Zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego
TS orzekł, że art. 6 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2004/114 określa, że organy krajowe mają szeroki zakres uznania w ocenie czy wniosek obywatela trzeciego stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego. Sprawa dotyczyła wniosku o wizę dla irańskiej studentki, S. Fahimian, mającej prowadzić badania związane z bezpieczeństwem systemów mobilnych w RFN.
Tematyka: TS, art. 6 ust. 1 lit. d), dyrektywa 2004/114, bezpieczeństwo publiczne, S. Fahimian, Iran, studia doktoranckie, zagrożenie, uniwersytet techniczny, CASED, cybernetyka, Iran, bezpieczeństwo systemów mobilnych, wiza, badania, ryzyko, TS, wyrok, organy krajowe
TS orzekł, że art. 6 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2004/114 określa, że organy krajowe mają szeroki zakres uznania w ocenie czy wniosek obywatela trzeciego stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego. Sprawa dotyczyła wniosku o wizę dla irańskiej studentki, S. Fahimian, mającej prowadzić badania związane z bezpieczeństwem systemów mobilnych w RFN.
TS orzekł, że art. 6 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2004/114 należy interpretować w ten sposób, że właściwe organy krajowe, gdy rozpatrują wniosek obywatela państwa trzeciego o wydanie wizy w celu odbywania studiów, dysponują szerokim zakresem uznania w celu zweryfikowania – w świetle wszystkich istotnych okoliczności charakteryzujących jego sytuację – czy stanowi on zagrożenie, nawet jedynie potencjalne, dla bezpieczeństwa publicznego. Przepis ten należy także interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, aby... S. Fahimian, urodzona w 1985 r., jest obywatelką Iranu. Z postanowienia odsyłającego wynika, że ukończyła ona uniwersytet techniczny Sharifa w Iranie (dalej jako: SUT) i otrzymała dyplom Master of Science z dziedziny technologii informatycznych. W listopadzie 2012 r. S. Fahimian wniosła w przedstawicielstwie dyplomatycznym RFN w Teheranie o wydanie wizy w celu podjęcia studiów doktoranckich w centrum zaawansowanych badań w dziedzinie bezpieczeństwa (CASED) na uniwersytecie technicznym w Darmstadcie (RFN). S. Fahimian załączyła do wniosku dowód przyjęcia na uniwersytet oraz pismo dyrektora wykonawczego CASED. Projekt badawczy S. Fahimian dotyczył zagadnień „bezpieczeństwa systemów mobilnych, w szczególności wykrywania ingerencji w smartfony, aż do protokołów bezpieczeństwa”. Dyrektor wykonawczy CASED wskazywał, że w ramach tego projektu celem badań przeprowadzanych przez S. Fahimian jest „znalezienie nowych wydajnych i skutecznych zabezpieczeń dla smartfonów w ramach dobrze znanych ograniczeń mocy, zasobów obliczeniowych i przepustowości”. Aby sfinansować studia doktoranckie, S. Fahimian uzyskała od CASED stypendium doktoranckie. W następstwie oddalenia wniosku o wizę S. Fahimian złożyła wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Rząd niemiecki podnosił, że sytuacja w Iranie uzasadnia obawę, iż wiadomości uzyskane przez S. Fahimian w ramach pobytu w celu odbywania studiów zostaną następnie nieprawidłowo wykorzystane w państwie pochodzenia. Zdaniem strony niemieckiej, rząd irański od dawna rozwija szeroko zakrojony projekt cybernetyczny, poprzez który zamierza uzyskać dostęp do poufnych informacji w państwach zachodnich. Piraci cybernetyczni zasadniczo dążą do uzyskania wrażliwych danych dotyczących branży lotniczej i kosmicznej oraz przemysłu zbrojeniowego. W tym kontekście znaczenie zaangażowania SUT w dziedzinę badań dla celów wojskowych w Iranie zostało, zdaniem rządu niemieckiego, potwierdzone przez wspólnotę międzynarodową. Strona niemiecka wskazywała, że m.in. unijny prawodawca umieścił SUT podmiotów objętych środkami ograniczającymi zawartym w załączniku IX do rozporządzenia Nr 267/2012, co jest uzasadnione ścisłymi i wykazanymi związkami tego uniwersytetu z reżimem irańskim m.in. w dziedzinie wojskowej. W ocenie rządu niemieckiego nie można wykluczyć, że po ukończeniu studiów S. Fahimian utrzymuje jeszcze związki z osobami w SUT. Ponadto, strona niemiecka obawiała się, że wiedza, jaką uzyska S. Fahimian w toku studiów w RFN, będzie mogła także zostać wykorzystana m.in. do celów wewnętrznych represji w Iranie. Poprzez pytania prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy art. 6 ust. 1 lit. d) dyrektywy Rady 2004/114/WE w sprawie warunków przyjmowania obywateli państw trzecich w celu odbywania studiów, udziału w wymianie młodzieży szkolnej, szkoleniu bez wynagrodzenia lub wolontariacie należy interpretować w ten sposób, że właściwe organy krajowe – gdy rozpatrują wniosek obywatela państwa trzeciego o wydanie wizy w celu odbywania studiów – dysponują szerokim zakresem uznania objętym jedynie ograniczoną kontrolą sądu, aby określić, czy ten obywatel stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego w rozumieniu tego przepisu oraz czy w okolicznościach, takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, te organy są uprawnione do odmowy wydania żądanej wizy? Zgodnie z orzecznictwem przy dokonywaniu wykładni unijnego przepisu należy uwzględniać nie tylko jego treść, lecz także jego kontekst oraz cele regulacji, której część on stanowi (wyrok Ben Alaya, C-491/13, pkt 22). Przepis art. 5 dyrektywy 2004/114 przewiduje, że przyjęcie na mocy tej dyrektywy obywatela państwa trzeciego na terytorium państwa członkowskiego zależy od weryfikacji dokumentów potwierdzających, że wnioskodawca spełnia zarówno ogólne warunki określone w art. 6 tej dyrektywy, jak i – jeśli chodzi o obywatela państwa trzeciego wnioskującego o przyjęcie w celu odbycia studiów – szczególne warunki określone w art. 7 tej dyrektywy (wyrok Ben Alaya, pkt 23). Państwa członkowskie sprawdzają w szczególności, czy zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. d) w zw. z motywem 14 dyrektywy 2004/114 są podstawy związane z zagrożeniem dla porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego mogące uzasadniać odmowę przyjęcia takiego obywatela. Zgodnie z art. 12 dyrektywy 2004/114, dokument pobytowy wydaje się studentom z państw trzecich, jeżeli spełniają oni ogólne i szczególne warunki wymienione w wyczerpujący sposób w art. 6 i 7 tej dyrektywy (wyrok Ben Alaya, pkt 27). Z art. 1 lit. a) w zw. z motywem 24 dyrektywy 2004/114 wynika, że ma ona na celu określenie warunków przyjmowania obywateli państw trzecich na terytorium państw członkowskich na okres przekraczający 3 miesiące w celu odbywania studiów. Trybunał wskazał, że zgodnie z motywami 6 i 7 dyrektywy 2004/114 dyrektywa ta ma na celu wspieranie gotowości studentów będących obywatelami państw trzecich do przyjazdu do UE w celu kształcenia, a ta mobilność ma na celu promowanie Europy jako uznanego światowego centrum w zakresie studiów wyższych i szkolenia zawodowego (wyrok Sommer, C-15/11, pkt 39). Trybunał stwierdził, że ustanowienie przez państwo członkowskie, w odniesieniu do przyjmowania obywateli państw trzecich w celu odbycia studiów, dodatkowych warunków ponad te wskazane w art. 6 i 7 dyrektywy 2004/114 byłoby niezgodne z celami zamierzonymi w tej dyrektywie (wyrok Ben Alaya, pkt 30). Natomiast w dyrektywie 2004/114 właściwym organom krajowym przyznano pewien zakres uznania w odniesieniu do kwestii, czy przewidziane w art. 6 i 7 tej dyrektywy ogólne i szczególne warunki zostały spełnione. Dotyczy to zwłaszcza kwestii, czy względy związane z istnieniem zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego stoją na przeszkodzie przyjęciu obywatela danego państwa trzeciego (wyrok Ben Alaya, pkt 33). W dyrektywie 2004/114 nie zdefiniowano pojęcia „bezpieczeństwa publicznego” w rozumieniu art. 6 ust. 1 lit. d) tej dyrektywy. Trybunał uściślił, że pojęcie „bezpieczeństwo publiczne” obejmuje zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne bezpieczeństwo państwa członkowskiego. A zatem na bezpieczeństwo publiczne mogą mieć wpływ zarówno zagrożenie dla funkcjonowania głównych instytucji i służb publicznych oraz życia ludności, jak i ryzyko poważnego zakłócenia stosunków zewnętrznych lub pokojowego współistnienia narodów bądź zagrożenie interesów wojskowych (wyroki: Tsakouridis, C-145/09, pkt 43, 44; N., C-601/15 PPU, pkt 66). W art. 27 ust. 2 dyrektywy 2004/38/WE w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, zawarto wymóg, aby środek przyjęty ze względu na bezpieczeństwo publiczne był oparty jedynie na indywidualnym zachowaniu danej osoby i aby to zachowanie stanowiło „rzeczywiste, aktualne i dostatecznie poważne” zagrożenie narażające ten podstawowy interes społeczny (wyroki: I, C-348/09, pkt 30; Rendón Marín, C-165/14, pkt 84; CS, C-304/14, pkt 40). Trybunał uznał, że w odróżnieniu od tego przepisu z art. 6 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2004/114 wynika, że można odmówić przyjęcia obywatela państwa trzeciego, gdy organy krajowe właściwe do rozpatrzenia wniosku o wizę wniesionego przez tego obywatela na podstawie oceny okoliczności faktycznych stwierdzą, że stanowi on zagrożenie, nawet jedynie „potencjalne”, dla bezpieczeństwa publicznego. W ramach takiej oceny należy uwzględnić nie tylko indywidualne zachowanie wnioskodawcy, lecz także inne okoliczności, związane w szczególności z jego karierą zawodową. Trybunał wskazał, że w tym względzie ocena indywidualnej sytuacji osoby ubiegającej się o wizę może wymagać złożonych ocen dotyczących w szczególności osobowości wnioskodawcy, jego integracji w państwie, w którym mieszka, sytuacji politycznej, społecznej i gospodarczej tego państwa, a także ewentualnego zagrożenia, jakie stanowiłoby dla bezpieczeństwa publicznego przyjęcie wnioskodawcy w celu odbywania studiów na terytorium danego państwa członkowskiego, mając na względzie ryzyko, iż wiedza, jaką uzyska ten wnioskodawca w toku studiów, może następnie zostać użyta w państwie jego pochodzenia dla celów szkodliwych dla bezpieczeństwa publicznego. Takie oceny wymagają sporządzenia prognoz, co do przewidywalnego zachowania wnioskodawcy i powinny w szczególności opierać się na rozległej znajomości państwa jego zamieszkania, a także na analizie różnych dokumentów i oświadczeń wnioskodawcy (wyrok Koushkaki, C-84/12, pkt 56, 57). W tych okolicznościach właściwe organy krajowe dysponują szerokim zakresem uznania przy ocenie istotnych okoliczności faktycznych w celu określenia, czy wskazane w art. 6 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2004/114 względy związane z istnieniem zagrożenia, w szczególności dla bezpieczeństwa publicznego, stoją na przeszkodzie przyjęciu obywatela państwa trzeciego (wyrok Koushkaki, pkt 60). Trybunał stwierdził, że aby określić, czy osoba ubiegająca się o wizę stanowi zagrożenie, nawet jedynie potencjalne, dla bezpieczeństwa publicznego, organy krajowe powinny dokonać całościowej oceny wszystkich okoliczności charakteryzujących sytuację tej osoby. Trybunał uznał, że w ramach badania warunków przyjęcia nie ma żadnych przeszkód do tego, aby zgodnie z motywem 15 dyrektywy 2004/114 właściwe organy krajowe żądały wszelkich dowodów niezbędnych do dokonania oceny spójności wniosku o przyjęcie (wyrok Ben Alaya, pkt 34). Jeżeli informacje przedstawione na poparcie wniosku o wizę są niewystarczające, aby ocenić istnienie ewentualnego zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego, z art. 18 ust. 2 tej dyrektywy wynika, że te organy mogą żądać, aby wnioskodawca przedstawił dodatkowe potrzebne informacje. Odnosząc się do kontroli przez sąd zakresu uznania, jakim dysponują właściwe organy krajowe w ramach art. 6 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2004/114, Trybunał stwierdził, że sąd krajowy powinien ustalić w szczególności, czy zaskarżona decyzja opiera się na wystarczająco uzasadnionej podstawie faktycznej. Ponadto, z uwagi na to, że właściwe organy krajowe dysponują szerokimi uprawnieniami dyskrecjonalnymi w zakresie oceny okoliczności faktycznych, kontrola sądu jest ograniczona do oczywistych błędów oraz przestrzegania gwarancji proceduralnych. Gwarancje te obejmują ciążący na organach obowiązek starannego i bezstronnego rozpatrzenia wszystkich istotnych okoliczności danego przypadku (wyroki: ERG i in., C-379/08 i C-380/08, pkt 60, 61; Gauweiler i in., C-62/14, pkt 69), a także obowiązek uzasadnienia wydanej przez nie decyzji w sposób wystarczający, aby umożliwić sądowi krajowemu ustalenie, czy zaistniały okoliczności faktyczne i prawne, od których zależy wykonanie uprawnień dyskrecjonalnych (wyroki: Technische Universität München, C-269/90, pkt 14; Bertelsmann i Sony Corporation of America/Impala, C-413/06 P, pkt 69). Trybunał stwierdził, że w rozpatrywanej sprawie sąd odsyłający powinien uwzględnić wszystkie okoliczności charakteryzujące sytuację S. Fahimian. Wśród tych okoliczności, w świetle art. 6 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2004/114, szczególne znaczenie ma fakt, że jest ona absolwentką SUT, który był – i nadal pozostaje – umieszczony, w zawartym w załączniku IX do rozporządzenia Nr 267/2012, wykazie podmiotów objętych środkami ograniczającymi, a także fakt, że badania, jakie ta osoba zamierza prowadzić w RFN w ramach doktoratu, dotyczą wrażliwej dziedziny bezpieczeństwa technologii informatycznych. Powyższe stwierdzenie dotyczy również pozostałych znanych właściwym organom krajowym okoliczności, które wywołują obawę, że wiedza, jaką uzyska S. Fahimian w RFN, będzie mogła następnie zostać wykorzystana w nieprawidłowych celach m.in. będących w sprzeczności z zachowaniem bezpieczeństwa publicznego. Reasumując TS orzekł, że art. 6 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2004/114 należy interpretować w ten sposób, że właściwe organy krajowe, gdy rozpatrują wniosek obywatela państwa trzeciego o wydanie wizy w celu odbywania studiów, dysponują szerokim zakresem uznania w celu zweryfikowania – w świetle wszystkich istotnych okoliczności charakteryzujących jego sytuację – czy stanowi on zagrożenie, nawet jedynie potencjalne, dla bezpieczeństwa publicznego. Przepis ten należy także interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, aby właściwe organy krajowe odmówiły przyjęcia na terytorium danego państwa członkowskiego obywatela państwa trzeciego, który jest absolwentem uniwersytetu objętego środkami ograniczającymi Unii, ustanowionymi ze względu na istotny poziom zaangażowania tego uniwersytetu na rzecz rządu irańskiego w dziedzinie wojskowej lub w dziedzinach powiązanych i który to obywatel zamierza prowadzić w tym państwie członkowskim badania w dziedzinie wrażliwej dla bezpieczeństwa publicznego. Odnosi się to do sytuacji, gdy informacje, jakimi dysponują te organy, uzasadniają obawę, iż wiedza, jaką zdobędzie ta osoba w ramach badań, może następnie zostać wykorzystana dla celów sprzecznych z bezpieczeństwem publicznym. Sąd krajowy rozpatrujący skargę na decyzję organów krajowych w sprawie odmowy wydania żądanej wizy powinien ustalić, czy ta decyzja opiera się na wystarczającym uzasadnieniu i odpowiednio solidnej podstawie faktycznej. Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie Wyrok TS z 4.4.2017 r., Fahimian, C-544/15
TS w wyroku stwierdził, że organy krajowe mają prawo odmówić przyjęcia obywatela trzeciego, który absolwentem uniwersytetu objętego sankcjami Unii, stwarza obawy dotyczące wykorzystania zdobytej wiedzy w sposób sprzeczny z bezpieczeństwem publicznym. Sąd krajowy jest uprawniony do kontroli decyzji organów krajowych w tej sprawie.