Projekt ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika przyjęty przez rząd
Rada Ministrów przyjęła rządowy projekt ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika w ramach reformy prawa podatkowego. Projekt ma wzmocnić pozycję podatnika i zapewnić ochronę jego praw oraz równowagę w relacjach z organami skarbowymi. Rzecznik będzie działał na rzecz podatników, promując mediacje, analizując orzecznictwo i wspierając edukację podatkową.
Tematyka: ustawa, Rzecznik Praw Podatnika, podatnik, organy skarbowe, reforma podatkowa, ochrona praw podatnika, mediacja podatkowa, analiza orzecznictwa, edukacja podatkowa, jakość prawa podatkowego
Rada Ministrów przyjęła rządowy projekt ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika w ramach reformy prawa podatkowego. Projekt ma wzmocnić pozycję podatnika i zapewnić ochronę jego praw oraz równowagę w relacjach z organami skarbowymi. Rzecznik będzie działał na rzecz podatników, promując mediacje, analizując orzecznictwo i wspierając edukację podatkową.
Rada Ministrów przyjęła rządowy projekt ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika (Nr projektu UD421, dalej jako: RPPU). Nowa ustawa ma wzmocnić pozycję podatnika w postępowaniu przed organami administracji skarbowej i jest elementem zmian towarzyszących reformie materialnego prawa podatkowego i postępowania podatkowego wprowadzanych w projekcie nowej Ordynacji podatkowej (Nr projektu UD409, dalej jako: nowa OrdPU), która ma wejść w życie z początkiem 2021 r. W projekcie ustawy wskazano, że projektowany akt prawny ma służyć równoważeniu relacji między podatnikiem a organami administracji skarbowej, co uwarunkowane jest specyfiką prawa podatkowego regulującego przede wszystkim obciążenie podatnika określonymi obowiązkami, z jakimi łączą się konkretne uprawnienia organów administracji skarbowej. Projektowana ustawa o Rzeczniku Praw Podatnika przyznaje podatnikowi określone prawa oraz wzmacnia jego pozycję jako strony pozbawionej nierzadko profesjonalnej pomocy. Dysproporcja między siłą działań organów państwa a możliwościami obywateli wymaga stworzenia wyspecjalizowanej instytucji, która wspomoże słabszą stronę – podatnika w wykonywaniu jego praw, a jednocześnie będzie łagodzić formalizm procedur administracyjnych – wskazywał projektodawca w Uzasadnieniu projektu. Rzecznik Praw Podatnika ma przede wszystkim stać na straży szeroko pojmowanych praw podatnika. Jest to o tyle istotne, że przepisy podatkowe są coraz bardziej skomplikowane (projektodawca wskazuje, że jest to naturalna konsekwencja pojawiania się nowych form prowadzenia działalności i wynagradzania pracowników), a ich stosowanie wymaga wysokiej fachowości i wyspecjalizowania. Ochrona ta ma obejmować podatnika płatnika, inkasenta, następcę prawnego i osoby trzecie w rozumieniu nowej Ordynacji podatkowej. Powołanie tej instytucji ma istotnie wzmocnić pozycję podmiotów najsłabszych, a więc tych, którzy co do zasady nie korzystają z kosztownych usług wyspecjalizowanych firm doradczych i kancelarii prawnych. Rzecznik, stojąc na straży praw podatników, ma kierować się w szczególności zasadą pogłębiania zaufania do władzy publicznej, bezstronności i równego oraz sprawiedliwego traktowania, respektowania słusznych interesów podatników oraz racjonalności działania organów podatkowych. Wyspecjalizowany Rzecznik ma dbać o zapewnienie pomocy w zakresie stosowania prawa, który wymiernie wpływa na sytuację obywateli, a przy tym stanowi dziedzinę obszerną i kompleksową. Instytucja Rzecznika Praw Podatnika powinna również przyczynić się do polepszenia jakości polskiego prawa podatkowego i ujednolicenia jego stosowania, m.in. przez przegląd i analizę postępowań, w tym zwłaszcza sądowych, „przegranych” przez organy administracji skarbowej. Zadania Rzecznika Zadania Rzecznika zostały wymienione w art. 9 RPPU. Projektodawca wskazał: • w ramach realizacji funkcji analityczno-diagnostycznej – opiniowanie projektów aktów normatywnych z zakresu prawa podatkowego; • promowanie mediacji między podatnikami a organami podatkowymi w związku z wprowadzenie w nowej Ordynacji podatkowej możliwości załatwiania sporów w drodze mediacji; • w ramach realizacji funkcji analitycznej Rzecznika – współdziałanie ze stowarzyszeniami, samorządami zawodowymi, ruchami obywatelskimi, innymi dobrowolnymi zrzeszeniami i fundacjami, organizacjami reprezentującymi podatników oraz z zagranicznymi i międzynarodowymi organami i organizacjami działającymi na rzecz ochrony praw podatnika, zajmującymi się monitoringiem jakości prawa podatkowego i kierunkami jego reform • prowadzenie działalności edukacyjnej i informacyjnej w zakresie prawa podatkowego. W Uzasadnieniu projektu wskazano, że działalność taka ma polegać w szczególności na organizowaniu i współorganizowaniu szkoleń i prowadzeniu kampanii informacyjnej o przepisach prawa podatkowego • analizę orzecznictwa sądów administracyjnych w sprawach podatkowych oraz orzecznictwa innych sądów i trybunałów w zakresie, w jakim wpływają na rozstrzyganie spraw podatkowych; • analizę interpretacji ogólnych i indywidualnych wydawanych na podstawie Ordynacji podatkowej; • przedstawianie organom, organizacjom lub instytucjom publicznym oceny oraz wniosków zmierzających do zapewnienia skutecznej ochrony praw podatnika, wzmocnienia spójności prawa podatkowego, usunięcia zbędnych procedur, czy wymogów formalnych lub usprawnienia załatwiania spraw organów podatkowych, w tym samorządowych; • kierowanie do Rzecznika Praw Obywatelskich wniosków o wystąpienie przez RPO do TK w kwestiach dotyczących praw podatnika z wnioskiem w sprawie, o której mowa w art. 188 Konstytucji RP; • analizę sposobu załatwiania przez organy podatkowe skarg i wniosków składanych na zasadach przewidzianych w Ordynacji podatkowej – analiza ta ma być przedstawiana szefowi KAS wniosków dotyczących poprawy obsługi podatników; • podejmowanie innych działań, o ile służą one ochronie praw podatników. Ponadto Rzecznik będzie miał obowiązek sporządzać (art. 10 RPPU): • roczny raport podsumowujący analizę orzeczeń oraz interpretacji ogólnych i indywidualnych; • roczny raport podsumowujący analizę załatwiania przez organy podatkowe skarg i wniosków; • coroczną informację o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania praw podatnika, o której mowa w projektowanym art. 19 RPPU. Uprawnienia Rzecznika w zakresie ochrony praw podatnika określono w art. 11 RPPU. Wśród najważniejszych zadań Rzecznika w tej sferze znalazło się występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy legislacyjnej w sprawach podatkowych oraz uczestnictwo w charakterze mediatora w postępowaniu podatkowym, administracyjnym i sądowoadministracyjnym oraz występowanie do właściwego organu z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w sprawie podatnika, który nie ma możliwości samodzielnego złożenia takiego wniosku lub sprawia mu to nadmierną trudność. Rzecznik będzie działał z urzędu lub na wniosek podatnika. Powołanie Rzecznika Rzecznik będzie powoływany spośród osób spełniających wymagania wskazane w art. 3 RPPU na 6-letnią kadencję, bez możliwości ponownego wyboru. Rzecznik powoływany będzie przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego ds. finansów publicznych (art. 4 RPPU). Rzecznik nie będzie mógł zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska naukowo-dydaktycznego lub naukowego w szkole wyższej, PAN, instytucie badawczym lub innej jednostce naukowej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych, również w ramach działalności gospodarczej. Rzecznik nie będzie mógł należeć do partii politycznej, związku zawodowego, ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością urzędu (art. 7 RPPU). Ustawa wejdzie w życie na zasadach i w terminie określonych w ustawie – Przepisy wprowadzające ustawę – Ordynacja podatkowa i ustawę o Rzeczniku Praw Podatnika.
Projekt ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika ma na celu wzmocnienie praw podatników, poprawę jakości prawa podatkowego i ułatwienie załatwiania spraw podatkowych. Rzecznik będzie miał szereg zadań, uprawnień i obowiązków, aby chronić interesy podatników i promować równość w postępowaniach podatkowych.