Posiadanie treści pornograficznych z udziałem małoletnich a orzeczenie środka karnego
W publikacji omawia się przypadki posiadania treści pornograficznych z udziałem małoletnich oraz orzekania środków karanych. Przykładowo, B.S. został skazany za posiadanie treści pornograficznych z udziałem małoletnich w postaci filmów i zdjęć, co prowadziło do orzeczenia kary pozbawienia wolności i grzywny. Decyzje sądu były przedmiotem kasacji Prokuratora Generalnego, a sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania.
Tematyka: pornografia, małoletni, środek karny, przestępstwo, Sąd Najwyższy, kasacja, Prokurator Generalny, Sąd Rejonowy, ponowne rozpoznanie
W publikacji omawia się przypadki posiadania treści pornograficznych z udziałem małoletnich oraz orzekania środków karanych. Przykładowo, B.S. został skazany za posiadanie treści pornograficznych z udziałem małoletnich w postaci filmów i zdjęć, co prowadziło do orzeczenia kary pozbawienia wolności i grzywny. Decyzje sądu były przedmiotem kasacji Prokuratora Generalnego, a sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania.
W przypadku zaktualizowania się przesłanki wymienionej w art. 41 § 1a zd. drugie KK zastosowanie przez sąd określonego tam środka karnego jest obligatoryjne i to niezależnie od tego, czy sprawca przestępstwa przeciwko wolności seksualnej uprzednio zajmował tego rodzaju stanowisko lub wykonywał zawód tego rodzaju i czy popełniony czyn pozostawał w związku z funkcjonalnym zakresem prowadzonej działalności. Opis stanu faktycznego B.S. oskarżono o to, że w okresie do 8.11.2021 r. w N. posiadał w pamięci laptopa łącznie 34 filmy video oraz 14 342 zdjęcia zawierające treści pornograficzne z udziałem małoletnich, tj. o przestępstwo z art. 202 § 4a KK. Oskarżyciel publiczny do aktu oskarżenia dołączył wniosek w trybie art. 335 § 2 KPK o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar i innych środków przewidzianych za zarzucony mu występek, tj. kary 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 3 lata, grzywny w liczbie 150 stawek dziennych w wysokości 20 zł każda, obowiązku informowania sądu o przebiegu próby, a także przepadku dowodów rzeczowych. Sąd Rejonowy w N. wyrokiem z 13.6.2023 r., II K 157/23 uznał B.S. za winnego popełnienia zarzucanego mu w akcie oskarżenia występku stypizowanego w art. 202 § 4a KK i za to na mocy powołanego przepisu wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 i 2 KK i art. 70 § 1 KK warunkowo zawiesił na okres 3 lat próby, a na podstawie art. 71 § 1 KK wymierzył mu karę grzywny w wysokości 150 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki dziennej na 20 zł. Ponadto, na podstawie art. 72 § 1 pkt 1 KK zobowiązał B.S. do informowania sądu o przebiegu okresu próby pisemnie co 3 miesiące i na podstawie art. 44 § 2 KK orzekł przepadek dowodów rzeczowych zarządzając ich zniszczenie. Żadna ze stron nie zaskarżyła powyższego wyroku, a zatem uprawomocnił się 21.6.2023 r. Kasację od tego wyroku wywiódł Prokurator Generalny, który zaskarżył go w całości na niekorzyść skazanego, podnosząc zarzut rażącego i mającego istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenia przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 343 § 6 i 7 KPK w zw. z art. 335 § 2 KPK, polegającego na niezasadnym uwzględnieniu wadliwego wniosku prokuratora o skazanie B.S. bez przeprowadzenia rozprawy i wydaniu wyroku skazującego, mimo że we wniosku tym zaniechano postulowania rozstrzygnięcia o środku karnym, którego orzeczenie było obligatoryjne. Doprowadziło to do wydania wyroku skazującego również z rażącą i mającą istotny wpływ na jego treść obrazą prawa materialnego, a mianowicie art. 41 § 1a zdanie drugie KK, polegającą na zaniechaniu orzeczenia wobec oskarżonego B.S. jako sprawcy, któremu przypisano odpowiedzialność karną za występek z art. 202 § 4a KK środka karnego w postaci zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów lub działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi w sytuacji, gdy z treści art. 41 § 1a zdanie drugie KK – w brzmieniu obowiązującym zarówno w dacie popełnienia czynu, jak i orzekania – jednoznacznie wynika, że w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego, orzeczenie tego środka karnego na czas określony albo dożywotnio jest obligatoryjne. W świetle tak sformułowanego zarzutu Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w N. do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w N. do ponownego rozpoznania. Uzasadnienie SN Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się oczywiście zasadna, co umożliwiło jej rozpoznanie i uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego, sąd meriti jest zobowiązany do dokonania szczegółowej kontroli wniosku złożonego w trybie art. 335 § 2 KPK zarówno pod względem formalnym, jak i merytorycznym. Wspomniana kontrola powinna obejmować swoim zakresem także kwestię zgodności propozycji zawartych we wniosku z obowiązującymi przepisami prawa materialnego (zob.m.in. wyrok SN z 6.10.2021 r., IV KK 459/21, ). W sytuacji stwierdzenia przez sąd niezgodności w tym obszarze, sąd zobligowany jest albo do jej usunięcia w trybie określonym w art. 343 § 3 KPK albo stosownie do treści art. 343 § 7 KPK do skierowania sprawy do rozpoznania na zasadach ogólnych (zob. m. in. wyrok SN z 24.5.2024 r., III KK 74/24, ; wyrok SN z 22.6.2023 r., IV KK 44/23, ). Stosownie do dyspozycji art. 41 § 1a zd. drugie KK, w brzmieniu obowiązującym od 1.10.2017 r. do 30.9.2023 r. (a zatem zarówno w dacie czynu, jak i chwili wyrokowania), sąd orzeka zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi na czas określony albo dożywotnio w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego. Użycie przez ustawodawcę sformułowania orzeka przesądza, że w przypadku zaktualizowania się przesłanki wymienionej we wskazanym przepisie, zastosowanie przez sąd określonego tam środka karnego jest obligatoryjne i to niezależnie od tego, czy sprawca przestępstwa przeciwko wolności seksualnej uprzednio zajmował tego rodzaju stanowisko lub wykonywał zawód tego rodzaju i czy popełniony czyn pozostawał w związku z funkcjonalnym zakresem prowadzonej działalności (zob. wyrok SN z 18.4.2024 r., I KK 481/23, ). Nie budzi przy tym wątpliwości, że popełnione przez B.S. przestępstwo z art. 202 § 4a KK należy zaliczyć do kategorii przestępstw objętych regulacją przywołanego wyżej przepisu. W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego, do których odwołuje się art. 41 § 1a KK uznaje się przede wszystkim te, które zamieszczone są w rozdziale XXV Kodeku karnego zatytułowanym - Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajnośc i (zob. m. in. wyrok SN z 16.5.2024 r., III KK 107/24, ; wyrok SN z 24.5.2024 r., III KK 74/24, ). W świetle powyższej argumentacji należało za oczywiście zasadny uznać zarzut podniesiony w kasacji Prokuratora Generalnego, gdyż Sąd Rejonowy w N. procedując w przedmiotowej sprawie rażąco uchybił przepisom prawa procesowego, tj. art. 343 § 6 i 7 KPK w zw. z art. 335 § 2 KPK. Przesądza o tym fakt, że sąd meriti na posiedzeniu 13.6.2023 r. bezrefleksyjnie zaaprobował wniosek prokuratora złożony w trybie art. 335 § 2 KPK i wydał wyrok skazujący mimo to, że we wniosku nie zawarto postulatu orzeczenia wobec B.S. obligatoryjnego środka karnego z art. 41 § 1a zd. drugie KK w brzmieniu do 30.9.2023 r. Tym samym naturalną konsekwencją powyższej sytuacji było także rażące naruszenie wskazanego przepisu prawa materialnego w brzmieniu obowiązującym do 30.9.2023 r. Określone uchybienia w sposób istotny wpłynęły na treść zaskarżonego wyroku, gdyż zabrakło w nim orzeczenia o obligatoryjnym środku karnym. Jednocześnie w kontekście przedstawionych wywodów należało podkreślić, że zmiana treści przepisu art. 41 § 1a KK od 1.10.2023 r. dokonana ustawą z 7.7.2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 2600) pozostaje bez wpływu na sytuację prawną oskarżonego, bowiem w dalszym ciągu w związku ze skazaniem sprawcy za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej na szkodę małoletniego sąd ma obowiązek orzeczenia omawianego środka karnego. Wszystkie wskazane okoliczności musiały skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku w całości i przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu w N. do ponownego rozpoznania. Postąpienie takie było możliwe, albowiem kasacja Prokuratora Generalnego wniesiona została przed upływem roku od daty uprawomocnienia się zaskarżonego wyroku (vide art. 524 § 3 KPK). Procedując powtórnie sąd pierwszej instancji pamiętając o ciążących na nim obowiązkach, tym razem prawidłowo skontroluje złożony wniosek i podejmie stosowne, adekwatne do sytuacji procesowej działania zmierzające do wydania orzeczenia respektującego standard sprawiedliwości materialnej i proceduralnej. Komentarz W realiach rozpoznawanej sprawy, jak zresztą trafnie podkreślił w nadzwyczajnym środku zaskarżenia Prokurator Generalny, sąd meriti nie przeprowadził zgodnie z powinnością kontroli w warunkach należytej staranności. Stało się tak, ponieważ zaaprobował wniosek prokuratora nierespektujący obowiązujących przepisów prawa materialnego i wydał wyrok bez orzeczenia obligatoryjnego w rzeczy samej środka karnego przewidzianego dyspozycją art. 41 § 1a zd. drugie KK w brzmieniu do 30.9.2023 r. Wyrok Sądu Najwyższego z 17.7.2024 r., III KK 201/24,
Sąd Najwyższy uchylił wyrok skazujący B.S. za posiadanie treści pornograficznych z udziałem małoletnich ze względu na rażące uchybienia proceduralne. Sprawę skierowano do Sądu Rejonowego w N. do ponownego rozpoznania, aby zapewnić sprawiedliwość materialną i proceduralną.