Postanowienie o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym nie podlega zaskarżeniu

Artykuł omawia kwestię odrzucenia skargi o wznowienie postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, niepodlegającego zaskarżeniu skargą kasacyjną. Autorzy analizują zgodność regulacji z Konstytucją RP oraz argumenty strony skarżącej dotyczące naruszenia prawa do sądu i zasady równego traktowania przez władzę sądowniczą. Ostatecznie Trybunał Konstytucyjny nie podzielił zarzutów skarżącej, uzasadniając swoje stanowisko szczególną pozycją NSA w systemie sądów administracyjnych.

Tematyka: Postanowienie, odrzucenie skargi, wznowienie postępowania, Naczelny Sąd Administracyjny, konstytucyjne prawo do sądu, równość przed sądem, Trybunał Konstytucyjny

Artykuł 173 § 1 ustawy z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz.U.
z 2018 r. poz. 1302 ze zm.; dalej jako: PostAdmU) w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości zaskarżenia
skargą kasacyjną postanowienia NSA, którym ten sąd, orzekając po raz pierwszy o tej sprawie, odrzuca
skargę o wznowienie postępowania przed NSA, jest zgodny z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 77 ust. 2 oraz w zw.
z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.
Stan faktyczny
„T.” S.A. wniosła skargę konstytucyjną domagając się stwierdzenia niezgodności art. 173 § 1 PostAdmU z art. 45 ust.
1, art. 45 ust. 1 w zw. z art. 77 ust. 2, art. 45 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1, art. 78 w zw. z art. 45 ust. 1 oraz art. 78
w zw. z art. 176 ust. 1 i w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP w zakresie, w jakim przepis ten nie przewiduje
możliwości zaskarżenia skargą kasacyjną postanowienia NSA odrzucającego skargę o wznowienie postępowania
przed NSA, orzekającego po raz pierwszy w tym przedmiocie.
W 2016 r. NSA odrzucił skargę kasacyjną „T.” S.A. od wydanego w tej sprawie postanowienia NSA, który jako sąd
orzekający po raz pierwszy w tym przedmiocie odrzucił skargę „T.” S.A. o wznowienie postępowania przed NSA
z powodu wniesienia po terminie. W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, że nie ma możliwości zaskarżenia
orzeczenia NSA, gdyż jest ono prawomocne od chwili ogłoszenia. Zdaniem skarżącego, gdy NSA orzeka po raz
pierwszy w sprawie skargi o wznowienie postępowania przed tym Sądem, w tym o jej odrzuceniu, strona winna mieć
zagwarantowaną możliwość skontrolowania przez inny Sąd lub przynajmniej inny skład Sądu orzeczenia
zamykającego drogę do rozpoznania skargi o wznowienie postępowania.
W uzasadnieniu skargi dowodzono, że zakwestionowana regulacja narusza wynikające z art. 45 ust. l Konstytucji
prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny,
bezstronny i niezawisły sąd. Skarga o wznowienie postępowania przysługuje jedynie w wyjątkowych wypadkach,
które zostały uznane przez ustawodawcę za naruszające zasady praworządności i sprawiedliwości w stopniu
wystarczającym do przełamania zasady prawomocności orzeczeń sądowych. Zdaniem skarżącej, ustawodawca
winien zagwarantować w pełni realizację konstytucyjnego prawa do sądu i umożliwić kontrolę orzeczenia
w przedmiocie wznowienia postępowania.
Skarżąca zarzuciła, że sporna regulacja narusza prawo do odpowiednio ukształtowanej procedury sądowej, zgodnej
z wymogami sprawiedliwości i jawności obejmujące komponent negatywny, wyrażający się w zakazie zamykania lub
nadmiernego ograniczania dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Nie istnieją przy tym żadne przyczyny, dla których
takiego ograniczenie miałoby mieć miejsce. Konieczność takiego ograniczenia ani nie wynika z pozycji i funkcji NSA,
które, w ocenie skarżącej, są zasadniczo odmienne niż te które cechują np. Sąd Najwyższy. Ograniczenie takie nie
znajduje uzasadnienia w szybkości czy ekonomii postępowania bądź nadmiernym obciążeniu NSA i konieczność
ochrony prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.
Skarżąca dowodziła naruszenia konstytucyjnego prawa do równego traktowania przez władzę sądowniczą, bez
nieuzasadnionego różnicowania sytuacji prawnej podmiotów wyłącznie w zależności od tego, jaki sąd orzeka o ich
prawach. Jak wskazano, od postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego o odrzuceniu skargi
o wznowienie postępowania sądowego, jako postanowienia kończącego postępowanie w sprawie, przysługuje
skarga kasacyjna, jeżeli postanowienie takie wydał NSA, środek odwoławczy stronie nie przysługuje, pomimo tego,
że w obu przypadkach sądy orzekają w tym przedmiocie pierwszy raz.
W skardze podkreślono, że zaskarżony przepis narusza art. 78 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, czyli prawo do
kwestionowania orzeczenia sądowego w ogóle, obejmujące gwarancję proceduralnej kontroli postępowania
sądowego służącą zapobieganiu pomyłkom i arbitralności decyzji podejmowanych w I instancji lub przy orzekaniu po
raz pierwszy, jak też prawo do zaskarżenia decyzji sądu w ramach postępowania sądowego, obejmujące gwarancję
instancyjności jako proceduralnej zasady postępowania sądowego.
Z uzasadnienia TK
Trybunał Konstytucyjny nie podzielił zarzutów skarżącej. Jak wyjaśniono, postępowanie w sprawie skargi
o wznowienie postępowania ma charakter akcesoryjny w stosunku do postępowania głównego. W konsekwencji
rozstrzygając o wznowieniu sąd nie rozstrzyga odrębnej sprawy w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Jak
stwierdzono, skarga o wznowienie dotyczy sprawy już rozstrzygniętej merytorycznie w II instancji. Trybunał
Konstytucyjny podkreślił, że prawomocność orzeczeń sądowych stanowi sama w sobie wartość

konstytucyjną, dlatego niezbędne jest wyważenie proporcji pomiędzy realizacją zasady sprawiedliwości
proceduralnej a potrzebą ochrony stabilności i pewności stanu prawnego. Zdaniem Trybunału
Konstytucyjnego, szczególna pozycja ustrojowa NSA obala argumenty skarżącej oparte na odmiennej
regulacji skargi o wznowienie rozpoznawanej przez NSA i wojewódzkie sądy administracyjne. Za dyskusyjne
Trybunał Konstytucyjny uznał twierdzenia, że zachodzi pełna zgodność sytuacji obu hipotetycznych podmiotów, które
domagają się wznowienia postępowania odpowiednio przed NSA i wojewódzkim sądem administracyjnym.
Jednak nawet teza o podobieństwie sytuacji, nie wyklucza odmiennego traktowania podmiotów wnoszących środki
odwoławcze od postanowień o odmowie wznowienia postępowania wydanych przez sądy różnych instancji, z uwagi
na zgodność z zasadą równego traktowania, ponieważ nie jest arbitralne, zachowuje zasadę proporcjonalności
i służy ochronie wartości konstytucyjnej, jaką jest stabilność prawomocnych orzeczeń. Zdaniem Trybunału
Konstytucyjnego, szczególna pozycja NSA w systemie sądów administracyjnych, jako zarazem sądu II instancji
i sądu najwyższego hierarchicznie, wzmacnia przekonanie o racjonalności przyjętego w art. 173 § 1 PostAdmU
rozwiązania.
Wyrok TK z 15.5. 2019 r., SK 26/17

Trybunał Konstytucyjny uznał, że odrzucenie skargi o wznowienie postępowania przez NSA nie narusza konstytucyjnych praw. Decyzje NSA mają wartość konstytucyjną, a stabilność orzeczeń jest istotna. Wskazano, że różne traktowanie skargi o wznowienie przez różne sądy jest uzasadnione i służy ochronie wartości konstytucyjnych.