Ograniczenie dostępu do informacji publicznej – służby specjalne – bezpieczeństwo narodowe

W publikacji omawiane jest zagadnienie ograniczenia dostępu do informacji publicznej przez służby specjalne w kontekście bezpieczeństwa narodowego. Szefowie ABW i CBA odmówili udostępnienia informacji o narzędziach inwigilacyjnych, uzasadniając to koniecznością ochrony interesów państwa polskiego oraz skutków negatywnych dla bezpieczeństwa narodowego.

Tematyka: informacja publiczna, służby specjalne, ABW, CBA, bezpieczeństwo narodowe, ograniczenie dostępu, ochrona informacji niejawnych, NSA, Sąd Administracyjny, wyrok, interes publiczny

Wiedza o technicznych możliwościach służb specjalnych jest informacją, która mogłaby doprowadzić do
podjęcia działań mających na celu zabezpieczanie się przed oddziaływaniem takich środków przez obce
służby wywiadowcze, jak zorganizowane grupy przestępcze, dlatego Szefowie ABW i CBA są uprawnieni do
odmowy udostępnienia informacji, czy posiadają narzędzia do inwigilacji w Internecie, bowiem ich
ujawnienie może utrudnić czy wręcz uniemożliwić służbom wykonywanie ich ustawowych działań, a tym
samym narazić państwo polskie na uszczerbek – uznał NSA.
Fundacja „P.” zwróciła się do Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz do Szefa Centralnego Biura
Antykorupcyjnego o udzielenie informacji m.in.: czy służby dysponują narzędziami (urządzeniami lub
oprogramowaniem), których przeznaczeniem jest automatyczna lub półautomatyczna analiza zasobów sieci Internet
pod kątem zdefiniowanych słów kluczowych lub poszukiwanego pliku; narzędziami służącymi do automatycznej lub
półautomatycznej weryfikacji tożsamości osób lub rozpoznawania twarzy na podstawie zdjęć lub nagrań (w tym
obrazu w ramach systemów monitoringu wizyjnego) jak również danych dotyczących m.in. nazwy urządzeń lub
oprogramowań, ich producentów i dostawców, a także cen nabycia.
Szef ABW odmówił udostępnienia wnioskowanej informacji publicznej. W jego ocenie, żądane informacje są objęte
ochroną na podstawie przepisów o ochronie informacji niejawnych, zaś ich ujawnienie utrudniłoby ABW wykonywanie
jej zadań ustawowych, a więc godziłoby w interes państwa polskiego i pośrednio w prawo wszystkich obywateli,
wobec czego uzasadnionym jest ograniczenie dostępu do informacji publicznej na zasadzie art. 5 ust. 1 ustawy
z 6.1.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t. jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1764). Organ wskazał, że w tak
istotnych sprawach jak bezpieczeństwo narodowe, wystarczająca jest sama możliwość wystąpienia niekorzystnych
skutków, będących następstwem ujawnienia wnioskowanych informacji.
Szef CBA również odmówił udostępnienia żądanej informacji publicznej podkreślając, że ochronie przewidzianej dla
informacji niejawnych podlegają wszystkie informacje, których ujawnienie utrudni wykonywanie służbom ich zadań,
w tym wykonywanie czynności operacyjno-rozpoznawczych bez względu na to czy dotyczą one konkretnych
postępowań. W ocenie organu żądane informacje nie mogą zostać udostępnione nawet wówczas, jeżeli CBA nie
posługuje się, ani nie posługiwało się w przeszłości, wskazanymi przez skarżącą narzędziami do automatycznej lub
półautomatycznej analizy danych. Skuteczność podejmowania przez CBA działań, mających na celu realizację
ustawowych zadań Biura, związana jest bowiem nie tylko z tym, czy faktycznie posiada ono techniczne możliwości,
o których mowa powyżej, ale również z tym, czy osoby będące w jego zainteresowaniu mają wiedzę o tym, że
takiego dostępu CBA nie ma.
Po rozpoznaniu wniosków o ponowne rozpatrzenie sprawy Szefowie służb utrzymali w mocy swoje decyzje.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargi. W uzasadnieniu wyjaśniono, że konstytucyjne prawo
do informacji określone w art. 61 ust. 1 Konstytucji RP nie ma charakteru absolutnego i może być ograniczone.
Oznacza to prymat wspólnych interesów obywateli nad partykularnym interesem jednostki. Sąd podkreślił, że
w związku z wykonywaniem swoich zadań ABW i CBA zapewniają ochronę środków, form i metod realizacji zadań,
zgromadzonych informacji oraz własnych obiektów i danych identyfikujących funkcjonariuszy ABW i CBA. Sąd uznał,
że uwagi na wagę i specyfikę zadań służb uznać należy, że niejawną nie jest tylko treść informacji zawartej
w materiałach pozyskanych w wyniku czynności operacyjno-rozpoznawczych, czy też w ramach współpracy
prowadzonej z partnerami zagranicznymi, ale także sposób jej pozyskiwania, a nawet samo potwierdzenie faktu jej
posiadania, bowiem fakt ten pośrednio może wskazywać na jedyny możliwy sposób jej uzyskania, jakim jest
prowadzenie czynności operacyjno-rozpoznawczych. Sąd zwrócił uwagę na to, że obecna sytuacja polityczna na
świecie, wzrastające zagrożenie terroryzmem oraz walki zbrojne na Ukrainie, wymagają zachowania daleko idącej
ostrożności w ujawnianiu informacji mających związek z działalnością służb specjalnych. Sąd wyjaśnił, że skoro CBA
jest służbą specjalną do spraw zwalczania korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w szczególności
w instytucjach państwowych i samorządowych, a także do zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne
państwa, to poznanie używanych przez nie metod i środków technicznych z dużym prawdopodobieństwem
zagroziłoby realizacji ustawowych zadań.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargi kasacyjne uznając, że Szefowie służb mieli prawo do odmowy
udzielenia informacji. Sąd podkreślił, służby specjalne działają w interesie publicznym i należy zakładać, że
korzystają z danych tylko w takim zakresie w jakim jest to konieczne dla ochrony obywateli.
Wyrok NSA z 2.2.2018 r., I OSK 668/16 i I OSK 706/16

Decyzje Szefów służb zostały podtrzymane pomimo wniosków o ponowne rozpatrzenie sprawy. Sąd administracyjny uznał, że prawo do informacji może być ograniczone w interesie publicznym, zwłaszcza jeśli chodzi o działania służb specjalnych. Wyrok NSA potwierdził prawo Szefów do odmowy udzielenia informacji.