Karta pobytu członka rodziny obywatela Unii

Tematyka: karta pobytu, członek rodziny, obywatel Unii, decyzja, Trybunał, dyrektywa 2004/38

Trybunał orzekł, że unijne prawo należy interpretować w ten sposób, że stoi ono na przeszkodzie
orzecznictwu krajowemu, takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, zgodnie z którym po
stwierdzeniu przez sąd nieważności decyzji o odmowie wydania karty pobytu członka rodziny obywatela
Unii, właściwemu organowi krajowemu przysługuje automatycznie ponownie w całości określony w art. 10
ust. 1 dyrektywy 2004/38, termin sześciu miesięcy.
W dniu 25.11.2014 r. I. Diallo, obywatel gwinejski, złożył jako wstępny dziecka posiadającego obywatelstwo
niderlandzkie, zamieszkałego w Belgii, wniosek o wydanie karty pobytu członka rodziny obywatela Unii. W dniu
22.5.2015 r. państwo belgijskie odmówiło uwzględnienia tego wniosku i nakazało I. Diallemu opuszczenie jego
terytorium. Decyzja została mu doręczona 3.6.2015 r. Belgijski sąd do spraw cudzoziemców, do którego I. Diallo
wniósł skargę, wyrokiem z 29.9.2015 r. stwierdził nieważność decyzji z 22.5.2015 r. ze względu na brak
uzasadnienia. W dniu 9.11.2015 r. właściwe organy belgijskie wydały kolejną decyzję o odmowie prawa pobytu, wraz
z nakazem opuszczenia terytorium państwa. Decyzja została doręczona I. Diallemu 26.11.2015 r. Zgodnie z tą
decyzją I. Diallo nie wykazał w wymaganym terminie, że spełnia warunki uzyskania prawa pobytu na okres
przekraczający 3 miesiące jako „członek rodziny obywatela Unii”. W szczególności państwo belgijskie stwierdziło, po
pierwsze, że nie przedstawił on dowodów, że posiada wystarczające środki, a po drugie, że nie wykazał skutecznie,
że jego dziecko, będące obywatelem niderlandzkim, pozostaje na jego utrzymaniu lub że rzeczywiście sprawuje on
nad nim pieczę. I. Diallo zaskarżył ten wyrok twierdząc przede wszystkim, że zgodnie z art. 10 ust. 1 dyrektywy
2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 29.4.2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin
do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, decyzja w sprawie wniosku
o uznanie prawa pobytu powinna być doręczona wnioskodawcy w terminie 6 miesięcy od złożenia wniosku, a prawo
krajowe musi być interpretowane zgodnie z tym wymogiem. Dodał, iż przyznanie właściwemu organowi krajowemu
kolejnego terminu 6 miesięcy, po stwierdzeniu nieważności pierwszej decyzji, pozbawia skuteczności (effet utile) art.
10 ust. 1 dyrektywy 2004/38. Z kolei państwo belgijskie twierdziło, że żaden przepis ustawowy lub wykonawczy nie
wymaga doręczenia decyzji w sprawie wniosku o wydanie karty pobytu w określonym terminie. Jego zdaniem,
właściwy organ krajowy jest zobowiązany tylko do wydania takiej decyzji w terminie 6 miesięcy. Ponadto podnosił, że
dyrektywa 2004/38 nie reguluje skutków wynikających z wyroku stwierdzającego nieważność z 29.9.2015 r., czyli
kwestii, w jakim terminie właściwy organ krajowy powinien wydać kolejną decyzję po stwierdzeniu nieważności przez
sąd pierwszej decyzji.
Poprzez pytania prejudycjalne sąd odsyłający zmierzał do ustalenia, czy art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38 należy
interpretować w ten sposób, że decyzja w sprawie wniosku o wydanie karty pobytu członka rodziny obywatela Unii
powinna zostać wydana i doręczona w przewidzianym w tym przepisie terminie 6 miesięcy?
Przepis art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38 stanowi, że prawo pobytu członków rodziny obywatela Unii, którzy nie są
obywatelami jednego z państw członkowskich, zostaje stwierdzone poprzez wydanie dokumentu, zwanego kartą
pobytu członka rodziny obywatela Unii nie później niż sześć miesięcy od dnia, w którym złożyli wniosek o wydanie
tego dokumentu. Jak wynika z tego przepisu, państwa członkowskie są zobowiązane do wydania karty pobytu
członkom rodziny obywatela Unii, w rozumieniu art. 2 pkt 2 dyrektywy 2004/38, nie później niż 6 miesięcy od dnia,
w którym złożyli wniosek. W ocenie TS pojęcie „wydanie”, o którym mowa w art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38,
oznacza, że w przewidzianym w tym przepisie terminie 6 miesięcy właściwe organy krajowe muszą zbadać wniosek,
wydać decyzję i – w przypadku gdy wnioskodawca spełnia warunki, by móc korzystać z prawa pobytu na podstawie
dyrektywy 2004/38 – dostarczyć temu wnioskodawcy kartę pobytu. Taka wykładnia znajduje potwierdzenie
w orzecznictwie Trybunału, który uznał, że unijny prawodawca w istocie ograniczył się do wyliczenia w art. 10 tej
dyrektywy dokumentów, które należy przedstawić w celu uzyskania karty pobytu, wydawanej w takiej sytuacji nie
później niż 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku (wyrok Rahman i in., C-83/11, pkt 42). Z powyższego wynika, że
obowiązek wydania przez państwa członkowskie karty pobytu członkowi rodziny obywatela Unii w przewidzianym
w art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38 wiążącym terminie 6 miesięcy oznacza zarówno wydanie, jak i doręczenie
zainteresowanemu decyzji przed upływem tego terminu. Podobnie jest, w przypadku gdy właściwe organy krajowe
odmawiają wydania zainteresowanemu karty pobytu członka rodziny obywatela Unii. W ramach ustanowionego w art.
10 dyrektywy 2004/38 postępowania administracyjnego, mającego na celu zweryfikowanie w terminie 6 miesięcy
indywidualnej sytuacji obywateli państw trzecich w świetle unijnych przepisów, a w szczególności, czy ci obywatele
są objęci pojęciem „członek rodziny” w rozumieniu tej dyrektywy, właściwe organy krajowe mogą wydać zarówno
decyzję pozytywną, jak i negatywną. Trybunał podkreślił, że decyzja w sprawie wniosku o wydanie karty członka
rodziny obywatela Unii nie może być doręczona wnioskodawcy w różnych terminach, w zależności od tego, czy
decyzja wydana przez właściwy organ krajowy jest pozytywna czy negatywna.

Trybunał orzekł, że art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38 należy interpretować w ten sposób, iż decyzja w sprawie
wniosku o wydanie karty pobytu członka rodziny obywatela Unii powinna zostać wydana i doręczona
w przewidzianym w tym przepisie terminie 6 miesięcy.
Poprzez kolejne pytanie prejudycjalne sąd odsyłający zmierzał do ustalenia, czy dyrektywę 2004/38 należy
interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które nakłada na właściwe organy
krajowe obowiązek wydania zainteresowanemu z urzędu karty pobytu członka rodziny obywatela Unii, w przypadku
przekroczenia terminu 6 miesięcy, o którym mowa w art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38, bez stwierdzenia uprzednio,
czy zainteresowany rzeczywiście spełnia warunki uprawniające go do zamieszkiwania w przyjmującym państwie
członkowskim zgodnie z prawem UE?
Trybunał wskazał, że w dyrektywie 2004/38 nie określono konsekwencji związanych z przekroczeniem terminu
wskazanego w art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38. Zatem ta kwestia jest objęta autonomią proceduralną państw
członkowskich, z zastrzeżeniem przestrzegania zasady skuteczności i zasady równoważności (wyrok Bensada
Benallal, C-161/15, pkt 24). Z art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38 wynika, że prawo pobytu członków rodziny obywatela
Unii w rozumieniu art. 2 pkt 2 tej dyrektywy jest „stwierdzane” poprzez wydanie karty pobytu członka rodziny
obywatela Unii. W art. 10 ust. 2 tej dyrektywy wymieniono dokumenty jakie obywatele państw trzecich muszą
przedstawić w celu uzyskania tej karty pobytu. Tymczasem zgodnie z orzecznictwem TS wydanie obywatelowi
państwa trzeciego dokumentu pobytowego, o którym mowa w art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38, powinno zostać
uznane nie za czynność o charakterze konstytutywnym, lecz deklaratoryjnym (wyroki: Dias, C-325/09, pkt 48; O. i B.,
C-456/12, pkt 60; Metock i in., C-127/08, pkt 52). W ocenie TS art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38 stoi na przeszkodzie
temu, aby karta pobytu członka rodziny obywatela Unii została wydana obywatelowi państwa trzeciego, który nie
spełnia określonych w tej dyrektywie warunków do jej uzyskania.
W rozpatrywanej sprawie skarżący nie może powoływać się na fakt, że jest „bezpośrednim wstępnym pozostającym
na utrzymaniu” danego obywatela Unii w rozumieniu art. 2 pkt 2 lit. d) dyrektywy 2004/38 i art. 4 ust. 2 lit. a)
dyrektywy 2003/86. Trybunał stwierdził, że nie można go uznać za członka rodziny w rozumieniu tych przepisów
(wyrok Iida, C-40/11, pkt 54). Natomiast prawo wjazdu i prawo pobytu w państwie członkowskim na mocy dyrektywy
2004/38 nie przysługuje wszystkim obywatelom państw trzecich, ale wyłącznie tym, którzy w rozumieniu art. 2 pkt 2
tej dyrektywy są „członkami rodziny” obywatela Unii, który skorzystał z przysługującego mu prawa do swobodnego
przemieszczania się, osiedlając się w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie, którego
obywatelstwo posiada (wyrok Iida, pkt 51).
Rozpatrywane uregulowanie krajowe przewiduje system automatycznego wydawania kart pobytu członka rodziny
obywatela Unii, zgodnie z którym właściwy organ krajowy powinien przyznać z urzędu wnioskodawcom takie karty,
w przypadku gdy został przekroczony termin sześciu miesięcy, o którym mowa w art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38.
Trybunał uznał, że taki system, który pozwala na wydanie karty pobytu osobie niespełniającej warunków jej
uzyskania, jest sprzeczny z celami dyrektywy 2004/38.
Trybunał orzekł że dyrektywę 2004/38 należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu
krajowemu, takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które nakłada na właściwe organy krajowe
obowiązek wydania zainteresowanemu z urzędu karty pobytu członka rodziny obywatela Unii, w przypadku
przekroczenia terminu 6 miesięcy, o którym mowa w art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38, bez stwierdzenia uprzednio,
czy zainteresowany rzeczywiście spełnia warunki uprawniające go do mieszkania w przyjmującym państwie
członkowskim zgodnie z prawem UE.
Poprzez kolejne pytania prejudycjalne sąd odsyłający zmierzał do ustalenia, czy unijne prawo należy interpretować
w ten sposób, że stoi ono na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym po stwierdzeniu przez sąd
nieważności decyzji o odmowie wydania karty pobytu członka rodziny obywatela Unii właściwemu organowi
krajowemu przysługuje automatycznie ponownie w całości, określony w art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38, termin 6
miesięcy?
Trybunał wskazał, że dyrektywa 2004/38 nie zawiera żadnego przepisu dotyczącego skutków stwierdzenia przez sąd
nieważności decyzji wydanych przez właściwe organy krajowe w sprawie odmowy wydania kart pobytu członka
rodziny obywatela Unii. Zgodnie z orzecznictwem TS, wobec braku unijnych norm w tej dziedzinie ich ustanowienie
należy do wewnętrznego porządku prawnego państw członkowskich na mocy zasady autonomii proceduralnej tych
państw pod warunkiem jednak, że te przepisy nie są mniej korzystne niż przepisy normujące podobne sytuacje
podlegające prawu krajowemu (zasada równoważności) oraz że praktycznie nie uniemożliwiają lub nie czynią
nadmiernie uciążliwym wykonywania praw przyznanych przez prawo UE (zasada skuteczności) (wyroki: Bensada
Benallal, C-161/15, pkt 24; El Hassani, C-403/16, pkt 26).
Trybunał stwierdził, że w rozpatrywanej sprawie powstaje tylko kwestia przestrzegania zasady skuteczności. Na
mocy orzecznictwa krajowego stwierdzenie przez sąd nieważności decyzji wydanej przez organ administracyjny
w wiążącym terminie prowadzi automatycznie do przyznania – od dnia doręczenia wyroku stwierdzającego
nieważność – w całości terminu, którym ten organ dysponował w celu wydania decyzji. Tak więc na mocy tego

orzecznictwa właściwy organ krajowy rozporządzał, po stwierdzeniu przez sąd nieważności wydanej przez niego
pierwotnej decyzji, nowym terminem 6 miesięcy, w oparciu o art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38 w celu ustosunkowania
się do wniosku złożonego przez I. Dialla i mającego na celu uzyskanie karty pobytu członka rodziny obywatela Unii.
W ocenie TS automatyczne przyznanie nowego terminu 6 miesięcy, po sądowym stwierdzeniu nieważności
pierwotnej decyzji wydanej przez właściwy organ krajowy, może nadmiernie utrudnić wykonanie prawa członka
rodziny obywatela Unii do uzyskania decyzji w sprawie złożonego przez niego wniosku o wydanie karty pobytu.
Trybunał wskazał, że w pierwszej kolejności ustanowione w art. 10 dyrektywy 2004/38 postępowanie administracyjne
ma na celu zweryfikowanie indywidualnej sytuacji obywateli państw trzecich w świetle unijnych przepisów
w wiążącym terminie 6 miesięcy. W szczególności właściwe organy krajowe powinny wyłącznie sprawdzić w tym
terminie, czy obywatel państwa trzeciego jest w stanie udowodnić, przedstawiając dokumenty wskazane w art. 10
ust. 2 tej dyrektywy, że jest on objęty zakresem pojęcia „członka rodziny” obywatela Unii w rozumieniu dyrektywy
2004/38, aby móc korzystać z karty pobytu. W drugiej kolejności, celem dyrektywy 2004/38 jest ułatwienie
wykonywania podstawowego i indywidualnego prawa do swobodnego przemieszczania się oraz przebywania na
terytorium innych państw członkowskich, które to prawo zostało przyznane obywatelom Unii bezpośrednio na
podstawie art. 21 ust. 1 TFUE. Ponadto w motywie 5 dyrektywy podkreślono, że to prawo powinno być również
zagwarantowane członkom rodzin tych obywateli bez względu na przynależność państwową, aby korzystanie z niego
mogło opierać się na „obiektywnych warunkach godności” (wyrok Lounes, C-165/16, pkt 31). Cel ten wymaga, aby
obywatel państwa trzeciego, który przedstawia dowód, że jest objęty zakresem pojęcia „członek rodziny” obywatela
Unii w rozumieniu dyrektywy 2004/38, mógł uzyskać w jak najkrótszym terminie kartę pobytu. Trybunał stwierdził, że
deklaratoryjny charakter karty pobytu pozwala obywatelowi państwa trzeciego, który znajduje się w sytuacji
niepewności prawnej, na potwierdzenie jego pochodnego prawa pobytu, ułatwiającego zarówno wykonanie tego
prawa, jak i jego integrację w przyjmującym państwie członkowskim. Ponadto, zgodnie z art. 5 ust. 2 dyrektywy
2004/38, jedynie posiadanie ważnej karty pobytowej zwalnia członków rodziny obywatela Unii, którzy nie są
obywatelami jednego z państw członkowskich, z obowiązku uzyskania wizy wjazdowej na terytorium państw
członkowskich. Jak wynika z motywu 8 tej dyrektywy, to wyłączenie ma na celu ułatwienie swobodnego
przemieszczania się obywateli państw trzecich – członków rodziny obywatela Unii (wyrok McCarthy i in., C-202/13,
pkt 40, 41). W ocenie TS automatycznie przyznanie nowego terminu 6 miesięcy, po stwierdzeniu przez sąd
nieważności decyzji o odmowie wydania karty pobytu, jest nieproporcjonalne w świetle celów postępowania
administracyjnego, o którym mowa w art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38 oraz celu tej dyrektywy. Z powyższego
zdaniem TS wynika, że zasada skuteczności, jak również cel szybkości związany z dyrektywą 2004/38 stoją na
przeszkodzie temu, aby organy krajowe automatycznie dysponowały nowym terminem sześciu miesięcy po
stwierdzeniu przez sąd nieważności pierwszej decyzji o odmowie wydania karty pobytu. Są one zobowiązane do
wydania nowej decyzji w rozsądnym terminie, który nie może w żadnym przypadku przekraczać terminu, o którym
mowa w art. 10 ust. 1 dyrektywy 2004/38.
Trybunał orzekł, że unijne prawo należy interpretować w ten sposób, że stoi ono na przeszkodzie
orzecznictwu krajowemu, takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, zgodnie z którym po
stwierdzeniu przez sąd nieważności decyzji o odmowie wydania karty pobytu członka rodziny obywatela
Unii, właściwemu organowi krajowemu przysługuje automatycznie ponownie w całości określony w art. 10
ust. 1 dyrektywy 2004/38, termin sześciu miesięcy.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 27.6.2018 r., Diablo, C-246/17