Przesłanki wpisu na listę radców prawnych w razie przystąpienia do egzaminu radcowskiego bez odbycia aplikacji adwokackiej

Naczelny Sąd Administracyjny ustalił, że przesłanki przystąpienia do egzaminu radcowskiego bez odbycia aplikacji adwokackiej mają określone wymogi dotyczące okresów zatrudnienia, które nie podlegają sumowaniu. Decyzje organów dotyczące interpretacji pojęcia 'zatrudnienie' wzbudziły kontrowersje. Sprawy dotyczące E.K. i J.W. ujawniły różnice w interpretacji przepisów dotyczących wpisu na listę radców prawnych.

Tematyka: Naczelny Sąd Administracyjny, przesłanki wpisu na listę radców prawnych, egzamin radcowski, zatrudnienie, interpretacja przepisów

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że określone w art. 25 ust. 2 pkt 3 i 4 ustawy z 6.7.1982 r. o radcach
prawnych (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 2115 ze zm.; dalej jako: RadPrU) przesłanki przystąpienia do egzaminu
radcowskiego bez odbycia aplikacji adwokackiej stanowią odrębne wymogi i okresy zatrudnienia w nich
wymienione nie podlegają sumowaniu. Jednocześnie wyjaśniono, że pojęcie „zatrudnienie” w rozumieniu
art. 25 ust. 2 pkt 4 RadPrU obejmuje zarówno stosunek pracy, jak i umowy wymienione w art. 734 i art. 750
KC.
Stan faktyczny
W art. 25 ust. 2 pkt 3 i 4 RadPrU dopuszczono możliwość przystąpienia do egzaminu radcowskiego bez odbycia
aplikacji radcowskiej przez osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 4 lat
w okresie nie dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu wykonywały na podstawie
umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze
świadczeniem pomocy prawnej przez radcę prawnego lub adwokata w określonych w tym przepisie formach
działalności (pkt 3) lub po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 4 lat w okresie nie
dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu były zatrudnione w urzędach organów
władzy publicznej i wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem
pomocy prawnej na rzecz tych urzędów (pkt 4).
E.K. zwróciła się o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego bez odbycia aplikacji radcowskiej, do wniosku
załączając m.in. zaświadczenie wykazujące, że na podstawie umów zlecenia realizowała w Ministerstwie Zdrowia
zadania określone w art. 25 ust. 2 pkt 4 RadPrU. Przewodniczący Komisji Egzaminacyjnej pozostawił wniosek bez
rozpoznania wskazując, że przez zatrudnienie, o którym mowa w art. 25 ust. 2 pkt 4 RadPrU, należy rozumieć
jedynie zatrudnienie na podstawie stosunku pracy. Minister Sprawiedliwości uchylił zaskarżone postanowienie
i stwierdził, że E.K. spełnia wymogi uprawniające do przystąpienia do egzaminu radcowskiego, gdyż pod pojęciem
zatrudnienia zawartym w art. 25 ust. 2 pkt 4 RadPrU można rozumieć zarówno zatrudnienie na podstawie stosunku
pracy, jak i w ramach umów cywilnoprawnych.
E.K. zdała egzamin radcowski z wynikiem pozytywnym, jednak Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych w W.
odmówiła jej wpisu na listę radców prawnych. Organ stwierdził, że przez zatrudnienie, o którym mowa w art. 25 ust. 2
pkt 4 RadPrU należy rozumieć wyłącznie wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy. Prezydium Krajowej Rady
Radców Prawnych utrzymało w mocy zakwestionowane rozstrzygnięcie. Minister Sprawiedliwości uwzględnił
odwołanie E.K. Organ stwierdził, że RadPrU nie definiuje pojęcia "zatrudnienie" i nie ma podstaw do jego zawężania
przy ocenie przesłanek wpisu na listę radców prawnych.
Z uzasadnienia WSA i NSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Prezydium KRRP. W ocenie Sądu, obowiązujące
regulacje nie pozwalają na uznanie, że przesłanką wpisu na listę radców prawnych jest posiadanie 4-letniego
okresu zatrudnienia w organie urzędu władzy publicznej. Organy samorządu radcowskiego, dokonując
rozszerzającej i nieuprawnionej wykładni określonych w art. 24 ust. 1 RadPrU przesłanek warunkujących ten wpis -
w postaci samodzielnej oceny, czy E.K. była uprawniona do przystąpienia do egzaminu radcowskiego bez odbycia
aplikacji radcowskiej - wyszły poza zakres kompetencji przyznanych im przez ustawodawcę w art. 24 ust. 2c RadPrU.
Sąd podzielił stanowisko Ministra Sprawiedliwości, że przepisy RadPrU nie dają podstaw do zawężania rozumienia
pojęcia "zatrudnienia" w urzędach organów władzy publicznej jedynie do przypadków wykonywania wymagających
wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej na rzecz tych urzędów na
podstawie umów o pracę, z pominięciem umów cywilnoprawnych.
Wniosek J.W. o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego został pozostawiony bez rozpoznania. Organ uznał, że
J.W. wykonywała czynności, o których mowa w art. 25 ust. 2 pkt 3 i 4 RadPrU przez okres krótszy niż 4 lata,
zakwestionował bowiem okres, w którym pozostawała w stosunku zlecenia z Urzędem Transportu Kolejowego.
Minister Sprawiedliwości uchylił zaskarżone postanowienie i stwierdził, że J.W. spełnia wymogi uprawniające do
przystąpienia do egzaminu radcowskiego. Pomimo tego, że J.W. zdała go, Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych
w W. odmówiła jej wpisu na listę radców prawnych. Wskazano, że J.W. w celu wykazania się 4-letnim stażem,
dostarczyła dokumenty potwierdzające kilkumiesięczne zatrudnienie na podstawie umowy o pracę w kancelarii
prawniczej, następnie została zatrudniona w Urzędzie Transportu Kolejowego, najpierw na podstawie umowy
zlecenia, a później umowy o pracę. Organ uznał, że każda z przesłanek wskazanych w art. 25 ust. 2 pkt 3 i 4 RadPrU

jest przesłanką samodzielną i okresy doświadczenia tam wskazane nie podlegają sumowaniu. Prezydium KRRP
utrzymało w mocy zaskarżoną uchwałę. Minister Sprawiedliwości uwzględnił odwołanie, uchylił uchwałę Prezydium
KRRP i przekazał mu sprawę do ponownego rozpatrzenia.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Prezydium KRRP. Zdaniem Sądu sumowanie okresów
wskazanych w art. 25 ust. 2 pkt 3 i 4 RadPrU uznać należy za dopuszczalne.
Naczelny Sąd Administracyjny w sprawie ze skargi E.K. oddalił skargę kasacyjną Prezydium KRRP, zaś
w sprawie dotyczącej J.W. uchylił zaskarżony wyrok i decyzję Ministra Sprawiedliwości. W ocenie
Naczelnego Sądu Administracyjnego, przepisy RadPrU nie uzależniają wpisu na listę radców prawnych osób,
które nie odbyły aplikacji tylko od zdania egzaminu radcowskiego. Organy samorządowe zasadnie twierdziły,
że oprócz pozytywnego wyniku egzaminu ubiegający się o wpis musi wykazać odbycie aplikacji radcowskiej
lub, że nie zachodziła konieczność odbywania tej aplikacji. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego,
w art. 25 ust. 2 pkt 3 i 4 RadPrU określono odrębne wymogi uprawniające do przystąpienia do egzaminu
radcowskiego bez odbywania aplikacji i określone w nich okresy nie podlegają sumowaniu. Każdy z tych
okresów podlega wykazaniu innym zaświadczeniem. Za niedopuszczalne uznano natomiast zawężanie
pojęcia zatrudnienie użytego w art. 25 ust. 2 pkt 4 RadPrU. U stawodawca określając wymóg "zatrudnienia",
nie wprowadził ograniczenia, iż zatrudnienie to może być wykonywane wyłącznie na podstawie umowy
o pracę.
Wyroki NSA z 9.4.2019 r., II GSK 1780/18 i II GSK 1721/18

Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że przesłanki wpisu na listę radców prawnych są ściśle określone i każdy okres zatrudnienia musi być wykazany osobno. Decyzje organów dotyczące zatrudnienia wywołały spór. Wyroki NSA podkreśliły konieczność rzetelnej interpretacji przepisów dotyczących egzaminu radcowskiego.