Wypowiedzenie umowy o pracę nauczycielowi akademickiemu

Katalog „innych ważnych przyczyn”, dotyczących wypowiedzenia stosunku pracy nauczyciela akademickiego (z mianowania), powinien być proporcjonalnie zbieżny z wagą powodów przedstawionych do zaopiniowania organowi uczelni w trybie art. 125 ustawy z 27.7.2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (t.jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1842). Wyrok SN z 10.10.2017 r., II PK 262/16 Przewodniczący Sędzia SN Krzysztof Rączka, Sędziowie SN: Bohdan Bieniek (sprawozdawca), Małgorzata Wrębiakowska-Marzec. Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 10.10.2017 r. sprawy z powództwa Dariusza M. przeciwko Uniwersytetowi w P. o przywrócenie do pracy, odszkodowanie na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku SO w P. z 12.12.2014 r. […]; uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę SO w P. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Tematyka: wypowiedzenie, umowa o pracę, nauczyciel akademicki, organ uczelni, art. 125, Sąd Najwyższy, wyrok, rozwiązanie stosunku pracy

Katalog „innych ważnych przyczyn”, dotyczących wypowiedzenia stosunku pracy nauczyciela
akademickiego (z mianowania), powinien być proporcjonalnie zbieżny z wagą powodów przedstawionych do
zaopiniowania organowi uczelni w trybie art. 125 ustawy z 27.7.2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym
(t.jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1842).
Wyrok SN z 10.10.2017 r., II PK 262/16
Przewodniczący Sędzia SN Krzysztof Rączka, Sędziowie SN: Bohdan Bieniek (sprawozdawca), Małgorzata
Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych 10.10.2017 r. sprawy z powództwa Dariusza M. przeciwko Uniwersytetowi w P. o przywrócenie
do pracy, odszkodowanie na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku SO w P. z 12.12.2014 r.
[…]; uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę SO w P. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie
Wyrokiem z 2.9.2014 r. SR w P. przywrócił powoda Dariusza M. do pracy na Uniwersytecie w P. na
dotychczasowych warunkach pracy i płacy oraz oddalił powództwo w zakresie roszczenia o odszkodowanie z tytułu
nierównego traktowania.
Sąd I instancji ustalił, że powód Dariusz M. w latach 1984–1988 jako student Uniwersytetu w P. współpracował
z organami bezpieczeństwa PRL jako tajny współpracownik pod pseudonimem „L.”. Dnia 1.10.1987 r. został
zatrudniony na Uniwersytecie w P. na stanowisku asystenta w Instytucie H. (od 16.5.1989 r. podstawą stosunku
pracy powoda był akt mianowania), a od 1997 r. rozpoczął pracę jako asystent w Zakładzie H. Dnia 12.6.2008 r.
powód uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego na Wydziale S. Uniwersytetu w R. Od tego też czasu
uczestniczył w posiedzeniach Rady Wydziału H. Uniwersytetu w P. Pismem z 15.10.2009 r. powód wystąpił do
pozwanego o awansowanie go na stanowisko profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu w P. Pozwany w pisemnej
odpowiedzi z 10.11.2009 r. poinformował powoda, że nie wyraża zgody na zatrudnienie go na stanowisku profesora
nadzwyczajnego, gdyż zgodnie z § 112 pkt 2 Statutu Uniwersytetu w P. mianowanie po raz pierwszy na stanowisko
profesora nadzwyczajnego osoby niemającej tytułu naukowego profesora następuje po zakwalifikowaniu w drodze
konkursu. Na skutek kolejnych działań powoda w kwestii zatrudnienia go na stanowisku profesora nadzwyczajnego
Uniwersytetu w P. pozwany pismem z 15.5.2012 r. wystąpił do Rady Wydziału H. o wyrażenie opinii w sprawie
dalszego zatrudniania Dariusza M. na stanowisku asystenta, podając jednocześnie, że jest on jedynym
samodzielnym pracownikiem naukowo-dydaktycznym na tym stanowisku i jednocześnie wniósł o przedstawienie
przez Radę propozycji zmiany stanowiska powoda z zaznaczeniem, że w przypadku negatywnej opinii w sprawie
ewentualnego awansu zajdzie potrzeba rozwiązania stosunku pracy z powodem. Rada Wydziału H. w głosowaniu
tajnym 27 głosami „nie”, przy czterech głosach „tak” i trzech osobach wstrzymujących się od głosu,
przeprowadzonym 11.6.2012 r., wypowiedziała się przeciwko wszczęciu działań zmierzających do awansowania
powoda. Jednocześnie odwołano się do agenturalnej przeszłości powoda.
W konsekwencji pismem z 19.6.2012 r. pozwany w osobie Prorektora prof. Uniwersytetu w P. dr. hab. Andrzeja L.
zwrócił się do Rady Wydziału H. o opinię w sprawie rozwiązania z powodem stosunku pracy. W piśmie tym wskazano
na niezgodność zatrudniania powoda na stanowisku asystenta z założeniami polityki kadrowej Uniwersytetu w P.,
ujawnioną, świadomą współpracę powoda z organami bezpieczeństwa PRL, którego działalność nie licuje
z publicznym charakterem zawodu nauczyciela akademickiego, a także zachowania w życiu prywatnym
i zawodowym najwyższych standardów etycznych i moralnych. Rada Wydziału H., w dniu 25.6.2012 r., w głosowaniu
tajnym, 31 głosami „tak”, przy czterech osobach wstrzymujących się od głosu, pozytywnie zaopiniowała działania
zmierzające do rozwiązania stosunku pracy z powodem z uwagi na jego ujawnioną działalność agenturalną jako
tajnego współpracownika służb specjalnych, która jest źródłem licznych konfliktów na Wydziale H. Pismem
z 25.6.2012 r. Dziekan Wydziału H. przekazał pozwanemu informację w sprawie stanowiska Rady.
Prorektor prof. dr hab. Andrzej L. pismem z 2.7.2012 r., na podstawie § 147 pkt 2 Statutu Uniwersytetu w P oraz art.
125 ustawy z 27.7.2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (t.jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1842 ze zm., dalej jako:
PrSzkolWyższ) rozwiązał z Dariuszem M. stosunek pracy z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia
z końcem semestru, tj. z dniem 28.2.2013 r. Jako przyczynę wypowiedzenia podano fakt ujawnienia współpracy
Dariusza M. z organami bezpieczeństwa PRL. Wskazano, że jego działalność agenturalna jako tajnego
współpracownika służb specjalnych pod pseudonimem „L.” stała się źródłem licznych konfliktów na Wydziale,
a dalsze jego zatrudnianie rodzi uzasadnioną obawę o eskalację tych konfliktów. Podano również, że jego postawa

pozostaje w sprzeczności ze wzorcami etycznymi pracownika nauki – wychowawcy młodzieży, a powyższa sytuacja
nadto uniemożliwia prowadzenie właściwej polityki kadrowej Uniwersytetu w P.
Sąd I instancji zaznaczył, że przyczyny wypowiedzenia wskazane w opinii Rady Wydziału i piśmie wypowiadającym
stosunek pracy w większości się pokrywają. Wyjątkiem jest okoliczność uniemożliwiania prowadzenia właściwej
polityki kadrowej Uniwersytetu w P., która została wskazana w piśmie wypowiadającym, w treści protokołu
z posiedzenia Rady Wydziału z 25.6.2012 r. jest zaś mowa o polityce kadrowej Uniwersytetu w P. jedynie we
fragmencie, w którym przytaczana jest treść pisma Prorektora Uniwersytetu w P. Tym samym sąd uznał, że z uwagi
na zupełnie inny kontekst, w którym ukazano sprzeczność zatrudnienia powoda z polityką kadrową Uniwersytetu w P.
w wypowiedzeniu i opinii organu kolegialnego, nie można stwierdzić, iż przyczyną wypowiedzenia była sprzeczność
zatrudnienia powoda z polityką kadrową Uniwersytetu w P. Ponadto, w ocenie sądu I instancji, istotne znaczenie ma
stanowisko Senatu Uniwersytetu w P. z 27.2.2006 r. w sprawie współpracy pracowników Uniwersytetu z organami
Służby Bezpieczeństwa PRL, zgodnie z którym świadoma współpraca z organami bezpieczeństwa PRL jest
postępowaniem uwłaczającym godności nauczyciela akademickiego i członka społeczności akademickiej. Uznano,
że osoby takie powinny podjąć próbę zadośćuczynienia tym, którym wyrządziły krzywdę oraz środowisku
akademickiemu.
Mając powyższe na uwadze, sąd I instancji uwzględnił powództwo o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne (o
przywrócenie do pracy), oddalił natomiast powództwo w zakresie żądania odszkodowania za nierówne traktowanie
w pracy, uznając je za niezasadne.
Apelację od wyroku SR w P. wniosła strona pozwana, zaskarżając go w części co do pkt 1 i 3, zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną jego wykładnię, a mianowicie art. 125 PrSzkolWyższ i art. 45 § 2 KP przez jego
niezastosowanie mimo ustalenia w toku procesu istnienia okoliczności świadczących o niecelowości przywrócenia
powoda do pracy. Ponadto wskazała na naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 KPC, przez brak
wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego oraz dowolną ocenę dowodów.
Wyrokiem z 12.12.2014 r. SO w P. oddalił apelację pozwanego, uznając za trafne i poprawne ustalenia faktyczne
przyjęte przez sąd I instancji. Odnosząc się zaś do zarzutu naruszenia art. 125 PrSzkolWyższ, sąd II instancji
podzielił pogląd wyrażony przez SN w wyroku z 25.6.2009 r., wskazujący, iż zgoda organu kolegialnego, wyrażona
w jego uchwale, musi dotyczyć tej przyczyny, która jest wskazana przez rektora w wypowiedzeniu stosunku pracy
mianowanemu nauczycielowi akademickiemu na podstawie art. 125 PrSzkolWyższ. Natomiast podanie w tym
wypowiedzeniu również innej przyczyny, o której nie stanowi uchwała organu kolegialnego, narusza przepisy art. 125
PrSzkolWyższ (tryb wypowiedzenia), nawet wtedy gdy jest ona ujęta w protokole z posiedzenia organu
podejmującego tę uchwałę, ponieważ ostateczne stanowisko wyrażane jest w uchwale, a protokół z posiedzenia nie
jest jej integralną częścią. W ocenie sądu odwoławczego to nie przedmiot dyskusji organu kolegialnego, a przedmiot
(zakres) opinii podlega porównaniu z treścią wypowiedzenia. Przedmiot opinii i wypowiedzenie nie mają być
powiązane treściowo, ale tożsame. Natomiast jakakolwiek rozbieżność w tym przedmiocie prowadzi do naruszenia
art. 125 PrSzkolWyższ.
Ponadto, w ocenie sądu II instancji, bezprzedmiotowa jest argumentacja strony pozwanej wskazująca na brak
obowiązku uzyskania zgody, a wyłącznie opinii właściwego organu kolegialnego. Opinia bowiem musi odnosić się do
zastosowanej następnie przyczyny wypowiedzenia. Pomiędzy przedmiotem opinii a przyczyną wypowiedzenia nie
może wystąpić dysharmonia (rozbieżność). Z uwagi na konieczność uniknięcia rozbieżności pracodawca powinien
w sposób precyzyjny i zbieżny wskazać przyczyny wypowiedzenia poddane opinii Rady Wydziału. Natomiast, co
prawidłowo wskazał sąd I instancji, w przedmiotowej sprawie doszło do rozszerzenia przyczyny wypowiedzenia
w stosunku do przedmiotu opinii, co stanowiło naruszenie art. 125 PrSzkolWyższ, zatem pracodawca uchybił
wymogom formalnym wypowiedzenia, co samo w sobie uzasadniało uwzględnienie powództwa.
W dalszej kolejności sąd II instancji podkreślił, że sąd I instancji w sposób prawidłowy dokonał wykładni systemowej
PrSzkolWyższ oraz dokonał wnikliwej oceny poglądów judykatury, wywodząc na gruncie niniejszej sprawy wniosek
co do oceny przesłanek zastosowania wypowiedzenia w trybie art. 125 PrSzkolWyższ, w tym niezaistnienia ważnych
przyczyn. Natomiast indywidualna ocena ważności przyczyn nie może być sprzeczna z istotą regulacji art. 125
PrSzkolWyższ (wykładnią tego przepisu przedstawioną w orzecznictwie SN) i podlega kontroli przez sąd pracy.
W tym zakresie sądy a meriti przyjęły, że na gruncie niniejszej sprawy brak jest podstaw do przyjęcia, iż jako ważna
przyczyna wypowiedzenia może zostać ocenione zachowanie stanowiące podstawę odpowiedzialności
dyscyplinarnej, powołując się na pogląd wyrażony w wyroku SN z 27.6.2006 r. (I PK 102/06, OSNAPiUS Nr 13–
14/2007, poz. 190), w tym również parametru „innej ważnej przyczyny” nie przypisano konfliktowej osobowości
powoda. Natomiast fakt współpracy pozwanego ze służbami bezpieczeństwa PRL nie stanowi, w ocenie sądu
odwoławczego, sytuacji wyjątkowej i nadzwyczajnej, którą można byłoby uznać za „inną ważną przyczynę”.
W końcu sąd II instancji nie podzielił tezy o naruszeniu art. 45 § 2 KP, ponieważ przepis ten pozwala sądowi pracy
nie uwzględnić zgłoszonego w pozwie żądania przywrócenia do pracy i w jego miejsce orzec o odszkodowaniu, lecz
tylko wtedy, gdy przywrócenie do pracy byłoby niecelowe. Natomiast, na gruncie niniejszej sprawy, sam fakt

wskazania na konfliktowy charakter powoda czy też jego postawę nie daje podstaw do stwierdzenia, że tego typu
zachowania spowodują natężenie konfliktów i eliminują możliwość przywrócenia do pracy.
Skargę kasacyjną wniósł pozwany. Zaskarżył wyrok sądu II instancji w całości, zarzucając mu naruszenie przepisów
prawa materialnego, tj.:
– art. 125 PrSzkolWyższ przez przyjęcie, że mimo uzyskania opinii organu kolegialnego wskazanego w statucie
uczelni pozwany wypowiadając powodowi stosunek pracy naruszył ten przepis wskutek wystąpienia rozbieżności
pomiędzy treścią opinii a treścią wypowiedzenia oraz że dana rozbieżność stanowi naruszenie tego przepisu,
a wskazana przyczyna wypowiedzenia nie stanowi „innej ważnej przyczyny” w rozumieniu tego przepisu,
a w konsekwencji wypowiedzenie powodowi stosunku pracy jest niezasadne z uwagi na brak aktualności przyczyny
wypowiedzenia;
– art. 30 § 4 KP w zw. z art. 136 ust. 1 PrSzkolWyższ przez przyjęcie, że oświadczenie pozwanego o wypowiedzeniu
zawiera niekonkretne przyczyny.
W ocenie skarżącego naruszone zostały również przepisy postępowania, a mianowicie:
– art. 378 § 1 KPC przez nierozpoznanie zarzutów apelacji dotyczących naruszenia prawa procesowego w zakresie
przyjęcia, że pozwany podał jako przyczynę wypowiedzenia fakt ujawnienia współpracy powoda z organami
bezpieczeństwa, mimo innej treści wypowiedzenia oraz przyjęcia, że pozwany podał w wypowiedzeniu, że sytuacja
agenturalnej działalności powoda „(...) nadto (...)” uniemożliwia prowadzenie właściwej polityki kadrowej, co nie
wynika z treści wypowiedzenia;
– art. 328 § 2 KPC w zw. z art. 391 § 1 KPC oraz art. 382 KPC w ten sposób, że sąd II instancji w treści uzasadnienia
wskazał, iż likwidacja konfliktów, o których mowa w wypowiedzeniu, powinna motywować pracodawcę do zwalczania
konfliktów, a nie osób, mimo że z ustaleń faktycznych przyjętych na podstawie materiału zebranego w postępowaniu
w I instancji, które sąd II instancji w całości podzielił, nie wynika, aby powód był zwalczany przez pozwanego, jak
również, że pozwany nie podejmował działań mających na celu zwalczania konfliktów, co uniemożliwiło właściwą
ocenę przyczyny wypowiedzenia i miało istotny wpływ na wynik sprawy, gdyż było podstawą wydania zaskarżonego
orzeczenia.
Kierując się zgłoszonymi zarzutami, skarżący domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania, a w przypadku stwierdzenia podstaw wniósł o uchylenie także w części (co do
pkt 1 i 3) poprzedzającego go wyroku SR w P. i przekazania sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania;
ewentualnie domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i rozstrzygnięcia co do istoty sprawy.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną powód wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda
kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma uzasadnione podstawy.
Stosownie do art. 39813 § 1 KPC SN rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach zaskarżenia oraz w granicach
podstaw, a z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność postępowania. W myśl art. 3983 § 1 KPC skarga
kasacyjna może być oparta na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie (pkt 1) oraz na zarzutach naruszenia przepisów postępowania, jeżeli uchybienia te mogły mieć istotny
wpływ na wynik sprawy (pkt 2). Zgodnie z utrwalonym w judykaturze poglądem pod pojęciem podstawy skargi
kasacyjnej rozumie się zaś konkretne przepisy prawa, które zostały w niej wskazane z jednoczesnym stwierdzeniem,
że wydanie wyroku nastąpiło z ich obrazą.
W pierwszej kolejności oceny wymagają zarzuty naruszenia prawa procesowego. Zostały one ulokowane w art. 378 §
1 KPC oraz art. 328 § 2 KPC w zw. z art. 391 § 1 KPC, a ponadto w art. 382 KPC. Z ustanowionego w art. 378 § 1
KPC obowiązku rozpoznania sprawy w granicach apelacji wynika, że sąd odwoławczy powinien dokonać własnej
oceny prawnej rozpoznawanej sprawy, również z punktu widzenia uchybień procesowych oraz materialnoprawnych.
Dokonanie takiej oceny w sposób odmienny od poglądu strony reprezentowanego w apelacji nie stanowi podstawy
do przyjęcia optyki naruszenia art. 378 § 1 KPC. Sąd II instancji, oddalając apelację pozwanego, wyjaśnił motywy
swego działania, dając temu wyraz w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku, w szczególności dlaczego uznał
za celowe przywrócenie powoda do pracy. Wynikający z art. 378 § 1 zd. 1 KPC obowiązek rozpoznania sprawy
w granicach apelacji należy zatem rozumieć jako bezwzględny zakaz wykraczania przez sąd II instancji poza te
granice i zarazem jako nakaz wzięcia pod uwagę i rozważenia wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów
i wniosków. Nie jest to jednoznaczne z odrębnym omówieniem (w osobnym akapicie) każdego postulatu skarżącego.
Chodzi o to, by katalog ukierunkowanych zarzutów, często duplikowany w kolejnych zarzutach apelacyjnych, znalazł
odbicie w stanowisku sądu II instancji. Naturalnie ten sąd może, a w zasadzie powinien, naprawić stwierdzone
w postępowaniu apelacyjnym naruszenie prawa materialnego przez sąd I instancji, niezależnie od tego, czy zostało
wytknięte w apelacji, pod warunkiem że mieści się w granicach zaskarżenia. W sprawie sąd II instancji wyjaśnił

mechanizm prowadzący do oddalenia apelacji pozwanego i trudno zanegować jego stanowisko w tej mierze przez
pryzmat art. 378 § 1 KPC. Jednocześnie mechanizm sporządzenia uzasadnienia przez sąd II instancji w pełni
realizuje dyspozycje art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 KPC. Sposób sporządzenia uzasadnienia przez sąd
odwoławczy zależy w pewien sposób od kierunku rozstrzygnięcia. W razie podzielenia okoliczności faktycznych
i oddalenia apelacji nie ma konieczności powielania całego procesu poznawczego (por. wyroki SN z 12.7.2006 r., II
UK 255/05, OSNAPiUS Nr 13–14/2007, poz. 204 i z 5.12.2006 r., II PK 93/06, OSNAPiUS Nr 1–2/2008, poz. 10).
Z tego względu nie ma podstaw do podzielenia podniesionego zarzutu. Zresztą art. 328 § 2 KPC w zw. z art. 391 § 1
KPC, jako podstawa naruszenia prawa procesowego, został na tyle dostatecznie wyjaśniony w judykaturze, że
obecnie pozostaje jedynie odesłać skarżącego do ugruntowanego w tej kwestii stanowiska judykatury (por. wyroki
SN: z 1.7.1998 r., I PKN 220/98, OSNAPiUS Nr 15/1999, poz. 482; z 9.7.1998 r., I PKN 234/98, OSNAPiUS Nr
15/1999, poz. 487; z 7.4.1999 r., I PKN 653/98, OSNAPiUS Nr 11/2000, poz. 427 oraz z 5.9.2001 r., I PKN 615/00,
OSNAPiUS Nr 15/2003, poz. 352; z 18.3.2003 r., IV CKN 1862/00,
; z 15.7.2011 r., I UK 325/10, OSNAPiUS
Nr 17–18/2012, poz. 223; z 20.2.2003 r., I CKN 65/01,
; z 6.7.2011 r., I CSK 67/11,
).
W normę zawartą w art. 382 KPC wkomponowano regułę, zgodnie z którą istotne fakty podnoszone przez sąd
odwoławczy powinny znajdować pokrycie w materiale dowodowym (por. wyrok SN z 15.10.2014 r., I UK 48/14,
). Przepis wyznacza bowiem zależność między „orzekaniem” a zebranym „materiałem dowodowym”.
Nawiązuje tym samym do procesu subsumpcji, który polega na przymierzeniu miarodajnych (potwierdzonych
dowodami) twierdzeń faktycznych do wzorca normatywnego, znajdującego odzwierciedlenie w hipotezie normy
prawnej. W sytuacji gdy okoliczności faktyczne nie znajdują odzwierciedlenia w przeprowadzonych dowodach,
a mimo to sąd opiera na nich konkluzje prawne, to trudno uznać, że „orzekanie” nie było wadliwe. W orzecznictwie
SN zgodnie przyjmuje się, że art. 382 KPC ma charakter ogólnej dyrektywy określającej istotę postępowania
apelacyjnego jako kontynuację merytorycznego rozpoznania sprawy i może stanowić usprawiedliwioną podstawę
skargi kasacyjnej wówczas, gdy skarżący powiąże go z tymi przepisami normującymi postępowanie rozpoznawcze,
którym sąd II instancji uchybił (por. wyroki SN: z 6.1.1999 r., II CKN 102/98,
i z 26.11.2004 r., V CK 263/04,
). Jeśli zaś skarżący poprzestaje na zarzucie naruszenia samego tylko art. 382 KPC, to taki zarzut będzie
stanowił usprawiedliwioną podstawę skargi kasacyjnej wyłącznie wtedy, gdy jego autor wykaże, że sąd II instancji
bezpodstawnie pominął część zebranego w sprawie materiału oraz że uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik
sprawy (por. postanowienia SN: z 6.1.1999 r., II CKN 100/98, OSNC Nr 9/1999, poz. 146 i z 7.7.1999 r., I CKN
504/99, OSNC Nr 1/2000, poz. 17 oraz wyroki SN z 22.2.2007 r., III CSK 337/06,
; z 9.6.2005 r., III CK 674/04,
; z 12.6.2013 r., II CSK 634/12,
). Konfrontacja tez postawionych przez sąd odwoławczy z ustaleniami
faktycznymi uwidacznia deficyt argumentacyjny. Dostępny materiał dowodowy nie uwiarygodnia twierdzenia, że
odpowiedzialność za zaistniałą sytuację ponosi wyłącznie pracodawca, ponieważ w ocenie sądu odwoławczego, to
działania pracodawcy winny zmierzać do niwelowania konfliktowych sytuacji, w których powód się znalazł z uwagi na
swą przeszłość. Na drugim biegunie pojawia się stanowisko Senatu Uniwersytetu w P. z 27.2.2006 r. w sprawie
współpracy pracowników Uniwersytetu z organami Służby Bezpieczeństwa PRL. Brak możliwości wyciągnięcia
konsekwencji dyscyplinarnych z tego okresu działalności powoda powinien być zestawiony z powołanym wyżej
stanowiskiem Senatu Uniwersytetu w P. (takie osoby winny podjąć próbę zadośćuczynienia tym, którym wyrządziły
krzywdę w związku ze swoją działalnością oraz środowisku akademickiemu). Z tego względu konieczne było
poszerzenie dyskursu w tej mierze na bazie dostępnego materiału dowodowego, co przechyla paradygmat
obowiązków z art. 382 KPC na rzecz stanowiska skarżącego.
Zarzuty naruszenia przepisów postępowania nie dotykają kwestii związanej z procedurą uzyskania opinii organu
kolegialnego wskazanego w statucie uczelni (tu Rady Wydziału H. Uniwersytetu w P.) w sprawie rozwiązania
stosunku pracy z powodem. Z tych względów w dalszej części rozważań należy skoncentrować się na wykładni
prawa materialnego, dokonanej przez sąd II instancji. W odniesieniu do tego aspektu SN w obecnym składzie nie
podziela wykładni prawa materialnego dokonanej przez sąd II Instancji.
Analizę prawidłowości zaskarżonego wyroku rozpocząć wypada od podkreślenia, że przedmiotem sporu pozostaje
kwestia przywrócenie powoda Dariusza M. do pracy w pozwanym Uniwersytecie w P.
Pracodawca chcący zakończyć wiążącą go relację prawną z pracownikiem zobowiązany jest przestrzegać przepisów
prawa określających procedurę prowadzącą do rozwiązania stosunku pracy. Ustawa PrSzkolWyższ nie przewidziała
w tym zakresie autonomicznej regulacji. Oznacza to, że przez art. 128 ust. 1 i art. 136 ust. 1 PrSzkolWyższ
zastosowanie ma art. 45 § 1 KP, który statuuje prawo do roszczeń również w razie naruszenia przepisów
o wypowiadaniu umów o pracę. W rezultacie także na gruncie ustawy pracodawca ponosi odpowiedzialność nie tylko
w razie nieuzasadnionego wypowiedzenia więzi pracowniczej (jeśli złoży oświadczenie woli bez „innej ważnej
przyczyny”), ale także wtedy, gdy naruszy przepisy o formalnym charakterze (nie uzyska opinii organu kolegialnego
wskazanego w statucie uczelni). Rozwiązanie stosunku pracy z mianowanym nauczycielem akademickim
obwarowane jest zatem zarówno warunkami merytorycznymi, jak i formalnymi. Naruszenie każdego z nich otwiera po
stronie pracownika prawo do zgłoszenia żądań. A contrario, spełnienie wspomnianych warunków przez podmiot
zatrudniający czynić będzie owo żądanie bezprzedmiotowym. Niewątpliwie art. 125 PrSzkolWyższ stanowi
samodzielną podstawę prawną rozwiązania stosunku pracy za wypowiedzeniem z powodów, które nie zostały
wyszczególnione w art. 124 PrSzkolWyższ. Oczywiste jest, że sytuacje takie w praktyce mogą nastąpić i nie sposób

przyjąć, że mianowany nauczyciel akademicki nie może być zwolniony z pracy, gdy brak jest możliwości
kontynuowania zatrudnienia z jednej strony, a jednocześnie nie istniałaby podstawa prawna rozwiązania z nim
stosunku pracy.
Pierwotna wersja art. 125 PrSzkolWyższ różni się od aktualnie obowiązującej. Przepis upoważnia uczelnię do
rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem akademickim „z innych ważnych przyczyn” zastrzega jednak, że może to
nastąpić po wystąpieniu do organu kolegialnego wskazanego w statucie uczelni. W okresie do 30.6.2011 r. potrzebna
była zgoda tego organu na rozwiązanie stosunku pracy, a od 1.10.2011 r. wystarczające jest wyrażenie przez ten
organ opinii (zob. art. 1 pkt 95 ustawy z 18.3.2011 r., Dz.U. z 2011 r. Nr 84, poz. 455, zmieniającej ustawę z dniem
1.10.2011 r.).
Trudno założyć, że zmiana ta ma charakter wyłącznie kosmetyczny. Pomiędzy wyrażeniem „zgody”
a przedstawieniem „opinii” istnieje zasadnicza różnica, mająca znaczenie z punktu widzenia samorządności
jednostek naukowych. Uważa się, że funkcją nowelizacji z 2011 r. było ułatwienie uczelniom rozwiązywanie
stosunków pracy, co przejawia się w uzyskaniu jedynie opinii, nie zaś jak poprzednio zgody organu kolegialnego na
wypowiedzenie więzi pracowniczej (por. A. Kowalczyk, A. Ludera-Ruszel, Tendencje zmian w zakresie stabilizacji
zatrudnienia nauczycieli akademickich zatrudnionych na podstawie mianowania, [w:] Prawny model zatrudnienia
nauczyciela akademickiego, red. A. Bocheńska, A. Musiała, Poznań 2016, s. 47–48).
W piśmiennictwie odnoszącym się do stanu prawnego obowiązującego do 30.9.2011 r. wskazywano, że w przypadku
rozwiązania stosunku pracy w trybie art. 125 PrSzkolWyższ rektor uczelni potrzebował zgody organu kolegialnego,
która była warunkiem sine qua non skuteczności dokonanego wypowiedzenia (M. Lekston, Wypowiedzenie stosunku
pracy w szkole wyższej, MoPr Nr 8/2007, s. 401). Obecnie ustawodawca warunkuje złożenie wypowiedzenia
mianowanemu nauczycielowi akademickiemu, na podstawie zaistnienia innej niż wymienione w art. 124
PrSzkolWyższ przyczyn, uzyskaniem opinii. Oznacza to, że od strony formalnej uzyskanie opinii organu kolegialnego
jest warunkiem koniecznym prawidłowości złożenia omawianego wypowiedzenia. Wydaje się, że niezasięgnięcie
opinii organu kolegialnego zgodnie z dyspozycją art. 125 PrSzkolWyższ spowoduje, iż wprawdzie rozwiązanie
stosunku pracy z nauczycielem akademickim będzie skuteczne, lecz wadliwe. Do powyższego wniosku prowadzi
również wykładnia językowa analizowanego przepisu. Ustawodawca wyraźnie wskazał, że opinia musi zostać
wydana, wymogiem jest bowiem nie zasięgnięcie opinii, lecz jej uzyskanie. W doktrynie podnosi się także, że brak
wskazania w statucie uczelni organu kolegialnego właściwego do wydania takiej opinii spowoduje, iż nie będzie
można skorzystać z przewidzianej w tym przepisie możliwości rozwiązania stosunku pracy z mianowanym
nauczycielem akademickim (tak H. Izdebski, J. M. Zieliński, Komentarz do art. 125, [w:] Prawo o szkolnictwie
wyższym. Komentarz, Warszawa 2015).
Podsumowując ten wątek rozważań, należy podkreślić, że wskazany wymóg wyczerpania trybu umożliwiającego
organowi kolegialnemu uczelni zajęcie stanowiska w sprawie wypowiedzenia stosunku pracy z mianowanym
nauczycielem akademickim, z uwagi na jego wyłącznie opiniodawczy charakter, w istocie nie chroni mianowanego
nauczyciela akademickiego przed rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem (por. M. Bąba, [w:] Prawo
o szkolnictwie wyższym. Komentarz, red. P. Cmielnicki, P. Stec, Warszawa 2015). Natomiast niedopełnienie
powyższego obowiązku przez pracodawcę w postaci uzyskania opinii organu kolegialnego, z racji na jego formalny
charakter, stanowi naruszenie przepisów o rozwiązaniu stosunku pracy z mianowanym nauczycielem akademickim,
stwarzając tym samym możliwość wystąpienia z jednym z żądań wskazanych w art. 45 § 1 KP w zw. z art. 136 ust. 1
PrSzkolWyższ.
Odrębnego omówienia wymaga zaś zakres przedmiotowy opinii wydanej przez organ kolegialny. Sąd Najwyższy
akceptuje pogląd wyrażony przez K. Leszczyńską w publikacji pod tytułem: Rozwiązanie stosunku pracy z „ważnych
przyczyn” z mianowanym nauczycielem akademickim, MoPr Nr 11/2009. Stwierdziła ona, że pojęcie „opinia” jest
zakresowo inne niż terminu „zgoda”. W rezultacie, mając na uwadze poprzednie brzmienie przepisy art. 125
PrSzkolWyższ, wyłącznie w sytuacji gdy z opinii organu kolegialnego wynikała zgoda na rozwiązanie stosunku pracy
z „ważnych powodów”, dopuszczalne było zwolnienie nauczyciela na tej podstawie. A contrario z obowiązku
uzyskania opinii organu kolegialnego nie można obecnie wysnuć dalszego wniosku konieczności uzyskania zgody na
rozwiązanie stosunku pracy z mianowanym nauczycielem akademickim. Tej różnicy zdaje się nie dostrzegać sąd
odwoławczy, przyjmując, że przedmiot opinii i wypowiedzenia nie mają być powiązane treściowo, ale tożsame.
Argumentując również, że z uwagi na fakt, iż opinia musi odnosić się do zastosowanej następnie przyczyny
wypowiedzenia, w ocenie sądu odwoławczego nie może wystąpić dysharmonia (rozbieżność) między przedmiotem
opinii a przyczyną wypowiedzenia. Z uwagi na konieczność uniknięcia rozbieżności pracodawca winien w sposób
precyzyjny i zbieżny wskazać przyczyny wypowiedzenia poddane w opinii Rady Wydziału.
Jeżeli powyższe uwagi sądu odwoławczego zestawimy z poglądem SN, zgodnie z którym nie można przyjąć, że
pozytywna opinia o rozwiązaniu stosunku pracy z nauczycielem mianowanym jest w skutkach równoznaczna
z wyrażaniem zgody na takie rozwiązanie (por. wyrok SN z 31.5.2017 r., II PK 145/16,
), to wnioskowanie
a maiori ad minus uzasadnia twierdzenie, że spełnienie wymogu formalnego następuje wraz z uzyskaniem przez
pracodawcę opinii organu kolegialnego i nie można go utożsamiać z parametrem zgody, której uzyskanie jest

kategorialnie odrębne. Taki podwyższony standard mógłby wynikać ze statutu uczelni. Z uwagi bowiem na autonomię
tej grupy podmiotów zatrudniających, a także przez wzgląd na regułę określoną w art. 9 § 3 KP w zw. z art. 5 KP i art.
136 ust. 1 PrSzkolWyższ, skuteczne jest podwyższenie standardu ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy
u danego pracodawcy, względem tego, który obowiązuje powszechnie.
Obowiązek sporządzenia opinii przez organ kolegialny, również w zakresie przedmiotu opinii, jakkolwiek ma służyć
wzmocnieniu trwałości zatrudnienia nauczyciela akademickiego, z perspektywy gwarancji udzielonej pracownikowi
nie jest równoznaczny z koniecznością uzyskania zgody. Natomiast katalog „innych ważnych przyczyn”, dotyczących
wypowiedzenia stosunku pracy nauczyciela akademickiego (z mianowania), powinien być proporcjonalnie zbieżny
z wagą powodów przedstawionych do zaopiniowania organowi uczelni w trybie art. 125 PrSzkolWyższ. W przypadku
bowiem nauczycieli akademickich zatrudnionych na podstawie mianowania o rozwiązaniu stosunku pracy najczęściej
decydują okoliczności o specjalistycznych cechach i to do tych kwestii powinien odnieść się organ kolegialny,
skupiający osoby przygotowane merytorycznie. Z tego powodu rozszerzenie katalogu przyczyn wypowiedzenia przez
pracodawcę w stosunku do przedmiotu opinii o przyczyny, które w swojej wadze nie przesądzają o istnieniu lub
nieistnieniu innych ważnych przyczyn leżących u podstaw rozwiązania stosunku pracy, nie może stanowić
naruszenia art. 125 PrSzkolWyższ. Tym bardziej że w spornej sprawie rozszerzenie dotyczyło aspektu prowadzenia
przez pozwanego właściwej polityki kadrowej. Zatem waga owych przyczyn powinna być odnoszona wyłącznie do
okoliczności konkretnego przypadku, których znaczenie dla ustalenia istnienia parametru ważności jest wypadkową
wielu różnych czynników, nie podając w wątpliwość, że okoliczności prowadzące do ustania stosunku pracy mogą
dotyczyć pracownika i mieć charakter zawiniony lub niezawiniony. Z przedstawionej perspektywy art. 125
PrSzkolWyższ, z racji zawartej w nim klauzuli generalnej „innych ważnych przyczyn”, może okazać się pomocny
w autonomicznie prowadzonej polityce zatrudnienia, obejmującej swoim zakresem również możliwość decydowania
pracodawcy o pozostawaniu w zatrudnieniu nauczyciela akademickiego. Słusznie w doktrynie prawa pracy podkreśla
się, że istniejący w treści przepisu art. 125 PrSzkolWyższ zwrot niedookreślony ma oceniający charakter, z tego
względu, że jedne przyczyny będą ważne, a inne nie. Użyty zwrot uzasadnia proces wartościowania prowadzony
przez podmiot prawa, bo to organ szkoły wyższej będzie ustalał stopień ważności przyczyny również przez odsyłanie
do kryteriów pozaprawnych. W każdym bowiem przypadku trzeba będzie odnieść przyczynę do indywidualnie
określonych czynników (por. A. Wypych-Żywicka, [w:] Zarys systemu prawa pracy, Tom I, Część ogólna prawa pracy,
red. K. W. Baran, Warszawa 2010, s. 768).
Rozwijając tę myśl, nie sposób pominąć, że pracodawcy objęci PrSzkolWyższ funkcjonują w specyficznych
warunkach. Kształtuje je przede wszystkim cel prowadzonej działalności, którego osiągnięcie uzależnione jest od
stworzenia swoistego „klimatu naukowego”. Treść stosunku pracy nauczyciela akademickiego wyznacza nie tyle wola
stron, ile przede wszystkim przepisy Prawa o szkolnictwie wyższym, które mają tu dominujące znaczenie.
W przypadku pracowników naukowo-dydaktycznych na triadę obowiązków pracowniczych składa się praca naukowa,
obowiązki dydaktyczne oraz zaangażowanie organizacyjne. Tym samym jednym z podstawowych zadań uczelni (i
nauczycieli akademickich) są obowiązki dydaktyczne wynikające z art. 111 PrSzkolWyższ, których przedmiotem jest
kształcenie i wychowywanie studentów, nadzorowanie ich prac zaliczeniowych, semestralnych i dyplomowych pod
względem merytorycznym i metodycznym. Przepis ten ma zagwarantować studentom odpowiedni przebieg procesu
dydaktycznego, jego fundamentem musi być zaś prawidłowa wzajemna relacja między pracownikami uczelni
(nauczycielami akademickimi) oraz między nauczycielem akademickim a studentami. Tym samym rację ma
skarżący, że konfliktowa postawa powoda i obawa o eskalację tych konfliktów w kontekście przyjęcia przez niego
postawy pozostającej w sprzeczności ze wzorcami etycznymi nauczyciela akademickiego, nie może być uznane za
niezasadne z uwagi na brak aktualności przyczyny wypowiedzenia. Ujawnienie agenturalnej działalności powoda
jako tajnego współpracownika służb specjalnych nie przeczy faktom, że jego zachowanie jako wywołujące konflikty
i napięcia w Instytucie H. Uniwersytetu w P. było wcześniej przedmiotem posiedzeń Rady Wydziału H. Uniwersytetu
w P. Również fakt, że powód stopień doktora habilitowanego uzyskał na Wydziale S. Uniwersytetu w R., choć
macierzysta uczelnia powoda – Uniwersytet w P. jest uprawniona do nadawania stopni naukowych, może świadczyć
o istnieniu poważnego konfliktu między powodem a pozostałymi pracownikami – członkami Rady Wydziału H.
Istnienie tak głębokiego, długotrwałego i poważnego konfliktu między powodem a pozostałymi pracownikami
Wydziału H. Uniwersytetu w P. uniemożliwia uczelni prawidłową realizację jej zadań i zmierza do nieustannego
angażowania władz uczelni w celu poszukiwania rozwiązania lub – jak określił to sąd II instancji – motywowania
pracodawcy do zwalczania konfliktów. Mając powyższe na uwadze, należy podkreślić, że pozwany Uniwersytet w P.
jest uczelnią, na którą określone zadania zostały nałożone przez ustawodawcę. Kształcenie (dydaktyka), praca
naukowa, ale również proces wychowania, czyli proces budowania postaw życiowych młodzieży, muszą być
przekazywane przez kadry o odpowiednich kwalifikacjach i postawie etycznej i cechach osobowych. W celu
prawidłowej realizacji powyższych niezbędne jest podporządkowanie się pracowników pewnej dyscyplinie, która
obowiązuje na uczelni, a jej naruszenie skutkuje uruchomieniem odpowiedzialności dyscyplinarnej. Z drugiej zaś
strony na nauczycielach akademickich ciąży odpowiedzialność za realizację powyższych standardów. Studenci
bowiem mają prawo do odbywania studiów w uczelni je spełniającej, jak również mają prawo do kształcenia się
w atmosferze spokoju i braku konfliktów.

Mając na uwadze powyższe, należy podkreślić, że w zakresie odpowiedzialności sensu largo za niewykonanie
obowiązków nałożonych na nauczyciela akademickiego przez normę zawartą w art. 111 PrSzkolWyższ, mieści się
również możliwość rozwiązania stosunku pracy z mianowanym nauczycielem, na podstawie art. 125 PrSzkolWyższ.
Natomiast klauzula generalna „innych ważnych przyczyn” może obejmować różnorodne stany faktyczne, w tym
między innymi i takie, w których konfliktowy charakter pracownika stwarzającego napięcie w miejscu pracy
uniemożliwia dalszą współpracę między nim a pozostałymi pracownikami, wskutek czego utrzymujący się stan
niepokoju dezorganizuje proces pracy, co wymaga podejmowania dodatkowych i środków przez pracodawcę. Na
gruncie umownego stosunku pracy SN niejednokrotnie wypowiadał się, że częstymi przyczynami nieuwzględniania
roszczeń o przywrócenie do pracy z uwagi na przesłankę niecelowości są cechy osobowościowe pracownika (jego
konfliktowość, skłócenie z innymi pracownikami lub przełożonymi) i to o takim nasileniu, że nie sprzyjają one
atmosferze pracy i są uciążliwością dla załogi oraz jej kierownictwa. Konflikt z przełożonymi lub współpracownikami
musi być jednak zawiniony przez pracownika lub powstały na tle dotyczących go okoliczności i na tyle poważny, że
wymusza podejmowanie przez pracodawcę działań mających przywrócić w zakładzie porządek i dyscyplinę pracy
(por. wyroki SN z 3.4.1997 r., I PKN 63/97, OSNAPiUS Nr 3/1998, poz. 74; z 19.11.1997 r., I PKN 347/97,
OSNAPiUS Nr 17/1998, poz. 500; z 28.7.1999 r., I PKN 110/99, OSNAPiUS Nr 21/2000, poz. 780; z 18.5.2017 r., II
PK 111/16,
).
Zasadniczy problem różnicowania przyczyny wypowiedzenia stosunku pracy nauczyciela akademickiego, przy
uwzględnieniu płaszczyzny podstawy nawiązania stosunku pracy, tkwi w relacji „innej ważnej przyczyny” do
„przyczyny uzasadniającej” wypowiedzenie. Można stwierdzić, że przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie umowy
o pracę będzie także „inna ważna przyczyna”, która w trybie art. 125 PrSzkolWyższ pozwoli na rozwiązanie stosunku
pracy mianowanego nauczyciela akademickiego. Natomiast w relacji odwrotnej nie każda przyczyna, która uzasadni
wypowiedzenie umowy o pracę nauczycielowi akademickiemu, będzie „inną ważną” przyczyną pozwalającą na
wypowiedzenie stosunku pracy mianowanemu nauczycielowi akademickiemu. Na gruncie analizowanej sprawy nie
wolno zapomnieć, że powód, mimo uzyskania stopnia naukowego doktora habilitowanego, do dnia złożenia
wypowiedzenia zatrudniony był na stanowisku asystenta. Rada Wydziału H. Uniwersytetu w P. negatywnie odniosła
się do zatrudnienia powoda na stanowisku profesora Uniwersytetu w P. Mając powyższe na uwadze, należy również
wskazać, że ustawa od października 2011 r. akt mianowania jako podstawę zatrudnienia przewiduje jedynie dla
nauczycieli akademickich mających tytuł profesora (art. 118 PrSzkolWyższ). Oznacza to, że podstawową formą
zatrudnienia nauczycieli akademickich jest umowa o pracę. Natomiast osoby zatrudnione na podstawie mianowania
przed 1.10.2011 r. pozostają zatrudnione na dotychczasowym stanowisku do czasu upływu okresu zatrudnienia
wskazanego w akcie mianowania. W świetle wprowadzonych zmian, w stosunku do nauczycieli akademickich
zatrudnionych na podstawie mianowania na stanowisku asystenta różnica między „inną ważną przyczyną”
a „przyczyną uzasadniająca wypowiedzenie” może przestać być tak wyraźna, szczególnie że to uczelnia
(pracodawca) przez właściwe organy (Rada Wydziału) będzie dokonywała klasyfikacji konkretnych okoliczności jako
mieszących się albo nie w klauzulach „innej ważnej przyczyny” albo „przyczyny uzasadniającej” wypowiedzenie.
„Inna ważna przyczyna” może być więc potraktowana instrumentalnie. Dokonanie zaś przez nauczyciela
akademickiego naruszenia konkretnego obowiązku pracowniczego może w efekcie prowadzić do uznania, że stanowi
ono „inną ważną przyczynę” w rozumieniu art. 125 PrSzkolWyższ. Użyty w art. 125 PrSzkolWyższ zwrot
charakteryzuje się bowiem znaczną elastycznością, szczególnie w aspekcie oceny dokonywanej przez organ
kolegialny uczelni.
Powyższa konstatacja sprawia, że podstawa skargi kasacyjnej odwołująca się do art. 125 PrSzkolWyższ okazała się
trafna. W ujęciu procesowym konkluzja ta zwalnia SN od dalszych rozważań.
Kierując się podniesionymi argumentami, SN zgodnie z art. 39815 § 1 KPC w zw. z art. 108 § 2 KPC orzekł jak
w sentencji.
Wyrok SN z 10.10.2017 r., II PK 262/16