Ograniczenie roli organu nadzorczego sprawującego nadzór nad działalnością stowarzyszenia

Organ sprawujący nadzór nad działalnością stowarzyszenia nie jest uczestnikiem postępowania dotyczącego zmiany danych w Krajowym Rejestrze Sądowym. Stan faktyczny konfliktu między władzami Miasta S. a Klubem Sportowym S. spowodował postanowienie sądu uwzględniające zmiany w statucie stowarzyszenia. Pytania prawne skierowane do Sądu Najwyższego dotyczyły legitymacji organu nadzorczego w sprawie zmian w rejestrze stowarzyszeń KRS oraz uprawnień przedstawiciela stowarzyszenia w sytuacji wygaśnięcia kadencji zarządu.

Tematyka: organ nadzorczy, stowarzyszenie, Krajowy Rejestr Sądowy, Sąd Najwyższy, legitymacja, zarząd, postępowanie rejestrowe

Organ sprawujący nadzór nad działalnością stowarzyszenia nie jest uczestnikiem postępowania w sprawie
o zmianę danych w Krajowym Rejestrze Sądowym – wynika z uchwały Sądu Najwyższego.
Stan faktyczny
Między władzami Miasta S. a działającym w formie stowarzyszenia Klubem Sportowym S. powstał konflikt,
w rezultacie którego Klub Sportowy S. domagał się wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego zmian w statucie
obejmujących nowe miejsce siedziby i zarząd. Sąd uwzględnił wniosek. Prezydent Miasta S. zaskarżył to
postanowienie dowodząc, że przeniesienie siedziby na charakter fikcyjny mający na celu uniknięcie nadzoru,
ponieważ adres do korespondencji Klubu Sportowego S. nadal pozostał w Mieście S. Ponadto twierdził, że do
zmiany władz doszło w sposób nielegalny. Wobec podejrzenia popełnienia fałszerstwa przez Prezesa Klubu,
Prokuratura wszczęła śledztwo.
Pytania prawne
Sąd skierował do Sądu Najwyższego następujące zagadnienia:
„1. Czy organ nadzorujący sprawujący nadzór nad działalnością stowarzyszenia w rozumieniu art. 8 ust. 5
ustawy z 7.4.1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 210; dalej jako: PrStow) jest
zainteresowanym w rozumieniu art. 510 § 1 KPC w sprawie o zmianę danych w rejestrze stowarzyszeń KRS,
a w konsekwencji, czy jest legitymowany do zaskarżenia apelacją postanowienia sądu rejestrowego o ich
ujawnieniu w rejestrze?;
2. Przyjmując możliwość istnienia po stronie organu nadzorującego legitymacji opisanej w pkt 1 sytuacji, czy
legitymowany do zaskarżenia apelacją postanowienia sądu rejestrowego jest organ nadzoru właściwy ze
względu na dotychczasową siedzibę stowarzyszenia, czy też organ nadzoru właściwy ze względu na siedzibę
stowarzyszenia ujawnioną w rejestrze stowarzyszeń KRS w związku z zaskarżonym postanowieniem sądu
rejestrowego?;
3. Czy wynikające z art. 29 ust. 2 PrStow uprawnienie przedstawiciela stowarzyszenia do prowadzenia
bieżących spraw stowarzyszenia obejmuje uprawnienie do zwołania walnego zebrania członków
stowarzyszenia w celu wyboru zarządu w sytuacji, gdy kadencja zawieszonego w czynnościach zarządu
stowarzyszenia już wygasła, a sąd rejestrowy ustanowił kuratora obowiązanego do zwołania walnego
zebrania członków stowarzyszenia w celu wyboru zarządu, na podstawie art. 30 ust. 1 i 2 PrStow?”.
W uzasadnieniu postanowienia sąd wskazał, że w jego ocenie, organ nadzorujący – począwszy od 20.5.2016 r., na
skutek zmian w ustawie – nie jest już uczestnikiem postępowania o wpis i wykreślenie stowarzyszenia z rejestru,
a sąd rejestrowy ma obowiązek zawiadamiania go o tych okolicznościach przede wszystkim ze względu na brzmienie
art. 21 ust. 1 i 2 oraz art. 25 PrStow. Jednocześnie sąd wyjaśnił, że ze względu na treść art. 510 KPC oraz szerokie
rozumienie pojęcia „interes prawny” możliwe jest także stanowisko przeciwne.
Sąd wskazał, że gdy kadencja zawieszonego w czynnościach zarządu stowarzyszenia już wygasła, a sąd rejestrowy
ustanowił kuratora zobowiązanego do zwołania zarządu, na podstawie art. 30 ust. 1 i 2 PrStow, to jedynie ten kurator
uprawniony jest do zwołania walnego zebrania członków stowarzyszenia w celu wyboru zarządu. Uprawnienia
takiego nie posiada natomiast przedstawiciel stowarzyszenia do prowadzenia bieżących spraw stowarzyszenia
wyznaczony przez sąd na podstawie art. 29 ust. 2 PrStow. W ocenie sądu możliwa jest także odmienna wykładnia
przepisów i przyjęcie, że przedstawiciel stowarzyszenia jest uprawniony do dokonania takiej czynności, zastępuje on
bowiem zarząd stowarzyszenia.
Orzeczenie SN
W uzasadnieniu uchwały SN odwołując się do nowelizacji Prawa o stowarzyszeniach dokonanej ustawą
z 25.9.2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2105 r.
poz. 1923), stwierdził, że rezultatem wprowadzenia tych zmian jest zniesienie działającej dotychczas,
wstępnej kontroli stowarzyszeń sprawowanej przez organ nadzorczy, czego konsekwencją był do tej pory
udział tego organu w charakterze uczestnika w postępowaniu rejestrowym. Dokonując nowelizacji przepisów
ustawodawca miał na celu nie tylko poszerzenie zagwarantowanej konstytucyjnie zasady wolności
i zrównanie stowarzyszeń z innymi osobami zrzeszeniowymi niepodlegającymi kontroli wstępnej, ale również

znaczne skrócenie postępowania rejestrowego. Sąd Najwyższy podkreślił, że aktualnie jedyną formą nadzoru
organu nadzorczego nad stowarzyszeniami jest nadzór następczy, zatem organ nadzoru nie jest
uczestnikiem postępowania rejestrowego w żadnej jego fazie. Jednocześnie Sąd Najwyższy podkreślił, że
wprowadzone zmiany powodują intensyfikację kontroli sprawowanej w postępowaniu rejestrowym przez sąd
i zwiększają jego odpowiedzialność za podejmowane decyzje rejestrowe.

Uchwała SN z 30.1.2019 r., III CZP 65/18
Uchwała SN z 30.1.2019 r., III CZP 65/18

Sąd Najwyższy stwierdził, że organ nadzoru nie uczestniczy już w postępowaniu rejestrowym stowarzyszeń, a jego jedyną formą nadzoru jest nadzór następczy. Zmiany wprowadzone w prawie mają na celu skrócenie postępowania rejestrowego i zwiększenie kontroli sądu nad decyzjami rejestrowymi.