Zwrot dotacji w trybie administracyjnym i na drodze sądowej
Zwrot dotacji w trybie administracyjnym i na drodze sądowej dotyczy sytuacji, gdy beneficjent nieprawidłowo wykorzystał środki europejskie. Sąd Najwyższy analizuje dopuszczalność postępowania sądowego w przypadku zabezpieczenia roszczenia wekslem. Nowelizacja ustawy wprowadziła ograniczenia dotyczące drogi cywilnej w sprawach zwrotu dofinansowań. Sąd podkreśla abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego i konieczność rozważenia legalności zabezpieczenia wekslowego w stosunkach administracyjnych.
Tematyka: zwrot dotacji, administracyjny tryb, droga sądowa, weksel, Sąd Najwyższy, FinPublU, dofinansowanie, środki europejskie, abstrakcyjny charakter zobowiązania, weksel in blanco
Zwrot dotacji w trybie administracyjnym i na drodze sądowej dotyczy sytuacji, gdy beneficjent nieprawidłowo wykorzystał środki europejskie. Sąd Najwyższy analizuje dopuszczalność postępowania sądowego w przypadku zabezpieczenia roszczenia wekslem. Nowelizacja ustawy wprowadziła ograniczenia dotyczące drogi cywilnej w sprawach zwrotu dofinansowań. Sąd podkreśla abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego i konieczność rozważenia legalności zabezpieczenia wekslowego w stosunkach administracyjnych.
Przewidziany w art. 207 ust. 9–12a ustawy z 27.10.2009 r. o finansach publicznych administracyjny tryb zwrotu środków przeznaczonych do realizacji programów finansowanych z funduszy europejskich nie wyłącza możliwości zabezpieczenia wekslem roszczenia o zwrot tych środków i drogi sądowej do dochodzenia zapłaty weksla wystawionego w celu zabezpieczenia tego roszczenia – wynika z uchwały Sądu Najwyższego. Jarosław S. uzyskał dofinansowanie na projekt internetu szerokopasmowego. Po ustaleniu, że projekt nie został wykonany, gdy beneficjent odmówił poddania się kontroli, Dyrektor Centrum Projektów Polska Cyfrowa zażądał zwrotu dofinansowania wraz z odsetkami. Sąd I instancji odrzucił pozew uznając, że w sprawach o zwrot środków europejskich orzeka organ administracyjny w formie decyzji z zachowaniem prawa beneficjenta do odwołania i rozpoznania sprawy przez sąd administracyjny. W ocenie sądu fakt, że pomocy udzielono na podstawie umowy zabezpieczonej wekslem nie ma wpływu na tryb żądania zwrotu oraz właściwość drogi sądowej. Sąd II instancji skierował do Sądu Najwyższego pytanie prawne w celu rozstrzygnięcia: „Czy wobec przewidzianego w art. 207 ust. 9–12a FinPublU trybu wydania decyzji administracyjnej dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie o zwrot przez beneficjenta nieprawidłowo wykorzystanego dofinansowania przyznanego na podstawie umowy na realizację programu finansowanego z udziałem środków europejskich dochodzonego przez remitenta w oparciu o weksel gwarancyjny zabezpieczający tę wierzytelność, jak i z odwołaniem się do stosunku podstawowego?”. Na skutek nowelizacji art. 211 ust. 4u FinPublU wyłączono z drogi procesu cywilnego rozstrzyganie o zwrocie dofinansowań uzyskanych lub wykorzystanych nieprawidłowo na rzecz postępowania administracyjnego. Należy zatem ustalić, czy ustawodawca dopuścił możliwość dwutorowego dochodzenia zwrotu dofinansowania na drodze administracyjnej lub cywilnoprawnej. Sąd zwrócił również uwagę na to, że wierzytelność jest zabezpieczona wekslem i konieczność rozważenia, czy zmienia to ocenę prawną roszczenia z punktu widzenia jego formalnej dopuszczalności. Zasadą jest abstrakcyjny i samodzielny charakter zobowiązania wekslowego, mającego cywilnoprawną naturę. W orzecznictwie wskazuje się na niedopuszczalność zabezpieczenia wekslowego roszczeń ze stosunku pracy (zob. wyrok SN z 19.3.1998 r., I PKN 560/97, OSNP Nr 5/1999, poz. 160). W ocenie sądu, niedopuszczalne jest także stosowanie zabezpieczenia wekslowego do nieopartych na stosunku równorzędności stosunków administracyjnych, którymi rządzi odrębny reżim dochodzenia należności i egzekucji, stwarzający ryzyko uzyskania dwóch tytułów egzekucyjnych, obejmujących ten sam przedmiot roszczenia. Sąd zaprezentował również inną koncepcję opierającą się na założeniu, że w razie odwołania się przez strony do stosunku podstawowego, sprawa z płaszczyzny stosunku prawa wekslowego, na której była rozpoznawana wobec wytoczenia powództwa w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla (art. 485 § 2 KPC), przeniesiona zostaje na ogólną płaszczyznę prawa cywilnego (zob. postanowienie SN z 8.7.2005 r., II CK 759/04, ). Powstaje zatem konieczność rozstrzygnięcia, czy roszczenie powoda znajduje uzasadnienie w stosunku podstawowym łączącym strony, co przesądza o losie roszczenia wekslowego. Sąd Najwyższy wskazał, że zasadą jest abstrakcyjny i samodzielny charakter zobowiązania wekslowego. Stosunek podstawowy i stosunek z weksla są funkcjonalnie powiązane, ale jurydycznie mają różne źródła. Sprawa o weksel jest niewątpliwie sprawą cywilną. Do dochodzenia roszczeń z weksla w postępowaniu nakazowym wystarczy przedstawić weksel i odpowiednie dokumenty. Przy wekslu in blanco stronie przysługuje zarzut wypełnienia weksla niezgodnie z porozumieniem, co nie prowadzi do naruszenia art. 207 FinPublU. Uchwała SN z 6.4.2017 r., III CZP 117/16
Sąd Najwyższy wskazał na abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego i jego powiązanie z prawem cywilnym. Decyzje dotyczące dochodzenia roszczeń z weksla w postępowaniu nakazowym są kluczowe. Uchwała SN z 6.4.2017 r., III CZP 117/16 stanowi ważny punkt odniesienia w analizie tej problematyki.