Wyrok NSA: Dział spadku nie wpływa na podatek od spadków i darowizn

Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że dział spadku nie wpływa na wymiar podatku od spadków i darowizn. Spadkobierca, nawet gdy nie otrzymał niczego w wyniku podziału spadku, musi uiścić podatek. Sprawa dotyczyła nabycia spadku po zmarłej matce, a następnie jego przejęcia przez podatnika, który zaskarżył decyzję Izby Skarbowej. NSA uznał, że chwila nabycia spadku, a nie dział spadku, jest decydująca dla powstania obowiązku podatkowego.

Tematyka: Wyrok NSA, spadek, podatek od spadków i darowizn, dział spadku, nabycie spadku, obowiązek podatkowy

Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że dział spadku nie wpływa na wymiar podatku od spadków i darowizn. Spadkobierca, nawet gdy nie otrzymał niczego w wyniku podziału spadku, musi uiścić podatek. Sprawa dotyczyła nabycia spadku po zmarłej matce, a następnie jego przejęcia przez podatnika, który zaskarżył decyzję Izby Skarbowej. NSA uznał, że chwila nabycia spadku, a nie dział spadku, jest decydująca dla powstania obowiązku podatkowego.

Dział spadku nie ma znaczenia dla wymiaru podatku od spadków i darowizn - orzekł Naczelny Sąd
Administracyjny w wyroku z 10.10.2018 r. (II FSK 804/18). Spadkobierca, który nabył spadek, powinien ten
podatek zapłacić także wtedy, gdy w wyniku podziału spadku nie otrzymał niczego.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu 10.10.2018 r. skargi kasacyjnej T. M. od wyroku Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Warszawie z 4.10.2017 r. (III SA/Wa 3777/16) w sprawie skargi T. M. (dalej jako podatnik) na
decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 24.10.2016 r., w przedmiocie podatku od spadków i darowizn
oddalił skargę kasacyjną.
Istota sporu w niniejszej sprawie koncentruje się na stwierdzeniu, czy w związku z dokonanym przez sąd
powszechny działem spadku wyłącznie na rzecz ojca skarżącego, skarżący zobowiązany był do zapłaty podatku od
spadku nabytego po zmarłej matce.
Stan faktyczny
Sąd Rejonowy w P. 22.5.2015 r., stwierdził, że spadek po M.H. M. na podstawie ustawy z 28.7.1983 r. o podatku od
spadków i darowizn (Dz.U. z 2016 r., poz. 205, dalej jako PodSpDarU) nabyli jej mąż, syn oraz wnuk (po 1/3 części
każdy z nich). Ten sam sąd 24.6.2015 r. ustalił, że przedmiotem działu spadku po zmarłej i zniesienia współwłasności
są cztery składniki: nieruchomość zabudowana domem mieszkalnym; samochód osobowy; jednostki uczestnictwa
w funduszu inwestycyjnym oraz lokata pieniężna w banku. Sąd dokonał działu spadku po zmarłej i zniesienia
współwłasności na zgodny wniosek stron składników majątkowych. Postanowienie sądu stało się prawomocne
16.7.2015 r. Dział spadku nastąpił w ten sposób, że wszystkie składniki spadku sąd przyznał na wyłączną własność
mężowi spadkodawczyni bez spłaty na rzecz podatnika.
W związku z nabyciem spadku, a następnie jego przejęciem przez podatnika powstał obowiązek podatkowy zapłaty
podatku. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie jako organ podatkowy, wydał decyzją wyiarową, w której ustalił
wysokość podatku od spadku i darowizn, jaki zobowiązany był zapłacić podatnik. Na decyzję Dyrektora złożył on
jednak skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, a wobec niekorzystnego wyniku
postępowania sądowego, złożył skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Stan prawny
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę podatnika na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Warszawie dotyczącą skargi podatnika na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 24.10.2016 r.,
w przedmiocie wymierzenia wymiaru podatku od spadków i darowizn w omawianej sprawie.
W skardze kasacyjnej podatnik zarzucił sądowi pierwszej instancji naruszenie prawa materialnego, które miało istotny
wpływ na wynik sprawy. Zdaniem podatnika WSA błędnie zastosował art. 7 ust. 1 PodSpDarU w sytuacji gdy, jego
zdaniem, „nie doszło do nabycia przez skarżącego żadnych rzeczy ani praw majątkowych w drodze dziedziczenia,
a tym samym nie zaistniała podstawa do określenia czystej wartości tych rzeczy i praw, będącej podstawą
opodatkowania”.
NSA uznał, że zawarte w skardze zarzuty są niezasadne, w związku z czym skarga nie zasługuje na uwzględnienie.
W uzasadnieniu wyroku Naczelny Sąd Administracyjny odwołał się do przepisów regulujących kwestie dziedziczenia
i działu spadku. Sąd przypomniał, że zgodnie z art. 924 ustawy z 23.4.1964 r. Kodeks Cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93
ze zm., dalej jako KC) otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Art. 925 KC określa zaś, że
spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. W sytuacji, gdy spadek przypada kilku spadkobiercom,
zgodnie z art 1035 KC, z chwilą otwarcia spadku powstaje wspólność majątku spadkowego, która trwa aż do działu
spadku. Zgodnie z argumentacją sądu zawartą w uzasadnieniu wyroku „wspólność majątku spadkowego, powstała
z chwilą otwarcia spadku, nie oznacza zarazem powstania współwłasności w poszczególnych składnikach
majątkowych wchodzących w skład masy spadkowej. Spadkobiercy do działu spadku zachowują wyłącznie udział
w majątku spadkowym, na który składają się (co do zasady) prawa, jak i obowiązki majątkowe spadkodawcy”.
W momencie działu spadku ustaje wspólność majątku spadkowego oraz skonkretyzowanie składników majątkowych,
jakie w drodze dziedziczenia nabyte zostały przez spadkobierców.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 PodSpDarU, podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne
własności rzeczy lub praw majątkowych tytułem dziedziczenia. Z kolei z art. 6 i art 6 ust. 1 pkt 1 PodSpDarU wynika,
że w chwili przyjęcia spadku powstaje obowiązek podatkowy. Wobec powyższego NSA stwierdził, że „chwila śmierci
spadkodawcy, decydująca o nabyciu spadku przez spadkobierców, nie ma żadnego znaczenia dla zaistnienia
obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn. Dopiero bowiem przyjęcie spadku lub uprawomocnienie



się orzeczenia stwierdzającego jego nabycie, o ile wcześniej nie zgłoszono nabycia do opodatkowania, rodzi
obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn”.
W opinii sądu „spadkobierca, który nabył prawo do spadku stwierdzone prawomocnym postanowieniem sądu, jest
zobowiązany do uiszczenia podatku od spadków i darowizn. Obowiązek w tej mierze powstaje z chwilą przyjęcia
spadku przy nabyciu w drodze dziedziczenia, zaś do celów wymiaru podatku od spadków i darowizn nie ma
znaczenia dział spadku”. Wobec powyższego Naczelny Sąd Administracyjny uznał podniesiony przez podatnika
zarzut naruszenia prawa materialnego tj. art. 7 ust. 1 PodSpDarU za bezpodstawny. Przepis art. 7 ust. 1 PodSpDarU
stanowi bowiem, że podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu
długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen
rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. NSA podkreślił, że wbrew stanowisku skarżącego, doszło do
nabycia przez niego spadku po zmarłej, zaś późniejszy dział spadku skutku tego nie zmienił. W związku z tym
zastosowanie przepisów art. 7 ust. 1 PodSpDarU do wymierzenia podstawy opodatkowania spadku było
uzasadnione.
Wyrok NSA, II FSK 804/18







Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę podatnika, potwierdzając, że nabycie spadku stwierdzone prawomocnym postanowieniem sądu powoduje obowiązek uiszczenia podatku od spadków i darowizn, niezależnie od działu spadku. NSA uznał zarzuty podatnika za niezasadne, argumentując, że chwila nabycia spadku jest kluczowa dla wymiaru podatku.