniosku dopuścił się rażącej obrazy art. 387 § 1-3 KPK, co w konsekwencji doprowadziło także
do rażącego naruszenia art. 41 § 1a zd. drugie KK (w brzmieniu obowiązującym do 30.9.2023 r.). Powyższe
uchybienia miały istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku. Oskarżony z nieuprawnioną korzyścią nie został
bowiem pozbawiony możliwości podjęcia szeroko rozumianej działalności, w której miałby nieograniczony kontakt
z małoletnimi, mimo że został skazany za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej na szkodę małoletniego.
Jednocześnie w kontekście przedstawionych wywodów podkreślić należy, że zmiana treści przepisu art. 41 § 1a KK
od 1.10.2023 r. dokonana ustawą z 7.7.2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
z 2022 r. poz. 2600) pozostaje bez wpływu na sytuację prawną oskarżonego, bowiem w dalszym ciągu w związku ze
skazaniem sprawcy za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej na szkodę małoletniego sąd ma obowiązek
orzeczenia omawianego środka karnego.
Wszystkie wskazane okoliczności musiały skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku w całości i przekazaniem
sprawy Sądowi Rejonowemu w P. do ponownego rozpoznania. Postąpienie takie było możliwe, albowiem kasacja
Prokuratora Generalnego wniesiona została przed upływem roku od daty uprawomocnienia się zaskarżonego wyroku
(vide art. 524 § 3 KPK). Należało zauważyć, że wniosek złożony w trybie art. 387 § 1 KPK jest niepodzielną całością
i w konsekwencji brak konsensusu, choćby tylko co do jednego z jego elementów, uniemożliwia jego uwzględnienie.
Powyższe oznacza również, że brak obligatoryjnego rozstrzygnięcia o środku karnym podważa cały wyrok wydany
w oparciu o art. 387 § 1 KPK (zob.m.in. wyrok SN z 24.5.2024 r., III KK 86/24,
). Niemniej sąd ponownie
rozpoznający sprawę, dostrzegając możliwość dalszego procedowania w trybie art. 387 § 1 KPK, powinien uzależnić
uwzględnienie złożonego wniosku od dokonania jego modyfikacji w sposób czyniący dość przepisom prawa
materialnego. Dopiero osiągnięcie porozumienia w tej kwestii, przy spełnieniu pozostałych przesłanek dobrowolnego
poddania się karze, otworzy drogę do uwzględnienia wniosku oskarżonego. W przeciwnym wypadku sąd rozpozna
sprawę na zasadach ogólnych.

Komentarz
Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się bezsporne twierdzenie, zgodne zresztą ze słuszną argumentacją autora
kasacji, że Sąd Rejonowy w P. nie zrealizował w pełni ciążących na nim obowiązków związanych z procedowaniem
w trybie art. 387 KPK, albowiem nie dostrzegł, iż wniosek złożony na rozprawie o wydanie wyroku bez
przeprowadzenia postępowania dowodowego i wymierzenie kary nie uwzględniał orzeczenia obligatoryjnego środka
karnego wskazanego w art. 41 § 1a zd. drugie KK. Powyższe doprowadziło do uwzględnienia wadliwego wniosku
i wydania wyroku, który nie respektował obowiązujących regulacji prawa karnego materialnego.

Wyrok Sądu Najwyższego z 17.7.2024 r., I KK 141/24,

Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, uzasadniając, że sąd pierwszej instancji nie uwzględnił obligatoryjnego środka karnego, co stanowiło naruszenie prawa karnego procesowego. Decyzja ta została podjęta zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego.