Możliwość wznowienia postępowania w trybie referendalnym

Celem zmian wprowadzonych ustawą z 20.7.2018 r. jest dostosowanie przepisów do wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Nowelizacja dotyczy ustaw o referendum lokalnym i ogólnokrajowym, wprowadzając możliwość wznowienia postępowania po postanowieniu sądu w trybie referendalnym. Zmiany mają na celu zwalczanie rozpowszechniania nieprawdziwych informacji w kampanii referendalnej.

Tematyka: referendum, postępowanie referendalne, Trybunał Konstytucyjny, zmiany ustawy, wznowienie postępowania

Celem zmian wprowadzonych ustawą z 20.7.2018 r. o zmianie ustawy o referendum lokalnym oraz ustawy
o referendum ogólnokrajowym jest dostosowanie przepisów do wyroku Trybunału Konstytucyjnego
z 20.4.2017 r. (K 10/15, Dz.U. z 2017 r. poz. 850).
• Nowelizacja spowodowana była koniecznością wprowadzenia zmian zgodnych z wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego.
• Ustawa nowelizująca modyfikuje przepisy art. 35 ustawy o referendum lokalnym i art. 44 ustawy o referendum
ogólnokrajowym.
• Wprowadzono możliwość wznowienia postępowania po postanowieniu sądu wydanym w trybie >>referendalnym<<
w sprawach związanych z rozpowszechnianiem nieprawdziwych informacji w trakcie kampanii referendalnej.
Ustawa zmienia ustawę z 15.9.2000 o referendum lokalnym (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 400 ze zm., dalej jako:
ReferLokU) oraz ustawę z 14.3.2003 r. o referendum ogólnokrajowym (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 318, dalej
jako: ReferendumU).
Ustawodawca wskazywał, że celem nowej regulacji było „wprowadzenie możliwości wznowienia postępowania
po postanowieniu sądu wydanym w trybie >>referendalnym<< w sprawach związanych
z rozpowszechnianiem nieprawdziwych informacji w wypowiedziach, ulotkach itp. w trakcie kampanii
referendalnej” (Uzasadnienie, s. 1). Tryb referendalny określony został w art. 35 ReferLokU oraz w art. 44
ReferendumU i reguluje postępowanie będące konsekwencją rozpowszechniania nieprawdziwych informacji
w kampanii referendalnej. Sąd okręgowy rozpatruje wniosek o wydanie orzeczenia w tej sprawie w ciągu 24 godzin
w postępowaniu nieprocesowym i może odbywać się pod nieobecność osoby, która złożyła wniosek. Możliwość
złożenia zażalenia do sądu apelacyjnego przysługuje w ciągu 24 godzin, w drugiej instancji zażalenia powinno zostać
rozpatrzone w ciągu 24 godzin.
W ustawie o referendum lokalnym art. 35 ust. 3 otrzymał brzmienie: Na postanowienie sądu apelacyjnego nie
przysługuje skarga kasacyjna i podlega ono natychmiastowemu wykonaniu. Taka sama będzie treść art. 44
ust. 3 ReferendumU.
Z dotychczasowej regulacji art. 35 ust. 3 ReferLokU i art. 44 ust. 3 ReferendumU wynikało, że od postanowień sądu
wydanych w tzw. trybie referendalnym nie przysługuje środek zaskarżenia. Przepis o takiej treści uniemożliwiał
wznowienie postepowania, co Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z zasadami sprawiedliwości i prawem do
sądu gwarantowanym w art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji: „Trybunał uznał, że skrócenie i uproszczenie
postępowań (…) jest uzasadnione funkcja, jaką one pełnią w toku kampanii referendalnej. Niemniej nawet skrócenie
i uproszczenie postępowania przez ustawodawcę, ze względu na jego charakter i funkcje, nie może prowadzić do
naruszenia prawa do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości”
(Uzasadnienie, s. 4).
Ustawa weszła w życie 1.9.2018 r.

Nowe przepisy pozwalają na wznowienie postępowania po postanowieniu sądu wydanym w trybie referendalnym. Ustawa wprowadza zmiany w ustawach o referendum lokalnym i ogólnokrajowym. Zmiana regulacji wynika z wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który uznał poprzednie przepisy za niezgodne z zasadami sprawiedliwości.