Prawo do łączenia rodzin

Publikacja "Prawo do łączenia rodzin" omawia kwestie uzyskiwania statusu rezydenta długoterminowego na podstawie sfałszowanych dokumentów oraz możliwość cofnięcia tego statusu przez państwo członkowskie. Przedstawione są pytania prejudycjalne dotyczące interpretacji dyrektyw oraz zasady cofnięcia dokumentów pobytowych. Trybunał Europejski wskazuje, że oszustwo członka rodziny może wpłynąć na proces łączenia rodziny, co uprawnia państwo do cofnięcia dokumentów pobytowych, nawet jeśli pozostali członkowie rodziny nie mieli wiedzy o fałszerstwach.

Tematyka: Prawo do łączenia rodzin, status rezydenta długoterminowego, sfałszowane dokumenty, cofnięcie dokumentów pobytowych, Trybunał Europejski, dyrektywa 2003/86, dyrektywa 2003/109, procedura badania sytuacji, utrata statusu rezydenta

Uzyskanie statusu rezydenta długoterminowego przez obywatela państwa trzeciego na podstawie
sfałszowanych dokumentów powoduje, że państwo członkowskie może cofnąć ten statusu.
Stan faktyczny
Od 2001 r. ojcu, będącemu obywatelem chińskim, wydano zezwolenie na pobyt na czas określony w Niderlandach
w związku z wykonywaniem przez niego, jak twierdził, obowiązków członka zarządu spółki. Następnie od 2006 r.
otrzymał zezwolenie na pobyt na czas nieokreślony w tym państwie. W 2002 r. matka i małoletni syn tej pary, będący
również obywatelami chińskimi, uzyskali zezwolenia na pobyt na czas określony, które zostały udzielone w ramach
łączenia rodziny z ojcem w rozumieniu dyrektywy Rady 2003/86/WE z 22.9.2003 r. w sprawie prawa do łączenia
rodzin (Dz.Urz. UE z 2003 r., L 251, s. 12). Następnie od 2006 r. matce i synowi wydano zezwolenia na pobyt na
czas nieokreślony w tym państwie. W drodze decyzji z 2014 r. sekretarz stanu cofnął z mocą wsteczną, po pierwsze
zezwolenia na pobyt udzielone ojcu na tej podstawie, że rzekomo podjęte przez niego zatrudnienie jest fikcyjne,
ponieważ spółka zatrudniająca go nie wykonuje żadnej działalności, a zatem te zezwolenia zostały uzyskane
w drodze oszustwa. Po drugie sekretarz stanu cofnął również z mocą wsteczną zezwolenia na pobyt na czas
określony przyznane matce i synowi w ramach łączenia rodziny oraz wydane im zezwolenia na pobyt rezydenta
długoterminowego uzasadniając, że wydano je na podstawie fałszywych zaświadczeń o zatrudnieniu ojca.
Pytania prejudycjalne
- Czy art. 16 ust. 2 lit. a dyrektywy 2003/86 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, aby
państwo członkowskie cofnęło dokumenty pobytowe wydane członkom rodziny obywatela państwa trzeciego na
podstawie tej dyrektywy, ponieważ dla celów uzyskania tych dokumentów pobytowych przedłożono sfałszowane
dokumenty, przy założeniu, że ci członkowie rodziny nie wiedzieli o oszukańczym charakterze tych dokumentów?
- Czy art. 9 ust. 1 lit. a dyrektywy Rady 2003/109/WE z 25.11.2003 r. dotyczącej statusu obywateli państw trzecich
będących rezydentami długoterminowymi (Dz.Urz. UE z 2004 r., L 16, s. 44) należy interpretować w ten sposób, że
stoi on na przeszkodzie temu, aby państwo członkowskie cofnęło status rezydenta długoterminowego, który został
przyznany obywatelom państwa trzeciego na podstawie tej dyrektywy, ponieważ ten status uzyskano, posługując się
sfałszowanymi dokumentami, przy założeniu, że obywatele ci nie wiedzieli o oszukańczym charakterze tych
dokumentów?
Cofnięcie dokumentu pobytowego
Na mocy art. 4 ust. 1 lit. a i b dyrektywy 2003/86 państwa członkowskie zezwalają na wjazd i pobyt małżonka
i małoletnich dzieci członka rodziny rozdzielonej. Na podstawie art. 5 ust. 2 tej dyrektywy do wniosku o wjazd i pobyt
dołącza się dokumenty dowodowe dotyczące zgodności z warunkami określonymi w art. 7 tej dyrektywy.
W szczególności art. 7 ust. 1 lit. c stanowi, że zainteresowane państwo członkowskie może zażądać od osoby, która
złożyła ten wniosek dowodów, że członek rodziny rozdzielonej posiada stabilne i regularne środki, które
wystarczają do utrzymania tej osoby oraz członków jej rodziny, bez korzystania z systemu pomocy społecznej tego
państwa członkowskiego.
Zgodnie z art. 16 ust. 2 lit. a dyrektywy 2003/86 państwa członkowskie mogą cofnąć dokument pobytowy
członkowi rodziny w przypadku wykazania, że wykorzystano nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd
informacje, fałszywe lub sfałszowane dokumenty, popełniono oszustwo lub wykorzystano inne niezgodne
z prawem sposoby. W ocenie TS art. 16 ust. 2 lit. a dyrektywy 2003/86 nie wymaga wykazania zamiaru oszustwa
po stronie tych członków ani ich wiedzy o tym, że informacje te są nieprawdziwe, a dokumenty – fałszywe.
Trybunał przypomniał, że dopóki członkowie danej rodziny nie nabyli samoistnego prawa pobytu, dopóty ich prawo
pobytu jest prawem pochodnym. W tych okolicznościach państwo członkowskie powinno mieć możliwość
uznania, że oszustwo popełnione przez członka rodziny rozdzielonej wpływa na proces łączenia rodziny
w całości, w szczególności na pochodne prawo pobytu osób należących do rodziny członka rodziny rozdzielonej. Na
tej podstawie to państwo może cofnąć tym osobom ich dokumenty pobytowe, nawet gdyby osoby te nie wiedziały
o popełnionym oszustwie.
Trybunał stwierdził, że zgodnie z art. 1 dyrektywy 2003/86 ma ona na celu określenie warunków wykonania prawa do
łączenia rodziny przez obywateli państwa trzeciego zamieszkujących legalnie na terytorium państw
członkowskich. Obywatel państwa trzeciego, któremu – tak jak ojcu w rozpatrywanej sprawie – cofnięto z mocą
wsteczną zezwolenia na pobyt ze względu na ich uzyskanie wskutek oszustwa, nie może zostać uznany za
zamieszkującego w sposób legalny na terytorium państwa członkowskiego. A priori jest – zdaniem TS –

uzasadnione, aby taki obywatel nie mógł korzystać z tego prawa i by zezwolenia na pobyt przyznane członkom jego
rodziny na podstawie dyrektywy 2003/86 można było cofnąć.
Rzecznik generalny podkreślił, że cofnięcie dokumentu pobytowego na podstawie art. 16 ust. 2 lit. a dyrektywy
2003/86 nie może nastąpić automatycznie (pkt 27 i 28 opinii). Trybunał stwierdził, że zainteresowane państwo
członkowskie musi zgodnie z art. 17 tej dyrektywy dokonać uprzednio zindywidualizowanego badania sytuacji
zainteresowanego członka rodziny, przeprowadzając zrównoważoną i racjonalną ocenę wszystkich wchodzących
w grę interesów (wyr. Khachab, C-558/14, pkt 43). Na mocy tego przepisu państwo członkowskie musi należycie
uwzględnić charakter i trwałość więzi rodzinnych tej osoby, czas pobytu tej osoby na jego terytorium oraz, co się
tyczy w szczególności cofnięcia dokumentu pobytowego, istnienie więzi rodzinnych, kulturowych i społecznych tej
osoby z państwem pochodzenia.
Trybunał podkreślił, że środki dotyczące łączenia rodziny, takie jak cofnięcie dokumentu pobytowego wydanego
członkom rodziny, powinny zostać przyjęte zgodnie z prawami podstawowymi, w szczególności z prawem do
poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, zagwarantowanym w art. 7 Karty (wyr. Chakroun, C-578/08, pkt
44). W konsekwencji TS uznał, że o ile zainteresowanemu państwu przysługuje pewien zakres uznania dla celów
badania przewidzianego w art. 17 dyrektywy 2003/86, o tyle badanie to powinno być przeprowadzane
z poszanowaniem art. 7 Karty.
Trybunał orzekł, że art. 16 ust. 2 lit. a dyrektywy 2003/86 należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku
gdy dla celów wydania członkom rodziny obywatela państwa trzeciego dokumentów pobytowych
przedłożono sfałszowane dokumenty, okoliczność, że ci członkowie rodziny nie wiedzieli o oszukańczym
charakterze tych dokumentów, nie stoi na przeszkodzie temu, aby dane państwo członkowskie dokonało na
podstawie tego przepisu cofnięcia tych dokumentów pobytowych. Zgodnie z art. 17 tej dyrektywy właściwe
organy krajowe mają jednak obowiązek dokonać uprzednio zindywidualizowanego badania sytuacji tych
członków, przeprowadzając zrównoważoną i racjonalną ocenę wszystkich wchodzących w grę interesów.
Utrata status rezydenta długoterminowego
Państwa członkowskie przyznają status rezydenta długoterminowego obywatelom państw trzecich, którzy
zamieszkiwali legalnie i nieprzerwanie na ich terytorium przez okres 5 poprzedzających lat. Nabycie tego statusu nie
jest jednak automatyczne, ale obywatel państwa trzeciego musi złożyć do właściwych organów państwa
członkowskiego, w którym zamieszkuje wniosek, do którego dołącza się dokumenty potwierdzające, że spełnia on
warunki określone w art. 4 i 5 tej dyrektywy. W szczególności powinien wykazać, że posiada stałe i regularne
dochody wystarczające do utrzymania siebie i członków swojej rodziny bez konieczności korzystania z systemu
pomocy społecznej tego państwa.
Z art. 9 ust. 1 lit. a dyrektywy 2003/109 wynika, że rezydent długoterminowy traci prawo do tego statusu, jeżeli
zostanie stwierdzone, że jego uzyskanie nastąpiło w wyniku oszustwa. Przepis ten nie określa jednak osoby,
która ma stać u źródła popełnionego oszustwa ani nie wymaga, aby zainteresowany rezydent wiedział o tym
oszustwie. W ocenie TS nikt nie może domagać się utrzymania praw nabytych na mocy dyrektywy 2003/109
w drodze oszustwa, niezależnie od tego, czy oszustwo to zostało popełnione przez beneficjenta tych praw lub było
mu znane, gdyż elementem rozstrzygającym jest to, że nabycie tych praw nastąpiło w wyniku oszustwa. Jednakże
TS podkreślił, że ta utrata tym samym nie powoduje automatycznego wydalenia z terytorium tego państwa
członkowskiego.
Trybunał orzekł, że art. 9 ust. 1 lit. a dyrektywy 2003/109 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku
gdy status rezydenta długoterminowego został przyznany obywatelom państwa trzeciego na podstawie
sfałszowanych dokumentów, okoliczność, że obywatele ci nie wiedzieli o oszukańczym charakterze tych
dokumentów, nie stoi na przeszkodzie temu, aby dane państwo członkowskie dokonało na podstawie tego
przepisu cofnięcia tego statusu.
W prezentowanym wyroku TS uznał, że państwa członkowskie mogą cofnąć dokumenty pobytowe obywatela
państwa trzeciego oraz członków jego rodziny w przypadku wykazania, że wykorzystano sfałszowane dokumenty
w celu uzyskania tego prawa pobytu.
Trybunał podkreślił, że dopóki członkowie danej rodziny nie nabyli samoistnego prawa pobytu, to ich prawo pobytu
jest prawem pochodnym od prawa danego członka rodziny. Dlatego państwo członkowskie ma możliwość uznania,
że oszustwo popełnione przez członka rodziny wpływa na proces łączenia wszystkich członków tej rodziny. Na tej
podstawie państwo ma prawo cofnięcia tym osobom ich dokumentów pobytowych, nawet gdyby ci członkowie
rodziny nie wiedzieli o popełnionym oszustwie przez jednego z nich. Przy czym TS trafnie wskazał, że utrata statusu
rezydenta długoterminowego nie oznacza sama w sobie, że dana osoba traci również w przyjmującym państwie
członkowskim prawo pobytu.
Trybunał zastrzegł, że każdorazowo organy krajowe mają obowiązek dokonać uprzednio zindywidualizowanego
ocenę konkretnej sytuacji, zgodnie z wytycznymi zawartymi w uzasadnieniu prezentowanego wyroku.

Wyrok TS z 14.3.2019 r., Y.Z. i in. (Fraude dans le regroupement familial), C-557/17

Trybunał Europejski orzekł, że państwa członkowskie mogą cofnąć dokumenty pobytowe oraz status rezydenta długoterminowego obywatelom państw trzecich, jeśli uzyskano je na podstawie sfałszowanych dokumentów. Decyzja o cofnięciu musi być poprzedzona zindywidualizowanym badaniem sytuacji interesowanego członka rodziny. Utrata statusu rezydenta nie oznacza automatycznego wydalenia z terytorium państwa członkowskiego.