Kryteria doboru pracownika do zwolnienia
Kryteria wyboru zwolnienia – co do zasady – muszą być przedstawione zwalnianemu pracownikowi w piśmie wypowiadającym umowę o pracę (art. 30 § 4 KP). Wyrok SN z 11.8.2016 r., II PK 202/15 Przewodniczący Sędzia SN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Zbigniew Korzeniowski, Maciej Pacuda (sprawozdawca). Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, UbezpieczeńSpołecznych i Spraw Publicznych 11.8.2016 r. sprawy z powództwa Anny D. przeciwko Szkole Podstawowej w S. o przywrócenie do pracy na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku SO we W. z 11.2.2015 r. […], oddala skargę kasacyjną.
Tematyka: kryteria wyboru pracownika, zwolnienie, umowa o pracę, Sąd Najwyższy, rozwiązanie stosunku pracy, art. 30 § 4 KP, art. 20 NauczycieleU
Kryteria wyboru zwolnienia – co do zasady – muszą być przedstawione zwalnianemu pracownikowi w piśmie wypowiadającym umowę o pracę (art. 30 § 4 KP). Wyrok SN z 11.8.2016 r., II PK 202/15 Przewodniczący Sędzia SN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Zbigniew Korzeniowski, Maciej Pacuda (sprawozdawca). Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, UbezpieczeńSpołecznych i Spraw Publicznych 11.8.2016 r. sprawy z powództwa Anny D. przeciwko Szkole Podstawowej w S. o przywrócenie do pracy na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku SO we W. z 11.2.2015 r. […], oddala skargę kasacyjną.
Kryteria wyboru zwolnienia – co do zasady – muszą być przedstawione zwalnianemu pracownikowi w piśmie wypowiadającym umowę o pracę (art. 30 § 4 KP). Wyrok SN z 11.8.2016 r., II PK 202/15 Przewodniczący Sędzia SN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Zbigniew Korzeniowski, Maciej Pacuda (sprawozdawca). Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, UbezpieczeńSpołecznych i Spraw Publicznych 11.8.2016 r. sprawy z powództwa Anny D. przeciwko Szkole Podstawowej w S. o przywrócenie do pracy na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku SO we W. z 11.2.2015 r. […], oddala skargę kasacyjną. Uzasadnienie Wyrokiem z 30.9.2014 r. SR we W. przywrócił powódkę Annę D. do pracy w pozwanej Szkole Podstawowej w S. na dotychczasowych warunkach pracy i płacy, oddalił powództwo o wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy jako przedwczesne, zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – SR we W. kwotę 1760 zł tytułem kosztów sądowych, od uiszczenia których powódka była z mocy prawa zwolniona. Sąd I instancji ustalił, że powódka Anna D. jest zatrudniona w pozwanej Szkole Podstawowej w S. od 1.9.1989 r. na stanowisku nauczyciela w pełnym wymiarze czasu pracy. Od 2006 r. ma stopień awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego. W 1989 r. ukończyła Studium Nauczycielskie w T. o specjalności nauczanie początkowe, a w 1997 r. trzyletnie studia wyższe zawodowe na kierunku pedagogika w Szkole Wyższej im. Pawła Włodkowica w P. w zakresie pedagogiki rewalidacyjnej. Po kontynuacji tych studiów na poziomie uzupełniającym, 13.6.1999 r. uzyskała tytuł magistra. Z kolei, w 2008 r. ukończyła studia podyplomowe w zakresie historii, co uprawniało ją do nauczania tego przedmiotu. Od momentu zatrudnienia powódka prowadziła zajęcia z biologii i geografii, a następnie historii w klasach IV–VIII. Była również opiekunem biblioteki szkolnej. Powadziła także zajęcia nauczania indywidualnego z dziećmi z klas I–III oraz zajęcia rewalidacyjne. Dotyczyły one również dzieci z niepełnosprawnością umysłową. Ponadto, powódka ma kwalifikacje do nauczania początkowego w klasach I–III, nauczania historii, nauczania indywidualnego, prowadzenia zajęć z rewalidacji i wspomagania wczesnoszkolnego, a na mocy decyzji Dyrektora szkoły mogą zostać uznane jej kwalifikacje do nauczania języka polskiego, z uwagi na posiadane doświadczenie zawodowe. Pozwana 25.5.2012 r. złożyła powódce oświadczenie o wypowiedzeniu stosunku pracy z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia upływającego z dniem 31.8.2012 r. Jako przyczynę wypowiedzenia wskazano w tym oświadczeniu brak godzin nauczania indywidualnego, wynikający z braku orzeczeń o potrzebie takiego nauczania, uniemożliwiający dalsze zatrudnienie powódki na stanowisku nauczyciela. Wyrokiem z 11.12.2012 r. SR we W. na skutek odwołania powódki od wypowiedzenia przywrócił ją jednak do pracy w pozwanej szkole na dotychczasowych warunkach pracy i płacy. Jednocześnie zobowiązał pozwaną do dalszego zatrudniania powódki do czasu prawomocnego i rozstrzygnięcia sprawy. Apelacja wywiedziona przez pracodawcę od przedmiotowego rozstrzygnięcia została zaś oddalona wyrokiem SO we W. z 6.3.2013 r. W związku z tymi orzeczeniami została zawarta z powódką umowa o pracę na okres od 27.12.2012 r., na mocy której powierzono powódce obowiązki nauczyciela w pełnym wymiarze czasu pracy, zmieniono też organizację pracy szkoły w ten sposób, że powódce przydzielono dwie godziny zajęć rewalidacyjnych i 16 godzin zajęć naświetlicy. Na posiedzeniu rady pedagogicznej 25.4.2013 r. zostały przedstawione kryteria wyboru pracownika do rozwiązania umowy o pracę, wśród których wymieniono: staż pracy, stopień awansu zawodowego nauczyciela, kwalifikacje, doświadczenie pedagogiczne, osiągnięcia zawodowe, uczestniczenie w życiu szkoły, współpracę z rodzicami oraz osobowość, kreatywność, innowacyjność, wywiązywanie się z zadań nauczycieli. W dniu 28.5.2013 r., w związku ze zmianami organizacyjnymi, wynikającymi z arkusza organizacji pracy szkoły na rok szkolny 2013/14, tj. brakiem godzin, które mogłyby zostać przydzielone powódce, co uniemożliwiało dalsze jej zatrudnienie na stanowisku nauczyciela, pozwana ponownie złożyła oświadczenie woli o rozwiązaniu z powódką stosunku pracy z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Powódka również od tego wypowiedzenia odwołała się do SR we W., który wyrokiem z 28.8.2013 r. uznał wypowiedzenie za bezskuteczne, jednocześnie orzekając o obowiązkudalszego zatrudnienia powódki do czasu prawomocnego rozpoznania sprawy. Apelacja pozwanej od tego wyroku została oddalona wyrokiem SO we W. z 4.12.2013 r. Sąd I instancji ustalił ponadto, że pozwana pismem z 28.5.2014 r. zaproponowała powódce ograniczenie zatrudnienia do wymiaru 9/18 etatu wraz z proporcjonalnym obniżeniem wynagrodzenia, na co powódka nie wyraziła jednak zgody. W tej sytuacji 29.5.2014 r. zostało złożone powódce oświadczenie o wypowiedzeniu stosunku pracy z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia upływającego 31.8.2014 r., w którym jako przyczynę wypowiedzenia wskazano zmniejszenie liczby oddziałów – uczniów objętych nauczaniem indywidualnym z „4” w roku szkolnym 2013/14 do „0” w roku szkolnym 2014/15, a co za tym idzie – zmianę planu nauczania uniemożliwiającą dalsze zatrudnienie powódki w dotychczasowym wymiarze czasu pracy. Uwzględniając tak ustalony stan faktyczny, sąd I instancji przypomniał, że zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z 26.1.1982 r. Karta Nauczyciela (t.jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm., dalej jako: NauczycieleU), rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem mianowanym może nastąpić między innymi w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć. Oznacza to, zdaniem sądu I instancji, że decyzja o rozwiązaniu stosunku pracy z nauczycielem musi być konsekwencją zmian organizacyjnych, będących z kolei skutkiem zmniejszenia liczby oddziałów, jak też zmiany planu nauczania. Sąd I instancji uznał wskazaną przez pozwaną przyczynę wypowiedzenia, to jest zmiany organizacyjne w szkole, za zasadną, nawet jeśli uwzględnić złożenie dodatkowych orzeczeń o potrzebie kształcenia indywidualnego przed rozpoczęciem roku szkolnego 2014/15. Ostatecznie bowiem zajęcia indywidualne w pozwanej szkole są prowadzone dla dwóch uczniów oraz jednego dziecka w wieku przedszkolnym w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, podczas gdy w poprzednim roku szkolnym takie zajęcia prowadzono dla czworga dzieci. Sąd I instancji podkreślił jednak, że przyjęte przez pracodawcę kryteria wyboru nauczyciela do zwolnienia z pracy podlegają kontroli sądowej w celu dokonania oceny, czy rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem było uzasadnione. Sąd I instancji uwzględnił w związku z tym, że pozwana powoływała się na kryteria określone w kwietniu 2013 r. i przedstawione na radzie pedagogicznej 25.4.2013 r., wśród których wymieniono: staż pracy, stopień awansu zawodowego nauczyciela, kwalifikacje, doświadczenie pedagogiczne, osiągnięcia zawodowe, uczestniczenie w życiu szkoły, współpracę z rodzicami oraz osobowość, kreatywność, innowacyjność, wywiązywanie się z zadań nauczycieli. Porównując nauczycieli zatrudnionych w pozwanej szkole i biorąc w szczególności pod uwagę Magdalenę B. i Irenę C., tj. nauczycieli przedmiotów, do nauczania których powódka miała kwalifikacje, sąd I instancji stwierdził, że powódka i Magdalena B. legitymują się tym samym stopniem zawodowym nauczycieli dyplomowanych, przy czym Magdalena B. stopień ten uzyskała dopiero w 2014 r. Tym, co najbardziej różnicuje obie te osoby, jest zaś staż pracy nauczycielskiej. Powódka posiada bowiem 25 lat stażu pracy, a Magdalena B. 12 lat. Także staż pracy tych nauczycielek w pozwanej szkole jest nieporównywalny. Powódka od początku pracy w charakterze nauczyciela pracuje bowiem w Szkole Podstawowej w S., podczas gdy Magdalena B. w sposób stały jest zatrudniona od 2011 r. Wprawdzie Magdalena B. od września 2005 r. kilkakrotnie podejmowała zatrudnienie w pozwanej szkole, ale było to zatrudnienie na podstawie umów o pracę na czas określony celem uzupełnienia etatu. Poza tym, pomiędzy tymi okresami zatrudnienia miały miejsce ponad roczne przerwy w okresach od 1.9.2006 r. do 31.8.2007 r. i od 1.9.2009 r. do 31.8.2011 r. Mając na uwadze staż pracy powódki, sąd I instancji uznał więc, że to ona posiada zdecydowanie wyższe doświadczenie w pracy nauczycielskiej, które należy uznać za kwalifikacje faktyczne. Prawdą jest przy tym, że kwalifikacje formalne wynikające z ukończonych studiów, kursów i szkoleń przemawiają za Magdaleną B., ale w istocie kwalifikacjom tym niewątpliwie należy przeciwstawić kwalifikacje faktyczne powódki, zdobyte w trakcie wieloletniej pracy w charakterze nauczyciela, które zostały zdobyte podczas pracy w pozwanej szkole. Mając na uwadze powyższe okoliczności, sąd I instancji uznał, że decyzja pracodawcy o zwolnieniu powódki i pozostawieniu w zatrudnieniu Magdaleny B. razi arbitralnością. W szczególności nie uwzględnia ona bowiem pierwszego z kryteriów doboru nauczycieli do zwolnienia, na które powoływała się pozwana, tj. stażu pracy. Nie można przyjąć, że w sytuacji kiedy powódka posiada ponad 24-letni staż pracy, a drugi z nauczycieli staż 12-letni, nie zachodzi wyraźna dysproporcja, przemawiająca jednakże na korzyść powódki. Okoliczność ta ma zaś tym bardziej znaczenie, jeśli wziąć pod uwagę fakt, że mimo braku wykształcenia z zakresu oligofrenopedagogiki powódka mogłaby prowadzić zajęcia nauczania indywidualnego, co pozwana ostatecznie przyznała, a co jeszcze na etapie składania odpowiedzi na pozew było przez nią kwestionowane. Zdaniem sądu I instancji, także porównanie sytuacji powódki z sytuacją Ireny C. wskazuje na dokonanie przez pozwaną nieuzasadnionego wyboru nauczyciela do zwolnienia. Biorąc pod uwagę wykształcenie, stopień awansu zawodowego, staż pracy w przypadku porównywanych nauczycieli są one bardzo podobne. Przyznała to w szczególności pozwana w swych zeznaniach, wskazując, że spośród nauczycieli nauczania zintegrowanego musiała wybrać jakąś osobę i zapewne każdy jej wybór doprowadziłby do odwołania na drodze sądowej. Sąd I instancji zauważył w związku z tym, że przy podobnej sytuacji zawodowej poszczególnych nauczycieli zasadniczym kryterium ich wyboru do zwolnienia powinno stać się kryterium socjalne, tj. możliwość uzyskania innego źródła dochodu. Okoliczność ta jest tym bardziej istotna, że Irena C. jest nauczycielem prowadzącym zajęcia z edukacji wczesnoszkolnej, do nauczania których kwalifikacje posiada także powódka. Analiza materiału dowodowego doprowadziła sąd I instancji do wniosku, że podobnie jak wcześniej, wybór pozwanej nie był właściwy. Ponownie należało bowiem zakwestionować zapatrywanie pozwanej, jakoby zwolnienie nauczyciela, który spełnia warunki do nabycia emerytury, stanowiłoby dyskryminację ze względu na wiek. O ile sam fakt nabycia uprawnień emerytalnych nie może stanowić przyczyny wypowiedzenia pracownikowi stosunku pracy, o tyle w praktyce sądowej okoliczność powyższa jest uznawana niemal powszechnie za czynnik uzasadniający wybór w pierwszej kolejności takiej osoby do zwolnienia. Taki wybór wydaje się w pełni logiczny i naturalny, zwłaszcza w dobie powszechnie znanej sytuacji w oświacie, wymuszającej masowe zwolnienia nauczycieli. Z tego punktu widzenia zasadne byłoby zatem zwolnienie pracownika spełniającego przesłanki do uzyskania prawa do emerytury, a pozostawienie powódki, której do uzyskania takiego statusu niezbędne jest jeszcze wiele lat pracy. Za bezpodstawne uznał sąd I instancji wyrażane przez stronę pozwaną obawy dotyczące braku doświadczenia powódki w nauczaniu klas I–III. Zdaniem tego sądu powódka bezsprzecznie posiada bowiem kwalifikacje do prowadzenia zajęć edukacyjnych we wskazanych oddziałach. Dodatkowo, co potwierdzają dokumenty zgromadzone w jej aktach osobowych, wielokrotnie realizowała zajęcia indywidualne z dziećmi w tym wieku. Ponadto, dotychczasowy przebieg jej zatrudnienia wskazuje, że nigdy nie było zastrzeżeń do wykonywanych przez nią obowiązków. Tym samym przyjmowanie a priori, że poziom nauczania w zakresie edukacji wczesnoszkolnej zostanie obniżony nie ma żadnych uzasadnionych podstaw. W opinii sądu I instancji zwolnienie powódki z pracy było zatem efektem niezgodnej z prawem decyzji personalnej pracodawcy, która istocie stanowiła naruszenie art. 20 ust. 1 pkt 2 NauczycieleU. Dlatego też jej roszczenie o przywrócenie do pracy w pozwanej szkole było w pełni uzasadnione na podstawie art. 45 § 1 KP w zw. z art. 91c ust. 1 NauczycieleU. Wyrokiem z 11.2.2015 r. sąd II instancji oddalił apelację wniesioną przez pozwaną szkołę od wyroku sądu I instancji w części dotyczącej przywrócenia powódki do pracy w pozwanej oraz w części zawierającej rozstrzygnięcie o kosztach postępowania. Sąd II instancji ocenił, że zaskarżony wyrok jest prawidłowy, zarówno pod względem ustaleń faktycznych, jak i argumentacji prawnej. Odnosząc się do zarzutów apelacji, sąd II instancji stwierdził zaś, że dwa z nich są ze sobą ściśle związane i sprowadzają się właściwie do jednej kwestii, a mianowicie do tego, czy sąd I instancji prawidłowo ustalił i ocenił działanie pozwanej co do wyłonienia kryteriów doboru nauczycieli do wypowiedzenia stosunku pracy, a następnie samego wyboru powódki do zwolnienia. Są to zarzuty obrazy prawa materialnego, która polega według pozwanej na błędnej wykładni art. 45 § 1 KP w zw. z art. 91 c i 20 ust. 1 pkt 2 NauczycieleU, oraz obrazy prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 KPC, przez zaniechanie wszechstronnej i obiektywnej analizy materiału dowodowego zebranego w sprawie, co doprowadziło do przyjęcia, że pozwana dokonała arbitralnej decyzji w przedmiocie wyboru powódki do zwolnienia, podczas gdy prawidłowa analiza całokształtu materiału dowodowego winna doprowadzić do wniosku, że zwolnienie powódki było efektem zastosowania względem nauczycieli obiektywnych kryteriów, które powódka spełniała w najmniejszym zakresie. Sąd II instancji takiego naruszenia jednak nie stwierdził. Skoro pozwana była zmuszona ograniczyć zatrudnienie z powodu zmian organizacyjnych planu nauczania, to musiała dokonać doboru pracownika do tego zwolnienia spośród tych zatrudnionych, którzy mają podobne kwalifikacje i tożsame bądź zbliżone kompetencje, czyli mogą nauczać tych samych przedmiotów bądź prowadzić nauczanie w podobnym czy zbliżonym zakresie. W pozwanej szkole takich osób było na dzień wypowiedzenia troje, co także pozostawało poza sporem. Zatem pozwana musiała ustalić kryteria doboru, podać je do wiadomości ogółu pracowników i według tych kryteriów dokonać wyboru pracownika do zwolnienia. W ustalonych okolicznościach sprawy nie można było natomiast podzielić stanowiska pozwanej, że reguł tych dochowała. Należało bowiem mieć na uwadze, że pozwana po raz trzeci w ciągu ostatnich trzech lat dokonała rozwiązania stosunku pracy z powódką i za każdym razem przyczyną tego była podobna co do zasady podstawa faktyczna i prawna. Sąd II instancji, podobnie jak sąd I instancji, nie kwestionował przy tym faktu, że Szkoła Podstawowa w S. to mała placówka oświatowa, a wskutek niżu demograficznego liczba uczniów tej szkoły, jak też wielu podobnych w kraju, ulega systematycznie zmniejszeniu. Nie można było też zaprzeczyć, że orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego czy indywidualnego wydawane są z reguły na dany rok szkolny i spływają do dyrekcji szkół do końca danego roku szkolnego, czyli do 31 sierpnia każdego roku kalendarzowego, a nawet na początku września. Wynika to z ustalonej specyfiki orzekania w tym zakresie poradni psychologiczno- pedagogicznych. Z kolei, specyfika funkcjonowania systemu oświaty jest taka, że wypowiedzenie umowy o pracę z nauczycielem mianowanym może być dokonane najpóźniej do końca maja każdego roku szkolnego, tak by trzymiesięczny okres wypowiedzenia upłynął z końcem roku szkolnego, czyli z dniem 31 sierpnia. W przypadku uchybienia temu terminowi, rozwiązanie umowy o pracę z nauczycielem jest bowiem niezgodne z prawem. Oczywiste jest więc założenie, że w chwili sporządzania arkusza organizacyjnego szkoły na następny rok szkolny, co następuje zwykle w marcu, a najpóźniej w maju, dyrektor szkoły nie dysponuje wszystkimi orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego czy indywidualnego. Stąd też nie można kwestionować, że na dzień dokonania wypowiedzenia w tym przypadku było ono zasadne, gdyż pozwana szkoła istotnie nie dysponowała taką liczbą godzin tego nauczania jak w poprzednim roku szkolnym. W ocenie sądu II instancji pozwana, mimo twierdzeń, że ustaliła obiektywne kryteria doboru do zwolnienia i według nich go dokonała, nie kierowała się jednak takimi kryteriami. W tym zakresie sąd II instancji za prawidłową uznał argumentację sądu I instancji. Już tylko bowiem porównanie ogólnego stażu pracy M. B. i powódki, stopnia awansu zawodowego i kwalifikacji zawodowych tych nauczycieli wskazywało, że dobór właśnie powódki do rozwiązania stosunku pracy nie był obiektywny. Podobnie jeśli chodzi o Irenę C., która przecież osiągnęła stosowny wiek oraz spełnia przesłanki do nabycia emerytury. Sąd II instancji nie doszukał się więc podstaw do podzielenia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 KPC przy dokonywaniu powyższych ustaleń faktycznych. Pozwana Szkoła Podstawowa w S. wniosła do SN skargę kasacyjną od wyroku SO we W. z 11.2.2015 r., zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, to jest: 1) art. 45 § 1 KP w zw. z art. 91c ust. 1 i art. 20 ust. 1 pkt 2 NauczycieleU przez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, na gruncie istniejącego w sprawie stanu faktycznego, że pozwana nie ustaliła właściwych kryteriów wyboru pracownika do zwolnienia i nie podała ich do wiadomości ogółu pracowników w prawidłowy sposób, skutkujące uznaniem, że wypowiedzenie Annie D. umowy o pracę było nieuzasadnione; 2) art. 45 § 1 KP w zw. z art. 91c ust. 1 i art. 20 ust. 1 pkt 2 NauczycieleU przez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu na gruncie istniejącego w sprawie stanu faktycznego, że pozwana nieprawidłowo wytypowała powódkę jako osobę do zwolnienia, skutkujące uznaniem, że wypowiedzenie Annie D. umowy o pracę było nieuzasadnione; 3) art. 45 § 1 KP w zw. z art. 91c ust. 1 i art. 20 ust. 1 pkt 2 NauczycieleU przez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że sąd pracy posiada uprawnienie do w istocie arbitralnej weryfikacji wyboru przez pracodawcę pracownika do zwolnienia, a pracodawca jest w praktyce pozbawiony możliwości prowadzenia polityki kadrowej w oparciu na merytoryczne kryteria w sytuacji, w której dochodzi do zmniejszenia liczby oddziałów w szkole powodującego zmianę planu nauczania uniemożliwiającą dalsze zatrudniane nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć; skutkiem dokonanego naruszenia była nieuprawniona ingerencja w zaskarżonym wyroku w prawo pozwanej do zwolnienia Anny D. zamiast Magdaleny B. lub Ireny C. i uznanie, że wypowiedzenie powódce umowy o pracę było nieuzasadnione; a ponadto naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, to jest: 1) art. 378 § 1 KPC przez faktyczne nierozpoznanie zgłoszonego w apelacji pozwanej zarzutu naruszenia art. 233 § 1 KPC, tj. nieustosunkowanie się do wskazanych przez pozwaną faktów i nieuwzględnienie zgłoszonych na ich poparcie dowodów, przemawiających na rzecz tezy o prawidłowym wytypowaniu przez pozwaną Anny D. jako pracownika do zwolnienia zamiast Magdaleny B. lub Ireny C.; skutkiem czego błędnie przyjęto, że zastosowane przez powódkę (skarżącej chodziło zapewne w tym miejscu o pozwaną) kryteria wyboru nauczyciela do zwolnienia nie przemawiały za zasadnością wypowiedzenia powódce umowy o pracę; 2) art. 382 KPC przez pominięcie części dowodów zebranych w toku postępowania przed sądem I instancji, a także w toku postępowania przed sądem II instancji w postaci m.in. zeznań świadka Ireny C., zeznań pozwanej, dokumentów wskazujących na kwalifikacje Magdaleny B., protokołu z rady pedagogicznej z 25.4.2013 r. czy też protokołu z kontroli doraźnej zleconej przez Kujawsko-Pomorskiego Kuratora Oświaty, z których wynika, że pozwana prawidłowo ustaliła i podała do wiadomości pracowników kryteria doboru nauczyciela do zwolnienia, z kolei z oceny tych kryteriów wynika, że zwolniona powinna zostać powódka zamiast Magdaleny B. lub Ireny C.; skutkiem dokonanego naruszenia było uznanie, że wypowiedzenie Annie D. umowy o pracę było nieuzasadnione; 3) art. 328 § 2 KPC polegający na faktycznym braku merytorycznego uzasadnienia dla niepodzielenia podniesionego w apelacji pozwanej zarzutu naruszenia art. 233 § 1 KPC, jak również przez niewskazanie, dlaczego sąd II instancji w ogóle pominął część wyżej wskazanego materiału dowodowego zebranego w sprawie, która przemawiała za uznaniem, że pozwana prawidłowo wytypowała nauczyciela do zwolnienia w osobie Anny D. Powołując się na tak sformułowane zarzuty, skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy SO we W. do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za obie instancje oraz o kosztach postępowania kasacyjnego; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz o uchylenie poprzedzającego go wyroku SR we W. z 30.9.2014 r. w części, tj. w zakresie jego punktów I, III i IV i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za obie instancje oraz o kosztach postępowania kasacyjnego; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie przez SN co do istoty sprawy, tj. oddalenie powództwa w zakresie żądania przywrócenia powódki Anny D. do pracy w pozwanej Szkole Podstawowej w S. oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania za obie instancje oraz kosztów postępowania kasacyjnego, wraz z kosztami zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Sąd Najwyższy zważył, co następuje: Wyrok sądu II instancji pomimo częściowo błędnego uzasadnienia ostatecznie odpowiada prawu, co oznacza, że oceniana skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie. Jak trafnie zauważył SN w wyroku z 17.3.2016 r. (III PK 80/15, ), przy ocenie, czy NauczycieleU (ustawa mają charakter pragmatyki służbowej) zawiera regulacje wyłączające odpowiednie stosowanie przepisów ogólnych (Kodeksu pracy), należy kierować się zasadą, zgodnie z którą dla uznania, że określona sprawa nie została uregulowana w NauczycieleU, nie wystarcza jedynie brak stosownej regulacji w tej ustawie, który stanowiłby odpowiednik konkretnego przepisu KP, ale liczy się przede wszystkim ustalenie, czy treść fragmentarycznego uregulowania zamieszczonego w pragmatyce służbowej, rzeczywiście zastępuje odpowiednie instytucje KP (por. uzasadnienie uchwały (7) SN, zasady prawnej, z 3.6.1983 r., III PZP 9/83, OSNCP Nr 11/1983, poz. 169; OSPiKA Nr 12/1984, poz. 262, z glosą M. Piekarskiego). Skarżąca, co jednoznacznie wynika z ustaleń faktycznych dokonanych w niniejszej sprawie przez sądy meriti, złożyła powódce oświadczenie o wypowiedzeniu stosunku pracy w trybie przewidzianym w art. 20 ust. 1 pkt 2 NauczycieleU. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu, dyrektor szkoły, w razie częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć, rozwiązuje z nim stosunek pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny, przy czym nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może wyrazić zgodę na ograniczenie zatrudnienia w trybie określonym w art. 22 ust. 2 NauczycieleU. Żaden przepis NauczycieleU (w szczególności jej art. 20) nie określa jednak wymagań formalnych (formy, sposobu), jakim powinno odpowiadać oświadczenie pracodawcy wyrażające wolę rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem. Wśród regulacji NauczycieleU nie ma bowiem przepisu, który stanowiłby odpowiednik art. 30 § 3, 4 i 5 KP. Dlatego należy przyjąć, że określenie formy (sposobu) złożenia oświadczenie o rozwiązaniu stosunku pracy z nauczycielem w trybie art. 20 ust. 1 pkt 2 NauczycieleU oraz treści tej czynności prawnej jest „sprawą wynikającą ze stosunku pracy, nieuregulowaną przepisami NauczycieleU” w rozumieniu art. 91c ust. 1 NauczycieleU. Oznacza to z kolei, że w tym przedmiocie ma zastosowanie art. 30 § 3 KP oraz art. 30 § 4 i 5 KP co do elementów składowych pisma dyrektora szkoły o wypowiedzeniu stosunku pracy. W konsekwencji oświadczenie o wypowiedzeniu nauczycielskiego stosunku pracy, podyktowane okolicznościami wskazanymi w art. 20 ust. 1 NauczycieleU, powinno zostać sporządzone w formie pisemnej, a pismo rozwiązujące ten stosunek pracy musi określać przyczynę wypowiedzenia oraz zawierać pouczenie o przysługującym nauczycielowi prawie odwołania do sądu pracy. Co do sposobu, w jaki dyrektor szkoły powinien sformułować na piśmie przyczynę uzasadniającą rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem, to obowiązują reguły analogiczne jak przy wypowiadaniu umów o pracę na zasadach określonych w Kodeksie pracy. W dotychczasowej judykaturze SN obejmującej problematykę zwolnień „z przyczyn organizacyjnych” wyrażono pogląd, który SN w obecnym składzie w pełni aprobuje, że pracodawca, który przy dokonywaniu redukcji zatrudnienia z przyczyn niedotyczących pracowników stosuje określone zasady (kryteria) doboru pracowników do zwolnienia, powinien nawiązać do tych kryteriów, wskazując przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony (por. m.in. wyrok z 25.1.2013 r., I PK 172/12, OSNP Nr 4/2014, poz. 52). Z tego obowiązku pracodawca jest zwolniony tylko wtedy, gdy przyczyna wyboru pracownika do zwolnienia z pracy (kryterium doboru) jest oczywista lub znana pracownikowi z innych źródeł najpóźniej w chwili złożenia mu przez pracodawcę oświadczenia o wypowiedzeniu (por. wyroki SN: z 10.9.2013 r., I PK 61/13, OSNP Nr 12/2014, poz. 166; z 1.4.2014 r., I PK 244/13, i z 30.9.2014 r., I PK 33/14, ). Innymi słowy, kryteria wyboru do zwolnienia – co do zasady – muszą być przedstawione zwalnianemu pracownikowi w piśmie wypowiadającym umowę o pracę (art. 30 § 4 KP), a nie ujawniane lub poznawane dopiero w sądowym postępowaniu odwoławczym (por. wyrok SN z 18.9.2013 r., II PK 5/13, ). Powyższe stanowisko należy przy tym uznać za utrwalone. Przedstawiony obowiązek pracodawcy jest wynikiem tego, że nieujawnienie przez pracodawcę w treści wypowiedzenia kryteriów doboru do zwolnienia, a więc pozbawienie pracownika (w tym wypadku nauczyciela) możliwości oceny, czy zastosowane względem niego kryteria doboru do zwolnienia były słuszne i właściwe, wymuszałoby na pracowniku wszczęcie procesu sądowego w celu poznania konkretnej i rzeczywistej przyczyny, która potencjalnie upoważniała pracodawcę do dokonania wypowiedzenia umowy o pracę (por. uzasadnienie wyroku SN z 25.11.2014 r., III PK11/14, OSP Nr 3/2016, poz. 22). Jeśli więc pracodawca, decydując się na wypowiedzenie umowy konkretnemu pracownikowi – w razie konieczności wyboru spośród większej liczby zatrudnionych – nie wykona obowiązku polegającego na wskazaniu w oświadczeniu o wypowiedzeniu także przyczyny wyboru pracownika do zwolnienia z pracy (kryterium doboru) i ograniczy się do przytoczenia ogólnikowych zwrotów bądź do powtórzenia wyrażeń ustawowych, to wówczas dopuszcza się naruszenia art. 30 § 4 KP, ponieważ wskazana w taki właśnie sposób przyczyna wypowiedzenia jest niepełna, niedostatecznie skonkretyzowana, a przez to niezrozumiała dla pracownika (por. wyroki SN: z 7.4.1999 r., I PKN 645/98, OSNAPiUS Nr 11/2000, poz. 420; z 21.3.2001 r., I PKN 311/00, OSNAPiUS Nr 24/2002, poz. 595 i z 2.10.2002 r., I PKN 586/01, ). Spoczywający na pracodawcy, z mocy art. 30 § 4 KP, obowiązek wskazania przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony ma zatem nie tylko charakter formalny, ale jest powiązany z oceną zasadności dokonanego wobec pracownika wypowiedzenia (art. 45 § 1 KP) i właśnie z tego powodu przyczyna wypowiedzenia musi być skonkretyzowana. Z kolei, konkretność przyczyny wypowiedzenia polega nie tyle na jej opisaniu w sposób szczegółowy (drobiazgowy), ile na precyzyjnym (bez potrzeby snucia domysłów) wskazaniu okoliczności, które w rzeczywistości stanowią przyczynę wypowiedzenia, ponieważ w przypadku ewentualnej kontroli sądowej to właśnie skonkretyzowana przyczyna będzie przedmiotem analizy, czy wypowiedzenie było uzasadnione (por. wyrok SN z 20.1.2015 r., I PK 140/14, ). Dlatego w orzecznictwie wyrażono trafny pogląd, że oczywiście wadliwe (bo nazbyt ogólnikowe) jest użycie przez pracodawcę, przy konstruowaniu pisemnej przyczyny wypowiedzenia, zwrotu „zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych lub zmiany organizacyjne”, ponieważ takie ułomne sformułowanie wymusza na pracowniku wytoczenie powództwa skierowanego przeciwko pracodawcy cele poznania konkretnej i rzeczywistej przyczyny uzasadniającej dokonanie wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony (por. wyrok SN z 16.12.2008 r., I PK 86/08, ). Uwzględniając wyżej przedstawione rozważania, SN stoi na stanowisku, że w ustalonych okolicznościach rozpoznawanej sprawy pozwana szkoła podstawowa w piśmie rozwiązującym stosunek pracy z 29.5.2014 r. wskazała przyczynę wypowiedzenia stosunku pracy w sposób nieprawidłowy (niezgodny z art. 30 § 4 KP w zw. z art. 91c ust. 1 NauczycieleU). W piśmie tym pozwana podała bowiem tylko to, że przyczyną wypowiedzenia powódce stosunku pracy jest zmniejszenie liczby oddziałów – uczniów objętych nauczaniem indywidualnym z „4” w roku szkolnym 2013/14 do „0” w roku szkolnym 2014/15, a co za tym idzie, zmianę planu nauczania uniemożliwiającą dalsze zatrudnienie powódki w dotychczasowym wymiarze czasu pracy. Sformułowana w taki sposób przyczyna wypowiedzenia była wprawdzie zgodna z rzeczywistością, ale za to nie spełniała wymagania w zakresie dostatecznej konkretyzacji, gdyż nie określała kryteriów, które zadecydowały o wyborze powódki jako nauczyciela najbardziej predysponowanego do zwolnienia z pracy. Wprawdzie, co również wynika z ustaleń faktycznych dokonanych przez sądy meriti, kryteria wyboru nauczycieli do zwolnienia w przypadku wystąpienia takiej konieczności zostały przedstawione nauczycielom pozwanej szkoły na posiedzeniu rady pedagogicznej 25.4.2013 r., jednakże w ogóle nie określono ich (choćby w analogiczny sposób) w 2014 r., czyli w momencie będącego przedmiotem analizy w niniejszej sprawie wypowiedzenia powódce stosunku pracy. Co zaś szczególnie istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, wypowiedzenie dokonane przez pozwaną szkołę w stosunku do powódki w maju 2013 r., uwzględniające owe kryteria, zostało już poddane ocenie w postępowaniu zakończonym prawomocnym wyrokiem SR we W. z 28.8.2013 r., uznającym to wypowiedzenie za bezskuteczne. Wszystko to musi oznaczać, że wspomniane kryteria wyboru nauczycieli do zwolnienia z całą pewnością nie zostały ustalone i podane do wiadomości zainteresowanych w sposób prawidłowy, w odniesieniu momentu, którym zostało dokonane kwestionowane w niniejszej sprawie wypowiedzenie powódce stosunku pracy, to jest do maja 2014 r. Nie sposób w związku z tym przyjąć, aby powódka, mając świadomość tego, że wypowiedzenie jej stosunku pracy dokonane z uwzględnieniem owych kryteriów w 2013 r. zostało uznane za bezskuteczne w postępowaniu sądowym, znała nie tylko kryteria, ale przede wszystkim przyczyny jej wyboru jako konsekwencji zastosowania tych kryteriów najpóźniej w chwili otrzymania kolejnego wypowiedzenia stosunku pracy, to jest 29.5.2014 r. Zresztą, analizując kryteria przyjęte przez pozwaną szkołę w 2013 r., to jest staż pracy, stopień awansu zawodowego, kwalifikacje, doświadczenie pedagogiczne, osiągnięcia zawodowe, uczestniczenie w życiu szkoły, współpracę z rodzicami oraz osobowość, spośród osób typowanych do zwolnienia z pracy w ramach planowanej reorganizacji zatrudnienia, należy zauważyć, iż w podobnej sytuacji jak powódka były także dwie inne nauczycielki przedmiotów, do których powódka miała kwalifikacje. Pozwana dopiero w toku postępowania sądowego, a konkretnie w odpowiedzi na pozew i w apelacji sprecyzowała natomiast, że wybór powódki do zwolnienia wynikał stąd, że wypadła ona najsłabiej w porównaniu, zarówno do całej kadry nauczycielskiej, jak i w porównaniu z Magdaleną B. i Ireną C., szczegółowo przedstawiając swoje motywy w odniesieniu do poszczególnych kryteriów. W piśmie wypowiadającym powódce stosunek pracy, w ogóle nie wyjaśniła natomiast przyczyn, które nią kierowały przy wyborze do zwolnienia z pracy właśnie powódki, ograniczając się do powtórzenia ustawowego zwrotu z art. 20 ust. 1 NauczycieleU. W tym sensie przyczyna wypowiedzenia podana w treści pisma rozwiązującego stosunek pracy z powódką, nie była więc dostatecznie skonkretyzowana. Pracodawca dopiero w toku postępowania sądowego (a więc zbyt późno) ujawnił rzeczywiste motywy, którymi kierował się, typując powódkę do zwolnienia z pracy. Jeśli więc powódka w chwili otrzymania oświadczenia o rozwiązaniu stosunku pracy nie dysponowała informacją, dlaczego ona (a nie innanauczycielka) została zwolniona z pracy, to rozwiązanie z nią stosunku pracy było wadliwe (naruszało art. 30 § 4 KP) i tym samym roszczenie powódki o przywrócenie do pracy na podstawie art. 45 § 1 KP w zw. z art. 91c ust. 1 NauczycieleU, zasługiwało na uwzględnienie. W sytuacji, w której pozwany pracodawca przy formułowaniu przyczyny wypowiedzenia w istocie ogranicza się do powtórzenia ustawowego zwrotu zawartego w art. 20 ust. 1 pkt 2 NauczycieleU, rozwiązanie stosunku pracy mogłoby bowiem zostać uznane za prawidłowe (zgodne z art. 30 § 4 KP) tylko wówczas, gdyby informacja o motywach wyboru powódki do zwolnienia została jej przedstawiona w inny sposób, najpóźniej w chwili przekazania oświadczenia o wypowiedzeniu (por. wyrok SN z 9.8.2005 r., II PK 392/04, OSNP Nr 11–12/2006, poz. 179). Ponieważ art. 20 NauczycieleU nie określa niezbędnych elementów oświadczenia o wypowiedzeniu stosunku pracy, prawidłowość wskazanych kryteriów należy bowiem oceniać przez pryzmat art. 45 KP w zw. z art. 30 § 4 KP. Dlatego też kasacyjny zarzut naruszenia art. 20 ust. 1 pkt 2 NauczycieleU, jak również art. 45 § 1 KP w zw. z art. 91c ust. 1 NauczycieleU jest pozbawiony racji. Sąd Najwyższy przyznaje równocześnie, że skarżąca słusznie wyraziła pogląd, iż norma zawarta w art. 20 NauczycieleU daje dyrektorowi szkoły kompetencję wyboru nauczycieli zwalnianych z pracy z uwagi na ustawowo określone potrzeby organizacyjne szkoły. To uprawnienie dyrektora szkoły może być natomiast zweryfikowane wyłącznie w razie pozytywnego wykazania, że wybór ten był rażąco dowolny lub oczywiście dyskryminował nauczyciela zwalnianego z pracy. Sądowa ingerencja nie powinna bowiem w sposób budzący jakiekolwiek niejasności niweczyć, podważać lub stwarzać bariery w wykonywaniu przez dyrektora szkoły jego kompetencji wynikających z art. 20 NauczycieleU, które bywają wymuszone obiektywnymi przyczynami organizacyjnymi szkoły, wymagającymi ograniczeń w zatrudnieniu nauczycieli (por. wyroki SN: z 7.4.1999 r., I PKN 652/87, OSNAPiUS Nr 11/2000, poz. 426; z 6.6.2001 r., I PKN 461/00, OSNP Nr 8/2003, poz. 194; z 12.9.2002 r., I PKN 26/00, Prawo Pracy Nr 3/2001, s. 32). Uwzględniając ten pogląd, można uznać, że stanowisko sądów obu instancji zbyt głęboko ingeruje w ocenę szeroko rozumianych kwalifikacji poszczególnych nauczycielek. Mimo tych mankamentów, dotyczących motywacji, którą sądy te kierowały się, uznając wypowiedzenie dokonane w stosunku do powódki za nieuzasadnione, sentencja zaskarżonego wyroku pozostaje jednak zgodna z prawem. Jak zostało to bowiem wyżej wyjaśnione, wypowiedzenie z 29.5.2014 r. nie może zostać uznane za zgodne z art. 20 ust. 1 pkt 2 NauczycieleU w zw. z art. 45 i art. 30 § 4 KP. Ostatecznie nie jest więc uzasadnione. Sąd Najwyższy uznaje również, że zaskarżony wyrok nie narusza powołanych w ocenianej skardze kasacyjnej przepisów postępowania, to jest art. 378 § 1, art. 382 oraz 328 § 2 KPC. Przede wszystkim SN podkreśla bowiem, że zarzuty sformułowane przez skarżącą w ramach drugiej podstawy zaskarżenia (art. 3983 § 1 pkt 2 KPC) mogą stanowić skuteczną podstawę kasacyjną jedynie wówczas, gdy zostanie wykazane, że uchybienie przepisom postępowania miało istotny wpływ na wynik sprawy, czego z przyczyn wyżej podniesionych z całą pewnością nie można jednak przyjąć w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy, skoro jest oczywiste, że niezależnie od tego, czy i w jaki sposób sąd II instancji odniósłby się do pominiętych, zdaniem skarżącej, dowodów mających potwierdzić prawidłowość wytypowania powódki do zwolnienia z pracy, rozstrzygnięcie zawarte w wyroku tego sądu zostałoby ostatecznie tak samo ocenione. Podstawę tej oceny stanowi bowiem analiza prawidłowości zastosowania przepisów prawa materialnego, na których, w ramach subsumcji, został oparty zaskarżony wyrok. Zresztą, co jednoznacznie wynika z pisemnych motywów zaskarżonego wyroku, sąd II instancji szczegółowo odniósł się do zgłoszonego przez skarżącą w apelacji zarzutu naruszenia art. 233 § 1 KPC. Wbrew odmiennemu stanowisku skarżącej, uwzględnił także w swych rozważaniach cały materiał dowodowy zebrany w toku postępowania pierwszoinstancyjnego oraz dokonał jego oceny, która nawet w odniesieniu do kwestii ustalenia przez pozwaną kryteriów wyboru pracowników do zwolnienia przedstawionych na posiedzeniu rady pedagogicznej w 2013 r. była częściowo odmienna od tej, której dokonał sąd I instancji. Dlatego też SN jest zdania, że sposób ujęcia sformułowanych w ocenianej skardze kasacyjnej zarzutów naruszenia przepisów postępowania w istocie zmierza do niedopuszczalnej w skardze kasacyjnej próby podważenia ustaleń faktycznych i oceny dowodów dokonanych przez sąd II instancji (art. 398 3 § 3 KPC). Wskazuje na to także odwołanie się w nich do regulacji art. 233 § 1 KPC. Tymczasem, zgodnie z art. 39813 § 2 KPC, SN w postępowaniu kasacyjnym jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, co oznacza, że w przypadku poddania skargi merytorycznej ocenie i tak musiałby uwzględnić owe ustalenia w ramach rozpatrywania zarzutów naruszenia prawa materialnego. Wypada też podkreślić, że art. 398 3 § 3 KPC nie wskazuje wprawdzie expressis verbis konkretnych przepisów, których naruszenie, w związku z ustalaniem faktów i przeprowadzaniem oceny dowodów, nie może być przedmiotem zarzutów wypełniających drugą podstawę kasacyjną, nie ulega jednak wątpliwości, że obejmuje on art. 233 KPC, ponieważ właśnie ten przepis określa kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów (por. m.in. wyroki SN: z 19.10.2010 r., II PK 96/10, ; z 24.11.2010 r., I UK 128/10, czy też z 24.11.2010 r., I PK 107/10, ). Kierując się przedstawionymi motywami oraz opierając się na treści art. 398 14 KPC, SN orzekł jak w sentencji. Wyrok SN z 11.8.2016 r., II PK 202/15
SN przyznaje, że norma w art. 20 NauczycieleU daje dyrektorowi szkoły kompetencję wyboru nauczycieli zwalnianych z pracy. Jednakże, oświadczenie o wypowiedzeniu stosunku pracy musi określać przyczynę wypowiedzenia oraz zawierać pouczenie o prawie odwołania do sądu pracy, zgodnie z art. 30 § 4 KP. W związku z tym, kasacyjny zarzut naruszenia art. 20 ust. 1 pkt 2 NauczycieleU oraz art. 45 § 1 KP w zw. z art. 91c ust. 1 NauczycieleU jest pozbawiony racji.