Odmowa wpisania zagranicznego aktu małżeństwa osób tej samej płci do polskich ksiąg stanu cywilnego

Tematyka: małżeństwa jednopłciowe, transkrypcja aktu małżeństwa, polskie księgi stanu cywilnego

W świetle prawa obowiązującego w Polsce małżeństwa jednopłciowe są niedopuszczalne, zatem zagraniczny
akt małżeństwa może zostać przeniesiony do rejestru stanu cywilnego w drodze transkrypcji jedynie
wówczas gdy wskazuje jako małżonków mężczyznę i kobietę – wynika z wyroku Naczelnego Sądu
Administracyjnego.
Do Urzędu Stanu Cywilnego w G. wpłynął wniosek Anny B. i Moniki B. (dane zmienione) o transkrypcję aktu
małżeństwa zawartego przez te osoby w Szkocji. Do wniosku załączono odpis aktu małżeństwa wraz z tłumaczeniem
na język polski dokonanym przez tłumacza przysięgłego. Organ orzekł o odmowie wpisania zagranicznego aktu
małżeństwa do polskich ksiąg stanu cywilnego powołując się na art. 18 Konstytucji RP, art. 1 KRO oraz art. 107 pkt 3
ustawy z 28.11.2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (t. jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 2063; dalej jako: PrASC),
zgodnie z którym, kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia dokonania transkrypcji, jeżeli transkrypcja byłaby
sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP. W uzasadnieniu wskazano, że przepisy prawa
polskiego nie przewidują możliwości zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy osobami tej samej płci.
Organ II instancji wyjaśnił, że wpisanie aktu, czyli tak zwana transkrypcja, oznacza wierne i literalne odwzorowanie
treści zagranicznego dokumentu, a zatem dane zawarte w zagranicznym akcie stanu cywilnego powinny być
przeniesione do polskiego aktu stanu cywilnego bez dokonywania jakichkolwiek zmian. Wzór aktu małżeństwa
w części przeznaczonej na dane osób, które zawarły małżeństwo zawiera dwie rubryki: jedna oznaczona jest jako
„mężczyzna”, druga jako „kobieta”. W wyniku transkrypcji aktu małżeństwa odwołujących się, jedna z kobiet
zostałaby wpisana w rubryce mężczyzna”. Sporządzenie przez kierownika urzędu stanu cywilnego takiego aktu stanu
cywilnego byłoby niezgodne z obowiązującym w Polsce porządkiem prawnym oraz mogłoby zostać uznane jako
poświadczenie przez funkcjonariusza publicznego nieprawdy (zob. wyrok NSA z 17.12.2014 r., II OSK 1298/13,
).
Organ wyjaśnił, że przez podstawowe zasady porządku prawnego, o których mowa w art. 107 pkt 3 PrASC należy
rozumieć nie tylko podstawowe zasady ustroju społeczno-politycznego, ale także naczelne zasady rządzące
poszczególnymi dziedzinami prawa, w tym także prawa rodzinnego (zob. postanowienie SN z 26.2.2003 r., II CK
13/03,
). Pojęcie małżeństwa zostało ponadto uregulowane w ustawie zasadniczej jako związek kobiety
i mężczyzny, również w KRO wyjaśniono, że małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta wstępują
w związek małżeński. Odnosząc się do zarzutów o dyskryminacji, organ wskazał, że Konstytucja RP, KRO, PrASC
i wydane do niego rozporządzenia wykonawcze należą do prawa powszechnie obowiązującego na terytorium RP.
Stosowanie prawa powszechnie obowiązującego nie jest przejawem dyskryminacji przez władzę publiczną (zob.
wyrok NSA z 17.12.2014 r., II OSK 1298/13,
).
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku oddalił skargę. Sąd wyjaśnił, że pojęcie małżeństwa wyrażone
w ustawie zasadniczej ma charakter autonomiczny i niezależny od innych aktów normatywnych zarówno
krajowych, jak i międzynarodowych. W polskim porządku prawnym wymaganie różnopłciowości stanowi bez
wątpienia przesłankę merytoryczną małżeństwa.
Zgodnie z art. 7 ustawy z 4.2.2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (t. jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 1792) prawa
obcego nie stosuje się, jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku
prawnego RP. Sąd wyjaśnił, że regulacja ta dla wykładni prawa publicznego ma znaczenie w zakresie stosowania
PrASC z tego względu, że zdarzenia cywilnoprawne są podstawą dokonywania czynności publicznoprawnych jakimi
są czynności wpisu w aktach stanu cywilnego. Daje to podstawę mocy obowiązującej klauzuli porządku publicznego
do oceny stosowania przepisów prawa obcego do sporządzania akt stanu cywilnego. Skoro w Polsce jedynie
małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny może być zarejestrowany w formie aktu stanu cywilnego – wpis
o małżeństwie w rejestrze stanu cywilnego, to również zagraniczny dokument stanu cywilnego jakim jest akt
małżeństwa może zostać przeniesiony do rejestru stanu cywilnego w drodze transkrypcji jedynie wówczas gdy
wskazuje jako małżonków mężczyznę i kobietę. W innym wypadku transkrypcja jako sprzeczna z podstawowymi
zasadami porządku prawnego RP jest niedopuszczalna.
W ocenie sądu przyjęta wykładnia nie narusza standardów wynikających z Konwencji o ochronie praw człowieka
i obywatela. Aktualnie w wielu państwach członkowskich UE istnieje akceptowana tendencja do prawnej formalizacji
i ochrony związków jednopłciowych. Nie zmienia to faktu, iż tendencja ta nie znalazła możliwości realizacji na gruncie
prawa polskiego, do stosowania którego zobowiązane są zarówno organy, jak i sądy. Z kolei żaden akt prawa
unijnego nie stanowi źródła takiego obowiązku. Sąd nie znalazł również podstaw do uznania, że zaskarżone

rozstrzygnięcie narusza zakaz dyskryminacji podkreślając, że stosowanie prawa powszechnie obowiązującego nie
jest przejawem dyskryminacji przez władzę publiczną.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną. Podkreślając, że zarówno organy administracji, jak
i sądy muszą działać w granicach prawa, NSA wyjaśnił, że zgodnie z Konstytucją RP i KRO, małżeństwo to
związek kobiety i mężczyzny, zatem transkrypcja aktu małżeństwa osób tej samej płci zawartego w innym
kraju jest niedopuszczalna.
Wyrok NSA z 28.2.2018 r., II OSK 1112/16

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną, podkreślając, że zgodnie z Konstytucją RP i KRO, małżeństwo to związek kobiety i mężczyzny, zatem transkrypcja aktu małżeństwa osób tej samej płci zawartego w innym kraju jest niedopuszczalna.