Powinności sądu w zakresie standardu kontroli

Sąd, do którego oskarżyciel publiczny kieruje wniosek, zobligowany jest do szczegółowej kontroli formalnej i merytorycznej, jak wynika z art. 343 § 6 i 7 KPK. Sprawa dotyczy oskarżonego M.T., skazanego za uchylanie się od alimentacji na rzecz dzieci. Kasacja Prokuratora Generalnego spowodowała uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w K.

Tematyka: sąd, obowiązek, kontrola, art. 343 KPK, M.T., alimentacja, kasacja, Prokurator Generalny, rażące naruszenie, Sąd Najwyższy, wniosek kary, zgodność przepisów

Sąd, do którego oskarżyciel publiczny kieruje wniosek, zobligowany jest do szczegółowej kontroli formalnej i merytorycznej, jak wynika z art. 343 § 6 i 7 KPK. Sprawa dotyczy oskarżonego M.T., skazanego za uchylanie się od alimentacji na rzecz dzieci. Kasacja Prokuratora Generalnego spowodowała uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w K.

Zważywszy na treść art. 343 § 6 i 7 KPK sąd, do którego oskarżyciel publiczny kieruje wniosek w trybie art.
335 § 2 KPK, jest zobligowany do jego szczegółowej (tak formalnej, jak i merytorycznej) kontroli.
Opis stanu faktycznego
M.T. został oskarżony o to, że w okresie od 10.8.2020 r. do 30.10.2021 r. w miejscowości O. uchylał się od
wykonywania obowiązku alimentacyjnego na rzecz swoich małoletnich dzieci, określonego co do wysokości
wyrokiem Sądu Rejonowego w K., powodując zaległości w wysokości znacznie przekraczającej równowartość trzech
świadczeń okresowych, przez co naraził uprawnionych na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb
życiowych, tj. o przestępstwo z art. 209 § 1 i § 1a KK.
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z 25.10.2022 r., II K 641/21 skazał oskarżonego na karę 6 miesięcy pozbawienia
wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat próby.
Wyrok ten uprawomocnił się 3.11.2022 r., bez postępowania odwoławczego.
Kasację od tego wyroku na korzyść skazanego wniósł Prokurator Generalny, zaskarżając go w całości. Zarzucił on
rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art.
343 § 6 i 7 KPK w zw. z art. 335 § 1 KPK oraz art. 413 § 2 pkt 1 KPK w zw. z art. 17 § 1 pkt 7 KPK.
Sąd Najwyższy, rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego, uchylił
zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego należało zgodzić się ze skarżącym, że zaskarżony wyrok zapadł z rażącym
naruszeniem przepisów postępowania wskazanych w kasacji, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia objętego
nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia.
Rozpoznawanie spraw o przestępstwa określone w art. 209 KK wymaga wnikliwego badania okresów niealimentacji,
z uwzględnieniem wszystkich ewentualnych wcześniejszych skazań tak prawomocnych, jak i nieprawomocnych.
Elementy te rzutują zarówno na prawidłowe określenie tożsamości czynu pod względem czasu jego popełnienia,
ustalenia liczby popełnionych czynów, przyjęcia prawidłowej kwalifikacji prawnej, jak i wysokości kary (por. wyrok
Sądu Najwyższego z 23.2.2021 r., III KK 401/20, 
).
Stwierdzona w rozpoznawanej sprawie o przestępstwa określone w art. 209 KK sytuacja procesowa pozwala uznać,
że Sąd Rejonowy w K. nie zrealizował powyższych powinności należycie, w szczególności nie sprostał obowiązkowi
należytej weryfikacji okoliczności popełnienia przestępstwa oraz wszystkich istotnych okoliczności sprawy,
a dokładnie uprzedniej karalności M.T., co doprowadziło do wydania zaskarżonego wyroku z rażącym naruszeniem
art. 413 § 2 pkt 1 KPK w zw. z art. 17 § 1 pkt 7 KPK.
Odstępując bowiem od poprawnej weryfikacji danych z Krajowego Rejestru Karnego, a następnie pozyskania
odnotowanego w tym rejestrze wyroku Sądu Rejonowego w K. z 13.1.2022 r., II K 169/21, na mocy którego M.T.
został uprzednio prawomocnie skazany za czyn art. 209 § 1a KK, Sąd pierwszej instancji przed wyrokowaniem
w sprawie nie zbadał należycie ⎯ w aspekcie prawidłowego orzekania w przedmiocie czasu zarzuconego mu czynu
⎯ sytuacji prawnej oskarżonego ukształtowanej wszystkimi wydanymi wobec niego prawomocnymi wyrokami.
Tymczasem, jak ustalił skarżący, ten sam Sąd Rejonowy w K. – uwzględniając wniosek prokuratora, złożony w trybie
art. 335 § 1 KPK – jeszcze przed zapadnięciem zaskarżonego kasacją wyroku z 25.10.2022 r. w sprawie II K 641/21,
wyrokiem z 13.1.2022 r., II K 169/21, uznał M.T. za winnego tego, że od 8.2020 r. do 10.2.2021 r. w miejscowości O.,
uchylał się od wykonania ciążącego obowiązku alimentacyjnego na rzecz dzieci, określonego co do wysokości
wyrokiem Sądu Rejonowego w K. z 7.10.2019 r., przy czym łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości
przekracza równowartość trzech świadczeń okresowych, tj. czynu z art. 209 § 1 KK, za co na mocy art. 209 § 1 KK
w zw. z art. 34 § 1, § 1a pkt 1 KK i art. 35 § 1 KK wymierzył mu karę 8 miesięcy ograniczenia wolności polegającej na
wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym.
Sąd pierwszej instancji nie dopełnił ustawowego obowiązku wszechstronnej weryfikacji okoliczności sprawy
i w efekcie zaniechania poczynienia prawidłowych ustaleń faktycznej i prawnej sytuacji oskarżonego, nieprawidłowo
ustalił okres niealimentacji za jaki M.T., w ramach postępowania w sprawie II K 641/21, mógł zostać pociągnięty do
odpowiedzialności karnej, choć przepis art. 413 § 2 pkt 1 KPK nakazuje precyzyjne – jak to tylko możliwe w realiach
danej sprawy – określenie czasu popełnienia przestępstwa. Jak wskazuje się w orzecznictwie, czas popełnienia



przestępstwa należy niewątpliwie do okoliczności istotnych w sprawie, co sprawia, że sąd orzekający zobligowany
jest do podjęcia czynności zmierzających do dokonania prawidłowych ustaleń także w tym zakresie. W pojęciu
dokładnego określenia czynu przypisanego – o czym mowa w art. 413 § 2 pkt 1 KPK – mieści się m.in. precyzyjne,
tak jak to możliwe w realiach danej sprawy, określenie czasu popełnienia przestępstwa. W opisie czynu przypisanego
wyrokiem należy bowiem zawrzeć nie tylko sposób popełnienia tego przestępstwa, jego ewentualne skutki, rodzaj
atakowanego dobra chronionego prawem, ale również czas i miejsce działania lub zaniechania sprawcy. Precyzyjne
ustalenie czasu popełnienia przestępstwa ma istotne znaczenie dla pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności (zob.
wyroki Sądu Najwyższego z: 19.3.2019 r., IV KK 58/19, 
; 20.4.2017 r., V KK 39/17, 
).
Jak słusznie też dostrzegł skarżący, wskazana sytuacja procesowa nie skutkowała jednocześnie zmaterializowaniem
się bezwzględnej przyczyny odwoławczej w postaci rei iudicatae. W orzecznictwie można odnotować ugruntowany
pogląd, zgodnie z którym przeszkoda procesowa z art. 17 § 1 pkt 7 KPK zachodzi wyłącznie w sytuacji, gdy okresy
obu przypisanych oskarżonemu czynów pokrywają się ze sobą i są identyczne, względnie gdy okres określony
w sprawie następnej został w całości objęty skazaniem w sprawie rozpoznawanej poprzednio, prawomocnie już
zakończonej (por. wyroki Sądu Najwyższego z: 23.2.2021 r., IV KK 186/20, 
; 9.8.2017 r., II KK 222/17,
; z 17.11.2004 r., V KK 272/04, 
).
Jednocześnie Sąd Najwyższy uznał, że w wypadku przestępstw wieloczynowych, do których należy występek z art.
209 § 1 KK, nie ma stanu rzeczy osądzonej, jeśli uprzednie prawomocne skazanie dotyczy tylko fragmentu
zarzuconego później czynu. Uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego w okresie nieobjętym prawomocnym
skazaniem jest już nowym czynem przestępczym, pociągającym dalszą odpowiedzialność karną, przy czym granice
czasowe kolejnego przestępstwa powinny być dokładnie określone, z uwzględnieniem treści poprzedniego wyroku
skazującego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 6.5.2002 r., V KK 10/02, 
).
W realiach rozpoznawanej sprawy, mając na uwadze okoliczność, że przypisany oskarżonemu występek uchylania
się od alimentacji, w analizowanym przedziale czasowym, wykracza poza okres objęty uprzednim prawomocnym
skazaniem, przyjąć należy, iż Sąd Rejonowy w K. dopuścił się rażącego naruszenia art. 413 § 2 pkt 1 KPK, które
w istotny sposób wpłynęło na treść zaskarżonego wyroku. Uchybienie to spowodowało dwukrotne skazanie M.T. o za
ten sam fragment czynu (od 10.8.2020 r. do 10.2.2021 r.), polegającego na niealimentacji na rzecz tych samych
pokrzywdzonych. Ustalenie prawidłowego okresu niealimentacji niewątpliwie miało istotny wpływ na treść wydanego
orzeczenia. Sąd meriti uprawniony był do dokonania karnoprawnej oceny zachowania oskarżonego jedynie
w odniesieniu do pozostałego do osądzenia okresu, nieobjętego wcześniejszym skazaniem wyrokiem Sądu
Rejonowego w K. z 13.1.2021 r., II K 169/21 – w analizowanym fragmencie – zawierającego się w granicach od
11.2.2021 r. do 30.10.2021 r., gdzie prawidłowe postąpienie Sądu pierwszej instancji powinno też wywoływać
potrzebę poddania wskazanego odcinka czasowego karnoprawnej ocenie przez pryzmat rodzaju i wymiaru
ostatecznej kary orzeczonej w stosunku do M.T.
W tej sytuacji, należało przychylić się do wniosku kasacji Prokuratora Generalnego, tj. uchylić wyrok Sądu
Rejonowego w K. z 25.10.2021 r., II K 641/21 i przekazać sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania, w toku
którego wydane zostanie orzeczenie uwzględniające powyższe uwagi i pozbawione opisanych błędów.

Komentarz
Kontrola, o której wspomina w rzeczy samej słuszna teza wyroku, powinna obejmować okoliczności popełnienia
przestępstwa, kwestię zgodności wniosku o wymierzenie określonej kary ze stanowiskiem oskarżonego, jak również
zgodność propozycji zawartych we wniosku z przepisami obowiązującego prawa materialnego i procesowego.
Niezgodność wniosku z treścią tych przepisów pociąga za sobą niemożność jego uwzględnienia, a to skutkuje
koniecznością rozpoznania sprawy na zasadach ogólnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8.1.2019 r., III KK
701/18, 
).

Wyrok Sądu Najwyższego z 24.7.2024 r., V KK 210/24, 








Sąd Najwyższy stwierdził rażące naruszenie przepisów postępowania w wyroku Sądu Rejonowego. Brak wszechstronnej weryfikacji okoliczności sprawy oraz precyzyjnych ustaleń czasu popełnienia przestępstwa stanowił istotny błąd. Konieczne było uchylenie wyroku i ponowne rozpoznanie sprawy. Kontrola nad zgodnością wniosku kary z przepisami prawa jest kluczowa, jak potwierdził Wyrok Sądu Najwyższego.