Elektroniczna korupcja seksualna małoletniego obliguje orzeczenie środka karnego

Tematyka: orzeczenie środka karnego, art. 41 § 1a KK, przestępstwo przeciwko wolności seksualnej, małoletni, kasacja, Sąd Najwyższy

Orzeczenie środka karnego na podstawie art. 41 § 1a zdanie drugie KK jest niezależne od tego, czy sprawca
przestępstwa przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności dokonanego na szkodę małoletniego
uprzednio zajmował tego rodzaju stanowisko lub wykonywał zawód tego rodzaju, a popełniony czyn
pozostawał w związku z funkcjonalnym zakresem prowadzonej przez niego działalności.
Opis stanu faktycznego
P.N. został oskarżony o trzy czyny, w tym dwa polegające na składaniu propozycji małoletniej w wieku poniżej 15 lat
udziału w utrwalaniu treści pornograficznych, tj. o przestępstwo z art. 13 § 2 KK w zw. z art. 200a § 1 KK i art. 200a §
2 KK w zw. z art. 11 § 2 KK i art. 12 § 1 KK, a trzeci polegający na posiadaniu substancji psychotropowej w postaci
amfetaminy, przy czym czyn ten stanowi wypadek mniejszej wagi, tj. o przestępstwo z art. 62 ust. 3 ustawy
z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1939; dalej NarkU).
Sąd Rejonowy w P. wyrokiem z 21.2.2023 r., II K 163/22 uznał P.N. za winnego popełnienia czynów zarzucanych
w akcie oskarżenia, przy czym ustalił, że dwóch czynów dopuścił się działając w krótkich odstępach czasu,
z wykorzystaniem takiej samej sposobności, co stanowi ciąg dwóch przestępstw i za to wymierzył mu karę 8 miesięcy
pozbawienia wolności, za trzeci czyn wymierzył mu karę 30 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej
stawki na kwotę 20 zł.
Wyrok ten, zapadł w wyniku uwzględnienia złożonego przez P.N., na podstawie art. 387 § 1 KPK, wniosku o wydanie
wyroku skazującego i wymierzenie określonej kary, któremu nie sprzeciwił się prokurator, a zatem uprawomocnił się
1.3.2023 r., bez przeprowadzenia postępowania odwoławczego. Pisemne uzasadnienie orzeczenia nie zostało
sporządzone.
Od tego wyroku kasację złożył Prokurator Generalny. Zaskarżył go w całości, na niekorzyść skazanego P.N.
i zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa procesowego,
a mianowicie art. 387 § 1-3 KPK, polegające na niezasadnym uwzględnieniu wadliwego wniosku P.N. o wydanie
wyroku skazującego, mimo że nie zawierał on postulatu rozstrzygnięcia o środku karnym, którego orzeczenie było
obligatoryjne, co doprowadziło do wydania wyroku z rażącą i mającą istotny wpływ na jego treść obrazą prawa
materialnego, a mianowicie art. 41 § 1a zdanie drugie KK.
Skarżący wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego, uchylił
zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w P. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Prokuratora Generalnego jest oczywiście zasadna, gdyż zaskarżony nią wyrok
Sądu Rejonowego w P. został wydany z rażącym i mającym istotny wpływ na jego treść naruszeniem przepisów
prawa procesowego i materialnego, wskazanych w zarzucie kasacji.
Zgodnie z treścią art. 387 § 2 KPK, określającego warunki konsensualnego zakończenia procesu karnego, sąd może
uwzględnić wniosek oskarżonego o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu wskazanej kary, środka karnego,
orzeczenia przepadku lub środka kompensacyjnego, jedynie wtedy, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa i wina
nie budzą wątpliwości, a cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości.
Uwzględnienie wniosku jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie sprzeciwia się temu prokurator, a także pokrzywdzony
należycie powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego takiego
wniosku. Nie budzi też wątpliwości, że granice owego procesowego swoistego porozumienia, jakim jest instytucja
unormowana w art. 387 KPK, zawsze w obszarze prawa materialnego wyznaczają reguły określone w KK lub
przepisach karnych prawa pozakodeksowego, zaś oskarżony nie ma możliwości wynegocjowania takich warunków
wymiaru kary bądź innych środków stanowiących reakcję na przestępstwo, jakie nie są dopuszczalne in concreto
w przepisach KK lub przepisach karnych prawa pozakodeksowego. W orzecznictwie wskazuje się, że złożenie
wniosku w trybie art. 387 § 1 KPK nie obliguje sądu do jego automatycznego uwzględnienia. Sąd powinien dokonać
przede wszystkim jego kontroli w zakresie spełnienia wszystkich warunków dopuszczalności takiego wniosku,
w szczególności przeanalizować, czy zaproponowana przez oskarżonego kara i inne środki prawnej reakcji,
odpowiadają przewidzianym w prawie materialnym sankcjom. W sytuacji, w której treść wniosku tychże regulacji
prawnych nie respektuje, obowiązkiem sądu jest bądź to uzależnienie swojej decyzji o uwzględnieniu tego wniosku

od dokonania w nim zmiany konwalidującej dostrzeżoną jego wadliwość (art. 387 § 3 KPK), bądź też rozpoznanie
w dalszym ciągu sprawy na zasadach ogólnych (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z 17.10.2001 r., IV KKN 277/01,
Lgalis; z 15.11.2013 r., III KK 333/13,
; z 11.1.2021 r., IV KK 336/20,
). W realiach niniejszej sprawy
Sąd orzekający był zobligowany do zawarcia w wyroku skazującym rozstrzygnięcia co środka karnego, o którym
mowa w art. 41 § 1a zdanie drugie KK. Na mocy orzeczenia Sądu Rejonowego w P., przypisano bowiem P.N.
popełnienie, w warunkach art. 91 § 1 KK, dwóch występków z rozdziału XXV KK - Przestępstwa przeciwko wolności
seksualnej i obyczajności (zakwalifikowanych z art. 13 § 2 KK w zw. z art. 200a § 1 KK i art. 200a § 2 KK w zw. z art.
11 § 2 KK i art. 12 § 1 KK).
Jednocześnie w datach popełnienia tych czynów, jak i w chwili wyrokowania, przepis art. 41 § 1a zdanie drugie KK
przewidywał obligatoryjne – za tego rodzaju przestępstwa – orzeczenie zakazu zajmowania wszelkich lub
określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych
z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi na czas określony albo dożywotnio, nie
przewidując w tym zakresie żadnych wyjątków lub ograniczeń oraz nie uzależniając zastosowania owej regulacji od
zaistnienia jakichkolwiek dalszych przesłanek. Należy też zaznaczyć, że orzeczenie tego obligatoryjnego środka
karnego jest niezależne od tego, czy sprawca przestępstwa przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności
dokonanego na szkodę małoletniego uprzednio zajmował tego rodzaju stanowisko lub wykonywał zawód tego
rodzaju, a popełniony czyn pozostawał w związku z funkcjonalnym zakresem prowadzonej przez niego działalności
(por. np. R. Krajewski, Zakaz wykonywania zawodu i działalności oraz zajmowania stanowisk związanych
z wychowywaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi w związku z popełnieniem przestępstwa
przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na ich szkodę, Jurysta 2009, Nr 7, s. 31). Regulacja ta znajduje
ponadto zastosowanie również w przypadku pierwszego skazania za przestępstwo o charakterze pedofilskim. Z kolei
brak w wyroku orzeczenia tego obligatoryjnego środka musi być uznany za równoznaczny z naruszeniem przepisu
prawa materialnego stanowiącym względną przyczynę odwoławczą określoną w art. 438 pkt 1a KPK (por. np. wyrok
Sądu Najwyższego z 12.1.2022 r., II KK 600/21). W orzecznictwie wskazuje się, że obraza prawa materialnego ma
miejsce wtedy, gdy stan faktyczny został w orzeczeniu prawidłowo ustalony, a nie zastosowano do niego właściwego
przepisu prawa materialnego, a także w sytuacji niezastosowania określonego przepisu, gdy jego zastosowanie było
obowiązkowe (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 26.2.2007 r., IV KK 41/07,
; wyrok Sądu
Najwyższego z 11.4.2017 r., II KK 31/17,
). W niniejszej sprawie przeszkody dla zastosowania omawianego
zakazu z art. 41 § 1a zdanie drugie KK, nie można upatrywać w fakcie popełnienia przez P.N. obu przestępstw
w warunkach usiłowania niedolnego (art. 13 § 2 KK), gdyż znamię na szkodę małoletniego nie jest charakterystyką
skutku, lecz zachowania się sprawcy, który – w realiach niniejszej sprawy – ukierunkował przypisane mu przestępcze
działania wobec osób, informujących go, że są w wieku poniżej 15 lat.

Komentarz
Tło rozpoznawanej sprawy jawi bezsporne twierdzenie, że nie urzeczywistniły się, wymienione w dyspozycji art. 387
§ 1 KPK, warunki uzasadniające uwzględnienie wniosku o wydanie wyroku skazującego w trybie
konsensualnym. W złożonym przez P.N. wniosku zabrakło orzeczenia obligatoryjnego środka karnego w postaci
zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów lub
działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi. W rzeczy samej
trafnie Prokurator Generalny wywiódł w nadzwyczajnym środku zaskarżenia, że naruszenie wskazanych w zarzucie
kasacji przepisów miało rażący charakter oraz istotny wpływ na treść wydanego prawomocnego wyroku. Mianowicie
skutkowało niezasadnym niezastosowaniem, stanowczej normy zawartej w treści art. 41 § 1a zdanie drugie KK.

Wyrok Sądu Najwyższego z 23.7.2024 r., III KK 87/24,

Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Rejonowego w P. w sprawie orzeczenia środka karnego dla sprawcy przestępstwa przeciwko wolności seksualnej małoletniego. Decyzja ta została podjęta po zaskarżeniu wyroku przez Prokuratora Generalnego, który zarzucił rażące naruszenie przepisów prawa procesowego i materialnego. W efekcie Sąd Rejonowy w P. będzie musiał ponownie rozpatrzyć sprawę i uwzględnić obligatoryjne orzeczenie środka karnego zgodnie z art. 41 § 1a zdanie drugie KK.