Przetwarzanie danych osobowych
Nagranie na wideo policjantów podczas czynności na posterunku policji oraz opublikowanie tego nagrania na stronie internetowej może stanowić przetwarzanie danych osobowych wyłącznie w celach dziennikarskich. Sprawa dotyczyła publikacji nagrania wideo, które pokazywało czynności policjantów na komisariacie, co skutkowało decyzją łotewskiego urzędu ochrony danych osobowych o konieczności usunięcia tego materiału z internetu.
Tematyka: przetwarzanie danych osobowych, nagranie wideo, policjanci, cel dziennikarski, ochrona danych osobowych, dyrektywa 95/46, Trybunał Sprawiedliwości, publiczne rozpowszechnienie, prawo do prywatności, wolność wypowiedzi
Nagranie na wideo policjantów podczas czynności na posterunku policji oraz opublikowanie tego nagrania na stronie internetowej może stanowić przetwarzanie danych osobowych wyłącznie w celach dziennikarskich. Sprawa dotyczyła publikacji nagrania wideo, które pokazywało czynności policjantów na komisariacie, co skutkowało decyzją łotewskiego urzędu ochrony danych osobowych o konieczności usunięcia tego materiału z internetu.
Nagranie na wideo policjantów podczas czynności na posterunku policji oraz opublikowanie tego nagrania na stronie internetowej może stanowić przetwarzanie danych osobowych wyłącznie w celach dziennikarskich. Stan faktyczny S.B., będąc w budynku policji, sfilmował moment składania przez siebie zeznań. Następnie opublikował to nagranie wideo, które pokazywało policjantów i ich czynności na komisariacie, na stronie internetowej www.youtube.com. W następstwie tej publikacji łotewski urząd ochrony danych osobowych uznał, że S.B. naruszył łotewską ustawę o ochronie danych osobowych, ponieważ nie poinformował funkcjonariuszy policji – tzn. osób, których dotyczą dane – o celu przetwarzania ich danych osobowych. S.B. nie przekazał również łotewskiemu urzędowi ochrony danych osobowych informacji o celu, jakiemu miało służyć nagranie wideo i jego publikacja na stronie internetowej. W konsekwencji łotewski urząd ochrony danych osobowych nakazał S.B., aby to nagranie wideo zostało usunięte z www.youtube.com i z innych stron internetowych. Pytania prejudycjalne - Czy art. 3 dyrektywy 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 24.10.1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych (Dz. Urz. L Nr 281 z 1995 r., s. 31) należy interpretować w ten sposób, że zakresem stosowania tej dyrektywy objęte jest nagranie na wideo policjantów na terenie komisariatu podczas przyjmowania przez nich zeznań oraz opublikowanie tak nagranego wideo na stronie internetowej, na której użytkownicy mogą zamieszczać, odtwarzać i rozpowszechniać nagrania wideo? - Czy art. 9 dyrektywy 95/46 należy interpretować w ten sposób, że okoliczności faktyczne, tzn. nagranie na wideo policjantów na posterunku policji w chwili przyjmowania przez nich zeznań oraz opublikowanie tak nagranego wideo na stronie internetowej zawierającej materiały wideo, na której użytkownicy mogą zamieszczać, odtwarzać i rozpowszechniać nagrania wideo, stanowi przetwarzanie danych osobowych w celach dziennikarskich w rozumieniu tego przepisu? Stanowisko TS Zakres stosowania dyrektywy 95/46 Zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy 95/46 stosuje się ją „do przetwarzania danych osobowych w całości lub w części w sposób zautomatyzowany oraz innego przetwarzania danych osobowych, stanowiących część zbioru danych lub mających stanowić część zbioru danych”. Pojęcie „dane osobowe” w rozumieniu tego przepisu, zgodnie z definicją zawartą w art. 2 lit. a) tej samej dyrektywy, obejmuje „wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej”. „Osoba możliwa do zidentyfikowania” to „osoba, której tożsamość można ustalić bezpośrednio lub pośrednio, szczególnie przez powołanie się na […] jeden bądź kilka szczególnych czynników określających jej fizyczną […] tożsamość”. Zgodnie z orzecznictwem TS obraz osoby zarejestrowany przez kamerę stanowi „dane osobowe” w rozumieniu art. 2 lit. a) dyrektywy 95/46, o ile pozwala on ustalić tożsamość danej osoby (wyrok Ryneš, C-212/13, pkt 22). W niniejszej sprawie na nagraniu wideo można zobaczyć i usłyszeć policjantów, w związku z czym TS uznał, że obrazy tak zarejestrowanych osób stanowią dane osobowe w rozumieniu art. 2 lit. a) dyrektywy 95/46. Z orzecznictwa TS wynika, że rejestracja obrazu osób przechowywanego na sprzęcie nagrywającym w sposób ciągły, a mianowicie na twardym dysku tego systemu, stanowi na podstawie art. 2 lit. b) i art. 3 ust. 1 dyrektywy 95/46 zautomatyzowane przetwarzanie danych osobowych (wyrok Ryneš, pkt 23, 25). S. Buivids potwierdził, że w celu dokonania nagrania wideo posłużył się kamerą cyfrową. Trybunał stwierdził, że taka rejestracja stanowi zautomatyzowane przetwarzanie danych osobowych w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej dyrektywy. TS przypomniał, że operację polegającą na zamieszczeniu danych osobowych na stronie internetowej także należy uznać za przetwarzanie danych osobowych (wyroki: Lindqvist, C-101/01, pkt 25; Google Spain i Google, C- 131/12, pkt 26). W ocenie TS opublikowanie na zawierającej materiały wideo stronie internetowej, na której użytkownicy mogą zamieszczać, odtwarzać i rozpowszechniać nagrania wideo, nagrania takiego jak sporne nagranie wideo, które zawiera dane osobowe, stanowi przetwarzanie tych danych w całości lub w części w sposób zautomatyzowany w rozumieniu art. 2 lit. b) i art. 3 ust. 1 dyrektywy 95/46. Przetwarzanie danych osobowych w celach dziennikarskich Zgodnie z orzecznictwem TS wykładnia przepisów dyrektywy powinna być dokonywana z uwzględnieniem jej celu oraz systemu, który ona ustanawia (wyrok Satakunnan Markkinapörssi i Satamedia, C-73/07, pkt 51). W tym kontekście z art. 1 dyrektywy 95/46 wynika, że ma ona na celu, aby umożliwiając swobodny przepływ danych osobowych, państwa członkowskie zapewniły jednocześnie ochronę podstawowych praw i wolności osób fizycznych, w szczególności ich prawa do prywatności w odniesieniu do przetwarzania tych danych. Cel ten nie może jednak zostać osiągnięty bez uwzględnienia okoliczności, że wskazane prawa podstawowe należy w pewnym stopniu pogodzić z podstawowym prawem do wolności wypowiedzi. W motywie 37 tej dyrektywy uściślono, że jej art. 9 ma na celu pogodzenie dwóch praw podstawowych: z jednej strony ochrony prywatności i z drugiej strony wolności wypowiedzi. To zadanie należy do państw członkowskich (wyrok Satakunnan Markkinapörssi i Satamedia, pkt 52–54). Z orzecznictwa TS wynika, że aby uwzględnić doniosłość wolności wypowiedzi w społeczeństwie demokratycznym, należy szeroko interpretować związane z nią pojęcia, w tym pojęcie „dziennikarstwo” (wyrok Satakunnan Markkinapörssi i Satamedia, pkt 56). Na podstawie prac przygotowawczych do dyrektywy 95/46 TS wskazał, że wyjątki i odstępstwa przewidziane w art. 9 tej dyrektywy mają zastosowanie nie tylko do przedsiębiorstw medialnych, lecz również do każdej osoby prowadzącej działalność dziennikarską. Z orzecznictwa TS wynika, że za „działalność dziennikarską” mogą zostać uznane działania, których celem jest publiczne rozpowszechnienie informacji, opinii lub myśli za pomocą jakiegokolwiek środka przekazu (wyrok Satakunnan Markkinapörssi i Satamedia, pkt 61). Trybunał podkreślił, że w niniejszej sprawie do sądu odsyłającego należy sprawdzenie, czy z nagrania wideo wynika, że celem zarejestrowania i opublikowania tego nagrania wideo było wyłącznie publiczne rozpowszechnienie informacji, opinii lub myśli. W tym celu sąd odsyłający będzie mógł w szczególności wziąć pod uwagę fakt, że zdaniem S. Buividsa nagranie wideo zostało opublikowane na stronie internetowej, aby zwrócić uwagę opinii publicznej na stanowiące jego zdaniem nadużycie działania policji, które miały miejsce podczas składania przez niego zeznań. W ocenie TS jeśli okaże się, że wyłącznym celem zarejestrowania i opublikowania nagrania wideo było publiczne rozpowszechnienie informacji, opinii lub myśli, TS wskazał, że wówczas do sądu odsyłającego należało będzie dokonanie oceny, czy wyjątki i odstępstwa przewidziane w art. 9 dyrektywy 95/46 są konieczne do pogodzenia prawa do zachowania prywatności z przepisami dotyczącymi wolności wypowiedzi oraz czy owe wyjątki i odstępstwa ograniczają się do tego, co absolutnie konieczne. Reasumując Trybunał orzekł, że: - art. 3 dyrektywy 95/46 należy interpretować w ten sposób, iż zakresem stosowania tej dyrektywy jest objęte nagranie na wideo policjantów na komisariacie policji w chwili przyjmowania przez nich zeznań oraz opublikowanie tak nagranego wideo na stronie internetowej zawierającej materiały wideo, na której użytkownicy mogą zamieszczać, odtwarzać i rozpowszechniać takie nagrania; - art. 9 dyrektywy 95/46 należy interpretować w ten sposób, iż okoliczności faktyczne takie jak te rozpatrywane w postępowaniu głównym, to znaczy nagranie na wideo policjantów na posterunku policji w chwili przyjmowania przez nich zeznań oraz opublikowanie tak nagranego wideo na stronie internetowej zawierającej materiały wideo, na której użytkownicy mogą zamieszczać, odtwarzać i rozpowszechniać nagrania wideo, może stanowić przetwarzanie danych osobowych wyłącznie w celach dziennikarskich w rozumieniu tego przepisu, o ile z tego nagrania wideo wynika, że wyłącznym celem jego zarejestrowania i opublikowania jest publiczne rozpowszechnienie informacji, opinii lub myśli, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego. Należy zwrócić uwagę, że wydarzenia przedstawione w stanie faktycznym miały miejsce w 2013 r., dlatego TS analizował je nie w świetle rozporządzenia RODO, ale dyrektywy 95/46, która została uchylona z dniem 25.5.2018 r. Przede wszystkim Trybunał uznał, że opublikowanie spornego w przedstawionej sprawie materiału wideo, które zawiera dane osobowe, na stronie internetowej, takiej jak www.youtube.com, stanowi przetwarzanie tych danych w sposób zautomatyzowany w rozumieniu art. 2 lit. b) i art. 3 ust. 1 dyrektywy 95/46. Co do zasady, przepisów dyrektywy 95/46 nie stosuje się w przypadku przetwarzania danych osobowych wyłącznie w celach dziennikarskich. Analizując drugie pytanie prejudycjalne TS odniósł się z jednej strony do prawa do prywatności w zakresie przetwarzania danych, a drugiej strony prawa do wolności wypowiedzi i doszedł do wydaje się w pewnym zakresie kontrowersyjnego wniosku. Otóż TS uznał, że jeżeli sąd krajowy uzna, iż spełnione są dwa warunki, a mianowicie po pierwsze, celem tego nagrania jest publiczne rozpowszechnienie informacji, opinii lub myśli za pomocą jakiegokolwiek środka przekazu, a po drugie nie została naruszona zasada proporcjonalności, to nagranie na wideo policjantów na posterunku policji w chwili przyjmowania przez nich zeznań oraz opublikowanie go na ww. stronie internetowej stanowi przetwarzanie danych osobowych wyłącznie w celach dziennikarskich. Kontrowersje dotyczą zwłaszcza pierwszej przesłanki i związane są z tym, że pojecie „działalność dziennikarska” w unijnym prawie jest rozumiana wyjątkowo szeroko i szereg działań może być kwalifikowanych jako działalność dziennikarska. Na marginesie warto zauważyć, że powyższy wyrok może znaleźć zastosowanie przy interpretacji obecnych wydarzeń Polsce, np. przy interpretacji sporu dotyczącego publikacji wizerunku manifestantów. Wyrok TS z 14.2.2019 r., Buivids, C-345/17
Trybunał Sprawiedliwości interpretując dyrektywę 95/46 wskazał, że publikacja wideo policjantów na stronie internetowej może stanowić przetwarzanie danych osobowych w celach dziennikarskich, jeśli celem było publiczne rozpowszechnienie informacji, opinii lub myśli. Sprawa ta miała miejsce przed wejściem w życie RODO i wskazywała na konieczność pogodzenia prawa do prywatności z wolnością wypowiedzi.