Wymogi instytucji kredytowej

Tematyka: TS, art. 2, dyrektywa 2000/43, instytucja kredytowa, wymóg potwierdzenia tożsamości, dyskryminacja, pochodzenie etniczne, Trybunał Sprawiedliwości, interpretacja, kredytowanie

TS orzekł, że art. 2 ust. 2 lit. a) i b) dyrektywy 2000/43 należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na
przeszkodzie praktyce instytucji kredytowej, nakładającej na klienta, w którego prawie jazdy podano kraj
urodzenia inny niż państwo członkowskie UE lub EFTA, wymóg dodatkowego potwierdzenia tożsamości
poprzez przedstawienie kopii paszportu lub prawa jazdy.
I. Huskic, urodzony w Bośni i Hercegowinie, mieszka od 1993 r. w Danii. W 2000 r. uzyskał obywatelstwo duńskie. I.
Huskic i jego partnerka, obywatelka duńska urodzona w Danii, kupili używany samochód od sprzedawcy pojazdów.
Nabycie tego pojazdu było częściowo finansowane za pomocą kredytu udzielonego przez Jyske Finans A/S (dalej
jako: JF), instytucję kredytową specjalizującą się w finansowaniu pojazdów silnikowych. Sprzedawca przekazał JF
imiona i nazwiska, adres oraz krajowe numery ewidencyjne, a także kopie duńskich praw jazdy wnioskodawców.
W prawach jazdy nie były wymienione obywatelstwa posiadaczy. Stwierdziwszy, że według informacji podanych
w prawie jazdy I. Huskica urodził się w Bośni i Hercegowinie, JF zażądała od zainteresowanego zgodnie
z wewnętrznymi regułami postępowania – jako dodatkowego dowodu tożsamości I. Huskica – kopii paszportu lub
zezwolenia na pobyt. Tego rodzaju dodatkowego dowodu nie zażądano od partnerki I. Huskica, która urodziła się
w Danii. I. Huskic uznał, że żądanie JF ma charakter dyskryminujący i zwrócił się do komisji ds. równego traktowania
o odszkodowanie z tytułu dyskryminacji.
Poprzez pytania prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy art. 2 ust. 2 lit. a) i b) dyrektywy Rady
2000/43/WE z 29.6.2000 r. wprowadzającej w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie
rasowe lub etniczne należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie praktyce instytucji kredytowej,
nakładającej na klienta, w którego prawie jazdy podano kraj urodzenia inny niż państwo członkowskie Unii lub EFTA,
wymóg dodatkowego potwierdzenia tożsamości poprzez przedstawienie kopii paszportu lub prawa jazdy?
Na mocy art. 2 dyrektywy 2000/43 zasada równego traktowania oznacza brak jakichkolwiek form bezpośredniej lub
pośredniej dyskryminacji z przyczyn określonych w art. 1 tej dyrektywy. Artykuł 2 ust. 2 lit. a) tej dyrektywy uściśla, że
dla celów stosowania art. 2 ust. 1 tej dyrektywy dyskryminacja bezpośrednia ma miejsce, gdy osobę traktuje się mniej
przychylnie, niż traktuje się inną osobę znajdującą się w podobnej sytuacji, ze względu na pochodzenie rasowe lub
etniczne. Ponadto z art. 2 ust. 2 lit. b) tej dyrektywy wynika, że do jej celów pośrednia dyskryminacja ma miejsce, gdy
pozornie neutralny przepis, kryterium lub praktyka mogą doprowadzić do szczególnie niekorzystnej sytuacji dla osób
danego pochodzenia rasowego lub etnicznego w stosunku do innych osób, chyba że taki przepis, kryterium lub
praktyka są obiektywnie uzasadnione legalnym celem, a środki mające służyć osiągnięciu tego celu są odpowiednie
i konieczne.
Trybunał stwierdził, że pojęcie „pochodzenie etniczne” opiera się na koncepcji, zgodnie z którą grupy społeczne
cechuje w szczególności wspólnota narodowa, religijna, językowa, wspólnota kultury, tradycji i środowiska życiowego
(wyrok CEZ Razpredelenie Byłgarija, C-83/14, pkt 46). Trybunał wskazał, że kraj urodzenia danej osoby nie został
wymieniony jako jedno z tych kryteriów, jednak to wyliczenie jest poprzedzone określeniem „w szczególności”, co
oznacza, iż podane w nim elementy zostały wymienione w sposób niewyczerpujący. Zatem nie jest wykluczone, że to
kryterium mogłoby tam zostać uwzględnione. Jednak, nawet jeśli tak powinno było być, TS stwierdził, że kryterium to
byłoby tylko jednym ze szczególnych czynników pozwalających na wyprowadzenie wniosku co do przynależności
osoby do danej grupy etnicznej, przy czym w żaden sposób nie miałoby ono charakteru decydującego w tym
względzie. Pochodzenia etnicznego nie można określać na podstawie pojedynczego kryterium, ale musi ono opierać
się na wielu elementach, z których niektóre mają charakter obiektywny, a inne – charakter subiektywny. W ocenie TS
kraj urodzenia nie może sam leżeć u podstaw ogólnego domniemania dotyczącego przynależności do określonej
grupy etnicznej w sposób ustalający istnienie bezpośredniego i nierozerwalnego związku między tymi dwoma
pojęciami.
W rozpatrywanej sprawie kraj urodzenia I. Huskica jest jedynym kryterium, które doprowadziło sąd do uznania, że
obowiązek praktyka JF stanowi dyskryminację ze względu na pochodzenie etniczne. Zdaniem TS, tym samym nie
można stwierdzić, że wymóg JF dodatkowego potwierdzenia tożsamości, przy założeniu, że mógłby on zostać
uznany za „niekorzystne traktowanie”, opiera się bezpośrednio na pochodzeniu etnicznym. Ponadto, jak wynika
zarówno z motywu 13, jak i z art. 3 ust. 2 dyrektywy 2000/43, dyrektywa ta nie obejmuje odmiennego traktowania ze
względu na obywatelstwo. W ocenie TS praktyka, taka jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, nakładająca na
klienta, w którego prawie jazdy podano kraj urodzenia inny niż państwo członkowskie Unii lub EFTA, wymóg
dodatkowego potwierdzenia tożsamości poprzez przedstawienie kopii paszportu lub prawa jazdy, nie oznacza
istnienia odmiennego traktowania tej osoby bezpośrednio opartego na pochodzeniu etnicznym.

Trybunał stwierdził, że użyte w art. 2 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2000/43 wyrażenie „szczególnie niekorzystna sytuacja”
należy rozumieć jako oznaczające, że to zwłaszcza osoby o określonym pochodzeniu etnicznym znajdują się
w niekorzystnej sytuacji ze względu na rozpatrywany środek (wyrok CEZ Razpredelenie Byłgarija, pkt 100). Przed TS
podniesiono, że bez względu na to, jakie jest „niekorzystne” pochodzenie etniczne I. Huskica, praktyka JF faworyzuje
osoby „duńskiego pochodzenia etnicznego”, ponieważ nie podlegają one rozpatrywanemu obowiązkowi. Ten
obowiązek stosuje się jednakowo do wszystkich osób urodzonych poza terytorium państwa członkowskiego UE lub
państwa członkowskiego EFTA.
Z orzecznictwa TS wynika, że dyskryminacja pośrednia ma miejsce, gdy stosowanie środka krajowego, choć
sformułowanego w sposób neutralny, faktycznie działa na niekorzyść znacznie większej liczby osób posiadających
osobistą chronioną cechę niż osób nieposiadających tej cechy (wyrok CEZ Razpredelenie Byłgarija, pkt 101
i przytoczone tam orzecznictwo). Pojęcie „dyskryminacja pośrednia” w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. b) dyrektywy
2000/43 ma zastosowanie tylko wtedy, gdy podnoszony dyskryminujący środek działa na niekorzyść konkretnego
pochodzenia etnicznego. Rzecznik generalny zauważył, że istnienia niekorzystnego traktowania nie można stwierdzić
w sposób ogólny i abstrakcyjny (pkt 64 opinii). Wynika z tego, że nie można uwzględnić argumentu, zgodnie z którym
stosowanie rozpatrywanego w postępowaniu głównym neutralnego kryterium dotyczącego kraju pochodzenia
w sposób ogólny prawdopodobniej dotyka bardziej osób „danego pochodzenia etnicznego” w stosunku do „innych
osób. Z powyższego, zdaniem TS, wynika, że praktyka, taka jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, nie
oznacza istnienia odmiennego traktowania zainteresowanej osoby pośrednio opartego na pochodzeniu etnicznym.
W tych okolicznościach TS stwierdził, że praktyka ta opiera się na kryterium, które ani bezpośrednio, ani pośrednio
nie wiąże się z pochodzeniem etnicznym zainteresowanej osoby. Nie można zatem uznać, że ta praktyka wprowadza
odmienne traktowanie ze względu na pochodzenie etniczne w rozumieniu art. 1 w zw. z art. 2 ust. 2 lit. a) i b)
dyrektywy 2000/43.
Reasumując TS orzekł, że art. 2 ust. 2 lit. a) i b) dyrektywy 2000/43 należy interpretować w ten sposób, że nie
stoi on na przeszkodzie praktyce instytucji kredytowej, nakładającej na klienta, w którego prawie jazdy
podano kraj urodzenia inny niż państwo członkowskie UE lub EFTA, wymóg dodatkowego potwierdzenia
tożsamości poprzez przedstawienie kopii paszportu lub prawa jazdy.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 6.4.2017 r., Jyske Finanse, C-668/15

Trybunał stwierdził, że art. 2 ust. 2 lit. a) i b) dyrektywy 2000/43 nie stoi na przeszkodzie praktyce instytucji kredytowej, nakładającej dodatkowy wymóg potwierdzenia tożsamości na klientów z innym niż UE lub EFTA krajem urodzenia. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla interpretacji przepisów dotyczących równego traktowania w obszarze usług finansowych.