Zmiany w przepisach dotyczących zaświadczeń lekarskich

Tematyka: zaświadczenie lekarskie, ustawy medyczne, Rejestr Asystentów Medycznych, Narodowy Fundusz Zdrowia, informatyzacja opieki zdrowotnej, orzeczenia o niepełnosprawności

Najważniejszą zmianą wprowadzoną na mocy ustawy nowelizującej z 13.9.2018 r. jest umożliwienie
wystawienia zaświadczenia lekarskiego o czasowej niezdolności do pracy przez osobę wykonującą zawód
medyczny niebędącą lekarzem.
• Ponadto powstanie Rejestr Asystentów Medycznych zawierający m.in. upoważnienia do wystawienia zaświadczeń
lekarskich i dane wystawiających zaświadczenia.
• Nowelizacja zawiera również przepisy dostosowujące system prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego
z 19.6.2018 r. (SK 18/17, Dz.U. z 2018 r. poz. 1241).
• Rozszerzono zakres działalności Narodowego Funduszu Zdrowia.
Celem ustawy z 13.9.2018 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
oraz ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. 2018 r. poz. 1925,
dalej jako ZmZasiłkiU18) jest przede wszystkim optymalizacja pracy lekarzy przez wprowadzenie możliwości
wystawiania na podstawie dokumentacji medycznej zaświadczenia lekarskiego o czasowej niezdolności do pracy
przez osobę inną niż lekarz.
Konsekwencją zmian wprowadzonych przez ustawę jest nowelizacja następujących aktów prawnych: ustawy
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U.
z 2017 r. poz. 1368 ze zm., dalej jako: ZasiłkiU), ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 511 ze zm., dalej jako: RehZawU) oraz ustawy o świadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1510, dalej jako:
ŚOZŚrPubU).
Wystawienie zaświadczenia
Na konieczność opracowania przepisów pozwalających lekarzom możliwie najwięcej czasu poświęcać na kontakt
z pacjentami wskazywało Ministerstwo Zdrowia. Normatywnym wyrazem uwzględnienia tych postulatów jest dodanie
art. 54a ZasiłkiU. W myśl tego przepisu wystawienie zaświadczenia lekarskiego z upoważnienia lekarza, dentysty,
felczera lub starszego felczera będzie możliwe, jeżeli utworzono dla niego profil informacyjny. Osobami
umocowanymi do wystawienia zaświadczenia na podstawie upoważnienia będą osoby wykonujące zawód
medyczny (w rozumieniu przepisów ustawy z 15.4.2011 r. o działalności leczniczej, tekst jedn.: Dz.U. 2018 r., poz.
160 ze zm.) oraz osoby wykonujące czynności pomocnicze przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych (zdefiniowane
w ustawie z 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 1318 ze
zm.).
Ratio legis opisanego wyżej unormowania wskazano w uzasadnieniu projektu: „Proponowany mechanizm zakładałby
zatem, że wystawiający zaświadczenie lekarskie, jako osoba posiadająca fachową wiedzę medyczną, mógłby skupić
swoją aktywność na wykonywaniu podstawowych czynności związanych z procedurami medycznymi (ocena
stanu zdrowia i leczenie), w tym także (…) na orzekaniu o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby,
pobytu w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym (…) lub o konieczności osobistego sprawowania opieki nad
chorym członkiem rodziny, polegającym na przeprowadzeniu bezpośredniego badania stanu zdrowia
ubezpieczonego lub chorego członka rodziny oraz udokumentowaniu procesu wydania orzeczenia w dokumentacji
medycznej, prowadzonej na podstawie odrębnych przepisów. Ostatni z elementów powyższego procesu, tj.
wystawienie zaświadczenia lekarskiego, mógłby być wykonany przez osobę umocowaną przez
wystawiającego zaświadczenie lekarskie” (Uzasadnienie, s. 2).
Opisana w art. 54a ust. 2–5 ZasiłkiU procedura udzielania czasowych (na maksymalnie 12 miesięcy) upoważnień
do wydawania zaświadczeń lekarskich ma na celu wymuszenie regularnego aktualizowania i weryfikowania listy
osób wystawiających zaświadczenia na mocy upoważnienia. Jak wskazywano w uzasadnieniu „czasowy mechanizm
udzielania upoważnienia zapewnia automatyzm w odbiorze posiadanego upoważnienia, co ogranicza ryzyko, iż
osoby niepowołane będą dysponowały możliwością wystawiania zaświadczeń lekarskich w przypadku zaniedbania
po stronie osoby ich upoważniającej” (Uzasadnienie, s. 2). Minister właściwy do spraw zdrowia prowadzi
w systemie teleinformatycznym Rejestr Asystentów Medycznych (art. 54a ust. 13 i 14 ZasiłkiU), który zawierał
będzie dane osób upoważnionych do wystawiania zaświadczenia. Dane o pracownikach podmiotów
medycznych posiadających stosowne umocowanie będą przekazywane do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dalej
jako: ZUS).

Artykuł 54a ust. 6 ZasiłkiU wprowadza odpowiedzialność lekarza wydającego upoważnienie za działania
podejmowane przez umocowanego przez niego asystenta medycznego. W konsekwencji powtarzających się
nieprawidłowości w wystawianiu zaświadczeń lekarskich ZUS może cofnąć upoważnienie udzielone wystawiającemu.
Nowe obowiązki Narodowego Funduszu Zdrowia
W art. 97 ust. 3 ŚOZŚrPubU dodano punkt 4c nakładający na NFZ obowiązek finansowania informatyzacji
świadczeń opieki zdrowotnej oraz szkoleń w tym zakresie.
Ustawa określa, że zadania wykonywane w ramach tak określonego obowiązku będą mogły zostać dofinansowane
w 2018 r. przez ministra właściwego do spraw zdrowia w formie dotacji celowej przeznaczonej na zakup urządzeń
informatycznych i oprogramowania oraz koszty niezbędnego szkolenia świadczeniodawcy. Źródła finansowania tak
określonego zadania zostało wskazane na rok 2019, zatem od 2020 r. Fundusz będzie musiał wygospodarować
środki na informatyzację i szkolenia z własnego budżetu.
Informacje zmieszczone w orzeczeniu o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności
Zmiany wprowadzone w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych są
wynikiem konieczności dostosowania obowiązujących przepisów do wyroku Trybunału Konstytucyjnego SK 17/18
z 19.6.2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1241). TK wskazywał w nim na niezgodność rozporządzenia Ministra
Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 15.7.2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu
niepełnosprawności z przepisami art. 47 oraz art. 51 ust. 1, 2 i 5 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji „w zakresie,
w jakim przewiduje obligatoryjne zamieszczenie symbolu przyczyny niepełnosprawności, a w konsekwencji rodzaju
choroby, w szczególności choroby psychicznej, jako przyczyny niepełnosprawności w orzeczeniu o stopniu
niepełnosprawności”.
W celu wykonania wyroku ustawodawca wprowadził zmianę w art. 6b ust. 3 RehZawU. Wskutek zmiany „(…)
powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności nie będą miały podstawy prawnej do wydawania
orzeczenia o stopniu niepełnosprawności z symbolem „02-P” umożliwiającym identyfikację rodzaju
schorzenia (choroby psychiczne)” (Uzasadnienie projektu, s. 6).
Ustawa weszła w życie 23.10.2018 r.

Nowe przepisy pozwalają na udzielanie upoważnień do wystawiania zaświadczeń lekarskich na maksymalnie 12 miesięcy, co ma wymusić regularną aktualizację listy osób uprawnionych. Dodatkowo, ustawa nakłada na NFZ obowiązek finansowania informatyzacji świadczeń opieki zdrowotnej. Zmiany w orzeczeniach o niepełnosprawności wynikają z konieczności dostosowania przepisów do wyroku Trybunału Konstytucyjnego.