Rozwód z ubezwłasnowolnionym małżonkiem: Przewodnik krok po kroku

Rozwód to zawsze trudny i emocjonalnie wyczerpujący proces. Sytuacja komplikuje się dodatkowo, gdy jeden z małżonków jest osobą ubezwłasnowolnioną. Wówczas pojawia się wiele pytań dotyczących możliwości prawnych, procedur oraz ochrony interesów osoby, która nie może w pełni samodzielnie decydować o swoich sprawach. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie kluczowych zagadnień związanych z rozwodem z ubezwłasnowolnionym małżonkiem w świetle polskiego prawa rodzinnego, ze szczególnym uwzględnieniem instytucji ubezwłasnowolnienia.

Ubezwłasnowolnienie a zdolność do zawarcia i rozwiązania małżeństwa – podstawy prawne

Zanim przejdziemy do samego procesu rozwodowego, kluczowe jest zrozumienie, czym jest ubezwłasnowolnienie i jakie niesie ze sobą konsekwencje prawne. Instytucja ta ma fundamentalne znaczenie dla oceny zdolności danej osoby do podejmowania różnych czynności prawnych, w tym tych związanych z życiem rodzinnym i małżeńskim. Polskie prawo przewiduje możliwość ograniczenia lub pozbawienia zdolności do czynności prawnych w ściśle określonych przypadkach, zawsze mając na względzie ochronę interesów osoby, której dotyczy.

Czym jest ubezwłasnowolnienie i jakie są jego rodzaje?

Ubezwłasnowolnienie to instytucja prawna polegająca na częściowym lub całkowitym pozbawieniu osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych. Orzeka o nim sąd okręgowy, wyłącznie wtedy, gdy jest to niezbędne dla ochrony interesów tej osoby. Podstawą do orzeczenia ubezwłasnowolnienia jest choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomania, które uniemożliwiają tej osobie kierowanie swoim postępowaniem (w przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego) lub potrzebuje ona pomocy do prowadzenia swoich spraw (w przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego).

• Ubezwłasnowolnienie całkowite: Dotyczy osoby, która ukończyła 13 lat i wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie posiada zdolności do czynności prawnych. Dla takiej osoby ustanawia się opiekuna prawnego, który dokonuje w jej imieniu czynności prawnych.
• Ubezwłasnowolnienie częściowe: Dotyczy osoby pełnoletniej, jeżeli jej stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebuje ona pomocy do prowadzenia swoich spraw z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Dla takiej osoby ustanawia się kuratora. Do zaciągania zobowiązań oraz rozporządzania swoim prawem potrzebuje ona zgody przedstawiciela ustawowego (kuratora), chyba że ustawa stanowi inaczej.

Warto podkreślić, że samo istnienie choroby psychicznej czy innego zaburzenia nie jest równoznaczne z ubezwłasnowolnieniem. Musi zostać przeprowadzone odpowiednie postępowanie sądowe, w którym biegli psychiatrzy i psychologowie ocenią stan osoby, a sąd zdecyduje o konieczności i zakresie ubezwłasnowolnienia.

Skutki ubezwłasnowolnienia dla czynności prawnych małżonka

Orzeczenie ubezwłasnowolnienia, zwłaszcza całkowitego, ma daleko idące konsekwencje. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie traci możliwość samodzielnego składania oświadczeń woli i dokonywania czynności prawnych. W jej imieniu działa opiekun prawny. W przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego, osoba taka może samodzielnie dokonywać jedynie drobnych, bieżących czynności życia codziennego, a do ważności bardziej skomplikowanych czynności (np. zaciąganie kredytu, sprzedaż nieruchomości) potrzebna jest zgoda kuratora. Te ograniczenia mają bezpośredni wpływ na sytuację procesową w sprawie o rozwód.

Czy rozwód z osobą ubezwłasnowolnioną jest w ogóle możliwy?

Odpowiedź brzmi: tak, rozwód z osobą ubezwłasnowolnioną jest możliwy, jednakże proces ten obwarowany jest dodatkowymi wymogami i charakteryzuje się pewną specyfiką. Samo ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków nie stanowi przeszkody do rozwiązania małżeństwa przez rozwód, o ile spełnione są ustawowe przesłanki rozwodowe. Kluczowe jest zapewnienie odpowiedniej reprezentacji procesowej osobie ubezwłasnowolnionej oraz ochrona jej uzasadnionych interesów.

Polskie prawo rodzinne, a konkretnie Kodeks rodzinny i opiekuńczy, nie wyłącza możliwości wniesienia pozwu o rozwód przeciwko osobie ubezwłasnowolnionej, ani też nie zabrania osobie ubezwłasnowolnionej (działającej przez swojego przedstawiciela ustawowego) wystąpienia z takim powództwem. Istotne jest jednak, aby cały proces przebiegał z poszanowaniem praw osoby, której zdolność do samodzielnego działania jest ograniczona.

1. Zdolność do bycia stroną w procesie: Osoba ubezwłasnowolniona, zarówno całkowicie, jak i częściowo, posiada zdolność sądową, czyli może być stroną w postępowaniu cywilnym, w tym w sprawie o rozwód. Nie posiada ona jednak pełnej zdolności procesowej, czyli zdolności do samodzielnego działania przed sądem. Dlatego też musi być reprezentowana.
2. Konieczność ochrony interesów osoby ubezwłasnowolnionej: Sąd w sprawie o rozwód z udziałem osoby ubezwłasnowolnionej ze szczególną wnikliwością bada wszystkie okoliczności sprawy, mając na uwadze przede wszystkim ochronę interesów tej osoby. Dotyczy to zarówno kwestii winy, alimentów, jak i podziału majątku czy opieki nad dziećmi.

Należy pamiętać, że choroba psychiczna lub inne zaburzenia, które stały się podstawą ubezwłasnowolnienia, mogą jednocześnie być przyczyną rozkładu pożycia małżeńskiego. Sąd będzie analizował te okoliczności w kontekście przesłanek rozwodowych.

Kto reprezentuje ubezwłasnowolnionego małżonka w sprawie o rozwód?

Ze względu na brak lub ograniczoną zdolność do czynności prawnych, osoba ubezwłasnowolniona nie może samodzielnie występować w procesie rozwodowym. Konieczne jest ustanowienie dla niej odpowiedniego przedstawiciela ustawowego, który będzie działał w jej imieniu i na jej rzecz. Sposób reprezentacji zależy od rodzaju ubezwłasnowolnienia.

Rola opiekuna prawnego przy ubezwłasnowolnieniu całkowitym

W przypadku małżonka ubezwłasnowolnionego całkowicie, jego reprezentantem ustawowym w sprawie o rozwód jest opiekun prawny. Opiekun jest powoływany przez sąd opiekuńczy i ma obowiązek dbać o interesy osoby pozostającej pod jego opieką. To opiekun prawny wnosi pozew o rozwód w imieniu ubezwłasnowolnionego lub odbiera pozew złożony przez drugiego małżonka. Opiekun podejmuje wszelkie czynności procesowe, takie jak składanie pism, udział w rozprawach, zgłaszanie wniosków dowodowych.

Ważne jest, aby opiekun działał zawsze w najlepszym interesie osoby ubezwłasnowolnionej. Sąd może kontrolować działania opiekuna, a w razie stwierdzenia nieprawidłowości, podjąć odpowiednie kroki. Jeśli drugi małżonek jest jednocześnie opiekunem osoby ubezwłasnowolnionej, dochodzi do konfliktu interesów. W takiej sytuacji sąd opiekuńczy musi wyznaczyć kuratora ad litem (dla konkretnej sprawy) do reprezentowania ubezwłasnowolnionego w procesie rozwodowym.

Rola kuratora przy ubezwłasnowolnieniu częściowym

Małżonek ubezwłasnowolniony częściowo posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych. W sprawach wynikających z tej ograniczonej zdolności, w tym w sprawie o rozwód, potrzebuje on zgody swojego kuratora. Kurator jest ustanawiany przez sąd dla ochrony praw osoby ubezwłasnowolnionej częściowo i udzielania jej pomocy w prowadzeniu spraw. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może sama wnieść pozew o rozwód, ale potrzebuje na to zgody kuratora. Podobnie, kurator musi wyrazić zgodę na inne istotne czynności procesowe.

Jeśli kuratorem jest drugi małżonek, również w tym przypadku zachodzi konflikt interesów i konieczne staje się ustanowienie kuratora ad litem. Kurator reprezentujący osobę ubezwłasnowolnioną częściowo w procesie rozwodowym dba o to, by jej prawa były należycie chronione i by podejmowane decyzje były dla niej korzystne. Ma on za zadanie wspierać ją w podejmowaniu świadomych decyzji procesowych, o ile stan zdrowia tej osoby na to pozwala.

Przesłanki orzeczenia rozwodu a stan ubezwłasnowolnienia

Podstawową przesłanką orzeczenia rozwodu, zgodnie z polskim prawem rodzinnym (art. 56 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), jest zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Oznacza to, że między małżonkami ustały wszelkie więzi: duchowa (emocjonalna), fizyczna i gospodarcza, a stan ten ma charakter nieodwracalny. Stan ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków sam w sobie nie zmienia tych podstawowych przesłanek, ale może wpływać na ocenę ich zaistnienia.

Zupełny i trwały rozkład pożycia – jak go udowodnić?

Udowodnienie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia w sytuacji, gdy jeden z małżonków jest ubezwłasnowolniony, może być bardziej skomplikowane. Sąd będzie musiał wnikliwie zbadać, czy faktycznie ustały wszystkie więzi małżeńskie i czy nie ma szans na ich odbudowę. Stan zdrowia psychicznego osoby ubezwłasnowolnionej, będący przyczyną ubezwłasnowolnienia, może być bezpośrednią przyczyną rozpadu więzi. Na przykład, jeśli choroba uniemożliwia wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego, utrzymywanie kontaktów emocjonalnych czy fizycznych, może to świadczyć o rozkładzie pożycia.

Dowodami w takiej sprawie mogą być zeznania świadków (np. członków rodziny, przyjaciół, personelu medycznego opiekującego się osobą ubezwłasnowolnioną), dokumentacja medyczna, opinie biegłych. Ważne jest wykazanie, że rozkład jest nie tylko zupełny (obejmuje wszystkie sfery życia małżeńskiego), ale także trwały, czyli nie ma realnych perspektyw na jego ustąpienie i powrót do wspólnego pożycia.

Czy choroba psychiczna będąca przyczyną ubezwłasnowolnienia wyklucza rozwód?

Choroba psychiczna jednego z małżonków, nawet jeśli jest przyczyną jego ubezwłasnowolnienia, nie wyklucza możliwości orzeczenia rozwodu. Jednakże, zgodnie z art. 56 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Ponadto, rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

W kontekście choroby psychicznej, sąd może badać, czy żądanie rozwodu nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, np. jeśli rozwód miałby pozbawić chorego małżonka niezbędnej opieki i wsparcia, a stan jego zdrowia jest bardzo ciężki. Każda sprawa jest jednak oceniana indywidualnie. Jeżeli choroba małżonka jest przyczyną głębokiego i trwałego rozkładu pożycia, a drugi małżonek nie jest w stanie dłużej dźwigać ciężaru opieki i wspólnego życia, sąd może orzec rozwód, dbając jednocześnie o zabezpieczenie interesów chorego (np. poprzez zasądzenie odpowiednich alimentów).

Kwestia winy przy rozwodzie z osobą ubezwłasnowolnioną

Orzeczenie o winie w rozkładzie pożycia ma istotne konsekwencje, przede wszystkim w zakresie obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami. W przypadku rozwodu z osobą ubezwłasnowolnioną, kwestia przypisania winy staje się szczególnie delikatna i złożona. Sąd musi ustalić, czy zachowanie małżonka ubezwłasnowolnionego, które przyczyniło się do rozpadu małżeństwa, było przez niego zawinione.

Czy osobie ubezwłasnowolnionej można przypisać winę za rozkład pożycia?

Możliwość przypisania winy osobie ubezwłasnowolnionej zależy od jej stanu psychicznego i zdolności do świadomego kierowania swoim postępowaniem w okresie, kiedy następował rozkład pożycia. Kluczowe jest ustalenie, czy osoba ta, ze względu na chorobę psychiczną lub inne zaburzenia, mogła zrozumieć znaczenie swoich czynów i pokierować swoim zachowaniem.

• Analiza poczytalności: Jeśli zachowania prowadzące do rozkładu pożycia miały miejsce w okresie, gdy małżonek był już w stanie wyłączającym świadome podejmowanie decyzji (co mogło, ale nie musiało, pokrywać się z formalnym orzeczeniem o ubezwłasnowolnieniu), wówczas przypisanie mu winy jest niemożliwe. Wina wymaga bowiem subiektywnego elementu, czyli możliwości postawienia zarzutu danej osobie. Nie można zarzucić zawinionego działania komuś, kto nie rozumie jego sensu.
• Ocena zachowań przed ubezwłasnowolnieniem: Jeżeli jednak negatywne zachowania małżonka (np. zdrady, przemoc, nałogi) miały miejsce zanim jego stan psychiczny uległ znacznemu pogorszeniu i zanim został ubezwłasnowolniony, a zachowania te były przyczyną rozkładu pożycia, to sąd może orzec o jego winie za ten okres.

W praktyce sąd często korzysta z opinii biegłych psychiatrów i psychologów, aby ocenić zdolność małżonka do zawinienia w konkretnym okresie. Jeśli choroba psychiczna jest jedyną przyczyną rozkładu pożycia, a małżonek cierpiący na nią nie ponosi za nią odpowiedzialności, sąd zazwyczaj nie orzeka o jego winie. Może natomiast orzec rozwód bez orzekania o winie lub z winy drugiego małżonka, jeśli ten się do rozkładu przyczynił.

Konsekwencje orzeczenia o winie jednego z małżonków

Orzeczenie o winie ma znaczenie przede wszystkim dla obowiązku alimentacyjnego. Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. To szczególnie istotne, gdy małżonek niewinny rezygnował z pracy lub kariery, aby opiekować się małżonkiem, który później został ubezwłasnowolniony.

Alimenty i podział majątku w kontekście ubezwłasnowolnienia

Kwestie finansowe, takie jak alimenty i podział majątku wspólnego, są nieodłącznym elementem większości spraw rozwodowych. W przypadku rozwodu z osobą ubezwłasnowolnioną, sąd przywiązuje szczególną wagę do zabezpieczenia jej potrzeb materialnych, zwłaszcza jeśli osoba ta nie jest w stanie samodzielnie zarobkować i utrzymać się.

Obowiązek alimentacyjny wobec ubezwłasnowolnionego małżonka

Jak wspomniano wcześniej, zasady przyznawania alimentów po rozwodzie zależą od orzeczenia o winie. Niezależnie od winy, jeśli małżonek ubezwłasnowolniony znajduje się w niedostatku (a często tak jest z uwagi na brak możliwości podjęcia pracy zarobkowej), może on żądać alimentów od byłego współmałżonka. Wysokość alimentów zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Sąd bierze pod uwagę koszty leczenia, rehabilitacji, opieki, a także codzienne potrzeby życiowe osoby ubezwłasnowolnionej.

Jeśli małżonek wnoszący o rozwód był wyłącznie winny rozkładowi pożycia, a ubezwłasnowolniony małżonek jest niewinny, obowiązek alimentacyjny może być bardziej rygorystyczny i nieograniczony jedynie do sytuacji niedostatku. Sąd zawsze dąży do tego, by sytuacja materialna osoby ubezwłasnowolnionej nie uległa drastycznemu pogorszeniu wskutek rozwodu, zwłaszcza jeśli jej stan zdrowia wymaga stałych nakładów finansowych. Więcej informacji na temat ogólnych zasad alimentacyjnych można znaleźć w artykule Alimenty po rozwodzie – kompendium wiedzy.

Podział majątku wspólnego z uwzględnieniem potrzeb osoby ubezwłasnowolnionej

Podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej (co następuje m.in. z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego) również musi uwzględniać specyficzną sytuację osoby ubezwłasnowolnionej. Co do zasady, udziały małżonków w majątku wspólnym są równe. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.

W przypadku, gdy jeden z małżonków jest ubezwłasnowolniony i wymaga stałej opieki oraz znacznych środków na utrzymanie i leczenie, sąd przy podziale majątku może wziąć pod uwagę jego szczególne potrzeby. Może to polegać np. na przyznaniu mu określonych składników majątkowych (np. mieszkania przystosowanego do jego potrzeb) lub zasądzeniu odpowiedniej spłaty, która pomoże zabezpieczyć jego przyszłość. Interesy osoby ubezwłasnowolnionej są tu priorytetem. Opiekun prawny lub kurator osoby ubezwłasnowolnionej odgrywa kluczową rolę w negocjowaniu warunków podziału majątku lub reprezentowaniu jej interesów w postępowaniu sądowym o podział.

Postępowanie sądowe w sprawie o rozwód z ubezwłasnowolnionym – kluczowe aspekty

Postępowanie sądowe w sprawie o rozwód, w której jedną ze stron jest osoba ubezwłasnowolniona, wymaga szczególnej staranności i uwagi ze strony sądu oraz pełnomocników. Celem jest nie tylko formalne rozwiązanie małżeństwa, ale przede wszystkim ochrona praw i interesów osoby, która nie może w pełni samodzielnie ich bronić.

Wniesienie pozwu o rozwód – co powinien zawierać?

Pozew o rozwód składany w sprawie z udziałem osoby ubezwłasnowolnionej musi spełniać wszystkie wymogi formalne przewidziane dla tego typu pisma procesowego. Dodatkowo, powinien on zawierać informacje dotyczące faktu ubezwłasnowolnienia małżonka, wskazanie jego przedstawiciela ustawowego (opiekuna lub kuratora) oraz dołączenie odpowiednich dokumentów potwierdzających ubezwłasnowolnienie i ustanowienie przedstawiciela (np. odpis postanowienia sądu).

W pozwie należy dokładnie opisać przyczyny rozkładu pożycia, przedstawić dowody na jego zupełność i trwałość, a także sformułować żądania dotyczące winy (lub jej braku), alimentów, władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi (jeśli są) oraz sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania na czas po rozwodzie. W przypadku, gdy powodem jest małżonek osoby ubezwłasnowolnionej, warto również przedstawić swoją wizję zabezpieczenia potrzeb materialnych współmałżonka.

Udział biegłych sądowych i opinie lekarskie

W sprawach o rozwód z osobą ubezwłasnowolnioną, szczególnie gdy przyczyną ubezwłasnowolnienia jest choroba psychiczna, sąd często powołuje biegłych sądowych – psychiatrów i psychologów. Ich zadaniem jest sporządzenie opinii dotyczącej:

• Stanu psychicznego osoby ubezwłasnowolnionej i jej zdolności do rozumienia sytuacji oraz podejmowania decyzji.
• Wpływu stanu zdrowia na rozkład pożycia małżeńskiego.
• Możliwości przypisania winy osobie ubezwłasnowolnionej.
• Rokowań co do stanu zdrowia i ewentualnych potrzeb opiekuńczych w przyszłości.

Opinie te są kluczowym materiałem dowodowym, na którym sąd opiera swoje rozstrzygnięcia. Strony mają prawo zapoznać się z opiniami i zgłosić do nich ewentualne zastrzeżenia.

Ochrona praw osoby ubezwłasnowolnionej przez sąd

Sąd ma obowiązek ze szczególna troską dbać o ochronę praw osoby ubezwłasnowolnionej. Przejawia się to m.in. poprzez:

1. Kontrolę prawidłowości reprezentacji – czy opiekun lub kurator należycie wykonuje swoje obowiązki.
2. Wnikliwe badanie wszelkich ugód i porozumień zawieranych przez strony, pod kątem ich zgodności z interesem osoby ubezwłasnowolnionej.
3. Możliwość działania z urzędu w celu zabezpieczenia interesów tej osoby (np. poprzez zarządzenie przeprowadzenia określonych dowodów).
4. Wysłuchanie osoby ubezwłasnowolnionej, jeśli jej stan zdrowia na to pozwala, aby poznać jej stanowisko, nawet jeśli nie jest ono formalnie wiążące.

Sąd dąży do tego, aby orzeczenie rozwodowe było sprawiedliwe i uwzględniało specyficzną sytuację, w jakiej znajduje się małżonek dotknięty ubezwłasnowolnieniem.

Rozwód z ubezwłasnowolnionym a dobro wspólnych małoletnich dzieci

Jeżeli małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dzieci, sąd w wyroku rozwodowym obligatoryjnie rozstrzyga o władzy rodzicielskiej, miejscu zamieszkania dzieci, kontaktach rodziców z dziećmi oraz o alimentach na rzecz dzieci. Ubezwłasnowolnienie jednego z rodziców ma istotny wpływ na te rozstrzygnięcia, przy czym nadrzędną wartością jest zawsze dobro dziecka.

Ustalenie władzy rodzicielskiej

Sąd, kierując się dobrem dziecka, może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, jednemu z nich, ograniczając władzę drugiego do określonych obowiązków i uprawnień, a w skrajnych przypadkach nawet pozbawić władzy rodzicielskiej. Jeśli ubezwłasnowolniony rodzic ze względu na swój stan zdrowia nie jest w stanie należycie wykonywać obowiązków rodzicielskich, sąd prawdopodobnie powierzy pełnię władzy drugiemu rodzicowi. Nie oznacza to jednak automatycznego pozbawienia władzy rodzicielskiej rodzica ubezwłasnowolnionego; może ona zostać ograniczona. Decyzja zależy od indywidualnych okoliczności, stopnia ubezwłasnowolnienia i wpływu stanu zdrowia rodzica na jego zdolność do opieki nad dzieckiem.

Kontakty z dziećmi

Niezależnie od rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej, rodzic, któremu nie powierzono wykonywania władzy (lub którego władza została ograniczona), ma prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów z dzieckiem, o ile nie zagraża to dobru dziecka. Sąd ustala sposób tych kontaktów, biorąc pod uwagę stan zdrowia ubezwłasnowolnionego rodzica. Kontakty mogą odbywać się np. w obecności drugiego rodzica, kuratora sądowego lub w określonym miejscu, jeśli jest to konieczne dla bezpieczeństwa i komfortu dziecka. Ważne jest, aby dziecko miało możliwość budowania relacji z obojgiem rodziców, o ile jest to zgodne z jego dobrem.

Alimenty na dzieci

Obowiązek alimentacyjny wobec dzieci ciąży na obojgu rodzicach, proporcjonalnie do ich możliwości zarobkowych i majątkowych oraz usprawiedliwionych potrzeb dziecka. Fakt ubezwłasnowolnienia rodzica i jego ewentualny brak możliwości zarobkowania nie zwalnia go automatycznie z tego obowiązku, jeśli posiada on majątek, z którego można zaspokajać potrzeby dziecka. Jednakże w praktyce, jeśli ubezwłasnowolniony rodzic nie ma dochodów ani majątku, ciężar alimentacji w większym stopniu spocznie na drugim rodzicu. Sąd dokładnie analizuje sytuację materialną obu stron przed ustaleniem wysokości alimentów.

Podsumowanie – na co zwrócić szczególną uwagę?

Rozwód z ubezwłasnowolnionym małżonkiem to proces skomplikowany zarówno pod względem prawnym, jak i emocjonalnym. Wymaga on szczególnej wrażliwości, zrozumienia specyfiki instytucji ubezwłasnowolnienia oraz dogłębnej znajomości przepisów prawa rodzinnego. Kluczowe jest zapewnienie osobie ubezwłasnowolnionej należytej reprezentacji przez opiekuna prawnego lub kuratora oraz ochrona