Pomoc finansowa dla studentów

Trybunał stwierdził, że art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011 w kontekście pomocy finansowej dla studentów stawia przeszkody ustawodawstwu państwa członkowskiego. Sprawa dotyczyła studenta mieszkałego w Longwy (Francja), który zwrócił się o pomoc finansową na studia wyższe w Luksemburgu. Odmówiono mu pomocy z powodu niespełnienia warunków luksemburskiego prawa dotyczących zamieszkania. Sprawa ta miała kluczowe znaczenie dla interpretacji prawa unijnego w kontekście swobodnego przepływu pracowników w UE.

Tematyka: Trybunał Sprawiedliwości, pomoc finansowa, student, swobodny przepływ pracowników, dyskryminacja pośrednia, prawnie uzasadniony cel, art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011

Trybunał orzekł, że art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na
przeszkodzie ustawodawstwu państwa członkowskiego, takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu
głównym, które w celu promowania zwiększenia proporcji mieszkańców posiadających dyplom ukończenia
szkoły wyższej, uzależnia przyznanie pomocy finansowej na studia wyższe studentom niezamieszkałym
w tym państwie od warunku, aby w chwili złożenia wniosku o pomoc finansową, co najmniej jedno
z rodziców tych studentów pracowało w tym państwie przez minimalny nieprzerwany okres pięciu lat, lecz
nie przewiduje takiego warunku w odniesieniu do studentów zamieszkałych na terytorium tego państwa.
A.A. Linares Verruga, będący studentem na uniwersytecie w Liege (Belgia), mieszka wraz z rodzicami (M. Bragançą
Linares Verrugą i J.M. Sousą Verrugą) w Longwy (Francja). M. Bragança Linares Verruga pracuje w Luksemburgu od
2004 r., z jedyną przerwą od listopada 2011 r. do stycznia 2012 r. J.M. Sousa Verruga pracował w tym państwie od
2004 r. do 2011 r. oraz od grudnia 2013 r. do stycznia 2014 r. Od lutego 2014 r. prowadzi działalność gospodarczą
w Luksemburgu. A.A. Linares Verruga zwrócił się o przyznanie mu na semestr zimowy roku akademickiego
2013/2014 pomocy finansowej państwa luksemburskiego na studia wyższe w związku z przygotowywaniem pracy
dyplomowej. Minister szkolnictwa wyższego i badań odmówił uwzględnienia jego wniosku, podnosząc niespełnienie
warunków wskazanych w luksemburskim prawie, zgodnie z którym student niemający miejsca zamieszkania
w Luksemburgu może korzystać z pomocy finansowej na studia, pod warunkiem że jest dzieckiem osoby będącej
pracownikiem lub osoby pracującej na własny rachunek będącej obywatelem Luksemburga lub państwa UE, lub
innego państwa będącego stroną Porozumienia o EOG, lub Konfederacji Szwajcarskiej, zatrudnionej lub wykonującej
działalność w Luksemburgu. Ponadto rodzic powinien być zatrudniony lub wykonywać działalność w Luksemburgu
przez nieprzerwany okres przynajmniej pięciu lat w chwili złożenia przez studenta wniosku o pomoc finansową na
pobieranie nauki w ramach szkolnictwa wyższego.
Poprzez pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy art. 7 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (UE) Nr 492/2011 z 5.4.2011 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Unii,
należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie ustawodawstwu państwa członkowskiego, które
w celu promowania zwiększenia proporcji mieszkańców posiadających dyplom ukończenia szkoły wyższej, uzależnia
przyznanie pomocy finansowej na studia wyższe studentom niemieszkającym w tym państwie od warunku, aby
w chwili złożenia wniosku o pomoc finansową co najmniej jedno z ich rodziców pracowało w tym państwie
członkowskim przez minimalny nieprzerwany okres pięciu lat, lecz nie przewiduje takiego warunku w odniesieniu do
studentów mieszkających na terytorium tego państwa?
Stosownie do art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011 w którym powtórzono treść art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr
1612/68 – pracownik będący obywatelem państwa członkowskiego korzysta na terytorium innych państw
członkowskich z takich samych przywilejów socjalnych i podatkowych, jak pracownicy krajowi. Przepis ten jest
korzystny zarówno dla pracowników migrujących, którzy zamieszkują w przyjmującym państwie członkowskim, jak
i dla pracowników przygranicznych, którzy pracując w tym państwie, mieszkają w innym państwie członkowskim
(wyroki: Meints, C-57/96, pkt 50; Giersch i in., C-20/12, pkt 37). Z orzecznictwa TS wynika, że pomoc na pokrycie
kosztów utrzymania i edukacji w trakcie studiów prowadzących do przyznania tytułu zawodowego stanowi dla
pracownika migrującego przywilej socjalny w rozumieniu art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 1612/68 (wyrok
Komisja/Niderlandy, C-542/09, pkt 34). Na ten przywilej może powołać się dziecko pracownika migrującego, jeśli na
mocy prawa krajowego tę pomoc przyznaje się bezpośrednio studentowi (wyrok Bernini, C-3/90, pkt 26).
Zasada równego traktowania, wpisana zarówno do art. 45 TFUE, jak i do art. 7 rozporządzenia Nr 1612/68, zakazuje
nie tylko dyskryminacji bezpośredniej opartej na przynależności państwowej, lecz również wszelkich pośrednich form
dyskryminacji, które przez zastosowanie innych kryteriów rozróżnienia prowadzą w rzeczywistości do takiego
samego rezultatu (wyrok Bressol i in., C-73/08, pkt 40).
Trybunał stwierdził, że występujący w rozpatrywanej sprawie warunek minimalnego i nieprzerwanego okresu pracy
stosuje się bez różnicy do obywateli luksemburskich i do obywateli innych państw członkowskich, ale nie jest on
przewidziany wobec studentów, którzy mieszkają na terytorium Luksemburga. Takie rozróżnienie oparte na miejscu
zamieszkania może działać bardziej na niekorzyść obywateli innych państw członkowskich, ponieważ nierezydentami
są najczęściej obcokrajowcy (wyrok Giersch i in., pkt 44). Trybunał uznał, że jest to dyskryminacja pośrednia ze
względu na przynależność państwową, która może być dopuszczalna tylko pod warunkiem obiektywnego
uzasadnienia. Aby była uzasadniona, musi być ona właściwa do osiągnięcia prawnie uzasadnionego celu i nie może
wykraczać poza to, co jest konieczne do jego osiągnięcia.

Rząd luksemburski twierdził, że cel realizowany przez sporne ustawodawstwo polega na znaczącym zwiększeniu
w Luksemburgu udziału mieszkańców posiadających dyplom ukończenia szkoły wyższej. Trybunał uznał, że może on
być uznany za cel interesu ogólnego uznany na poziomie Unii, który może uzasadniać dyskryminację pośrednią ze
względu na przynależność państwową.
Według rządu luksemburskiego warunek minimalnego nieprzerwanego okresu pięciu lat pracy w Luksemburgu ma na
celu zapewnienie, aby z pomocy finansowej korzystali tylko studenci utrzymujący ze społeczeństwem luksemburskim
więź wskazującą na istnienie wysokiego prawdopodobieństwa osiedlenia się w tym państwie i integracji na krajowym
rynku pracy po zakończeniu studiów wyższych. Cel ten zostaje osiągnięty, jeśli jedno z rodziców, będące
pracownikiem przygranicznym, ma w Luksemburgu trwałe zatrudnienie i pracowało tam już przez długi czas, gdyż
stanowi to element reprezentatywny rzeczywistego stopnia powiązania ze społeczeństwem lub rynkiem pracy
Luksemburga.
Zgodnie z orzecznictwem TS okoliczność uczestniczenia w rynku pracy państwa członkowskiego pracowników
migrujących i przygranicznych tworzy zasadniczo wystarczającą więź integracyjną ze społeczeństwem tego państwa,
pozwalającą im korzystać z zasady równego traktowania z pracownikami krajowymi w odniesieniu do przywilejów
socjalnych (wyrok Komisja/Niderlandy, C-542/09, pkt 65). Ta więź integracyjna wynika w szczególności z faktu, że
pracownicy migrujący przyczyniają się do finansowania polityki społecznej przyjmującego państwa członkowskiego
poprzez podatki i składki na zabezpieczenie społeczne, które płacą w tym państwie. Powinni móc korzystać z niej na
takich samych zasadach jak pracownicy krajowi (wyrok Giersch i in., pkt 63). Jednak z orzecznictwa TS wynika, że
uregulowanie krajowe pośrednio dyskryminujące i ograniczające przyznanie pracownikom przygranicznym
przywilejów socjalnych, w rozumieniu art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 1612/68, w przypadku braku wystarczającego
powiązania ze społeczeństwem, w którym wykonują oni działalność, nie mieszkając w danym państwie, może być
obiektywnie uzasadnione i proporcjonalne do realizowanego celu (wyroki: Hartmann, C-212/05, pkt 30–35, 37;
Geven, C-213/05, pkt 26; Hendrix, C 287/05, pkt 54, 55). Trybunał uznał, że warunek zamieszkania jest właściwy do
osiągnięcia celu polegającego na wspieraniu studiowania i na zwiększeniu w znaczący sposób proporcji posiadaczy
dyplomu ukończenia szkoły wyższej wśród mieszkańców Luksemburga, lecz że ma on charakter zbyt wyłączający
(wyrok Giersch i in., pkt 76). Istnienie racjonalnego prawdopodobieństwa, że beneficjenci pomocy powrócą, aby się
osiedlić w Luksemburgu i będą uczestniczyć w rynku pracy tego państwa, w celu przyczyniania się do jego rozwoju
gospodarczego, może być wykazane za pomocą innych elementów niż taki warunek (wyrok Giersch i in., pkt 77).
Trybunał wskazał, że zatrudnienie rodziców od długiego czasu w państwie członkowskim wypłacającym pomoc,
o którą wystąpiono, może być odpowiednie dla wykazania rzeczywistego stopnia powiązania ze społeczeństwem lub
rynkiem pracy tego państwa (wyrok Giersch i in., pkt 78).
Trybunał stwierdził, że w zakresie, w jakim na przyznawaną pomoc składa się np. pożyczka, system finansowania
uzależniający przyznanie tej pożyczki, a nawet jej wysokość lub bezzwrotność od spełnienia warunku, że
korzystający z niej student będzie w Luksemburgu po ukończeniu studiów pracował i mieszkał, mógłby pozwolić na
osiągnięcie zamierzonego celu bez niekorzystnego traktowania dzieci pracowników przygranicznych (wyrok Giersch
i in., pkt 79). Ponadto, jako sposób uniknięcia ryzyka pojawienia się „turystyki stypendialnej” i upewnienia się, że
pracownik przygraniczny ma wystarczające więzi ze społeczeństwem luksemburskim, Trybunał wskazał na
możliwość uzależnienia przyznania pomocy finansowej od spełnienia warunku, że pracownik przygraniczny będący
rodzicem dziecka niemieszkającego w Luksemburgu pracował w tym państwie członkowskim przez określony
minimalny okres.
W sprawie głównej odmowa przyznania pomocy finansowej państwa na studia wyższe A.A. Linaresowi Verrudze
miała miejsce pomimo tego, że jego rodzice pracowali w Luksemburgu przez łączny okres przekraczający pięć lat,
z kilkoma tylko krótkimi przerwami w ciągu pięciu lat poprzedzających złożenie wniosku o pomoc finansową. Trybunał
uznał, że sporny przepis, który uzależnia przyznanie pomocy finansowej na studia wyższe studentom
niezamieszkałym w tym państwie od warunku, aby jedno z rodziców pracowało w Luksemburgu w sposób
nieprzerwany przez minimalny okres pięciu lat w chwili złożenia wniosku o pomoc finansową, bez umożliwienia
przyznania przez właściwe organy tej pomocy, gdy pomimo kilku krótkich przerw rodzice pracowali w Luksemburgu
przez długi okres poprzedzający złożenie tego wniosku, zawiera ograniczenie, które wykracza poza to, co jest
konieczne do osiągnięcia prawnie uzasadnionego celu polegającego na zwiększeniu wśród mieszkańców liczby
posiadaczy dyplomów ukończenia studiów wyższych. W ocenie TS takie przerwy nie mogą zerwać powiązania
pomiędzy wnioskującym o pomoc finansową a Luksemburgiem.
Trybunał orzekł, że art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na
przeszkodzie ustawodawstwu państwa członkowskiego, takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które
w celu promowania zwiększenia proporcji mieszkańców posiadających dyplom ukończenia szkoły wyższej, uzależnia
przyznanie pomocy finansowej na studia wyższe studentom niezamieszkałym w tym państwie od warunku, aby
w chwili złożenia wniosku o pomoc finansową, co najmniej jedno z rodziców tych studentów pracowało w tym
państwie przez minimalny nieprzerwany okres pięciu lat, lecz nie przewiduje takiego warunku w odniesieniu do
studentów zamieszkałych na terytorium tego państwa.

Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 8.12.2016 r., Bragança Linares Verruga i in., C-238/15

Trybunał uznał, że wymóg minimalnego pięcioletniego zatrudnienia rodziców studenta w danym państwie członkowskim, aby otrzymać pomoc finansową na studia wyższe, jest dyskryminacją pośrednią ze względu na przynależność państwową. Ostatecznie TS orzekł, że taki warunek przekraczałby konieczne ramy do osiągnięcia prawnie uzasadnionego celu promowania edukacji wyższej wśród mieszkańców.