Ochrona uzupełniająca

Państwo członkowskie może cofnąć status ochrony uzupełniającej, jeśli został nadany na podstawie błędnych ustaleń, nawet jeśli zainteresowanej osobie nie można zarzucić wprowadzenia w błąd. Sprawa dotyczyła nadania statusu osobie, która nie spełniała przesłanek uzyskania ochrony. Trybunał stwierdził, że w takiej sytuacji konieczne jest cofnięcie statusu ochrony uzupełniającej.

Tematyka: ochrona uzupełniająca, dyrektywa 2011/95, cofnięcie statusu, błędne ustalenia, Trybunał Europejski

Państwo członkowskie powinno cofnąć status ochrony uzupełniającej, gdy został on nadany na podstawie
ustaleń, które okazały się następnie błędne. To cofnięcie obejmuje również sytuację, w której
zainteresowanej osobie nie można zarzucić wprowadzenia tego państwa w błąd.
Stan faktyczny
W październiku 2009 r. M., który uważa się za bezpaństwowca, złożył w Austrii wniosek o udzielenie mu ochrony
międzynarodowej. W marcu 2010 r. wniosek ten został oddalony przez federalny urząd ds. azylu. W kwietniu 2010 r.
sąd ds. azylu uwzględnił skargę wniesioną na decyzję o oddaleniu i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia.
Decyzją z października 2010 r. ww. urząd oddalił złożony przez M. wniosek o udzielenie azylu, przyznał mu jednak
status osoby uprawnionej do ochrony uzupełniającej, wskazując, że jego tożsamość nie została ustalona, ale jest on
prawdopodobnie obywatelem algierskim. Ochrona uzupełniająca została mu przyznana na tej podstawie, że ze
względu na wysokie bezrobocie, brak infrastruktury i stały brak bezpieczeństwa w Algierii M. mógłby być narażony
w razie powrotu do tego państwa na nieludzkie traktowanie w rozumieniu art. 3 Europejskiej Konwencji o Ochronie
Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. M. wniósł do sądu na decyzję oddalającą jego wniosek o udzielenie
azylu. Natomiast decyzja dotycząca przyznania ochrony uzupełniającej stała się ostateczna. Decyzją z października
2012 r. ww. urząd oddalił ponownie złożony przez M. wniosek o udzielenie azylu. Ponadto, został cofnięty status
osoby uprawnionej do ochrony uzupełniającej, podobnie jak zezwolenie na pobyt na czas określony, ponieważ
okazało się, że M. miał obywatelstwo marokańskie. Urząd wydał decyzję nakazującą mu powrót ze wskazaniem
Maroka jako państwa przeznaczenia uznając, że przesłanki przyznania ochrony uzupełniającej nigdy nie zostały
spełnione.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 19 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/95/UE z 13.12.2011 r. w sprawie norm dotyczących
kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony międzynarodowej,
jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz zakresu
udzielanej ochrony (Dz. Urz. L Nr 337 z 2011 r., s. 9) należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie
temu, by państwo członkowskie cofnęło status ochrony uzupełniającej, gdy nadało ono ten status – choć przesłanki
jego nadania nie były spełnione – opierając się na ustaleniach faktycznych, które okazały się następnie błędne, mimo
że zainteresowanej osobie nie można zarzucić wprowadzenia przy tej okazji owego państwa członkowskiego w błąd?
Stanowisko TS
Stosowanie dyrektywy 2011/95/UE
Trybunał wskazał, że w sprawie rozpatrywanej w postępowaniu głównym decyzja o cofnięciu statusu osoby
uprawnionej do ochrony uzupełniającej została wydana w październiku 2012 r., natomiast terminu transpozycji art. 19
dyrektywy 2011/95 został wyznaczony na dzień 21.12.2013 r. Jednakże TS podkreślił, że w okolicznościach
niniejszej sprawy nie jest oczywiste, że wykładnia art. 19 dyrektywy 2011/95 nie ma żadnego związku ze sporem
zawisłym przed sądem odsyłającym.
System ochrony uzupełniającej
Z motywu 12 tej dyrektywy wynika, że jednym z podstawowych celów tego aktu jest zapewnienie, aby wszystkie
państwa członkowskie stosowały wspólne kryteria identyfikacji osób rzeczywiście potrzebujących ochrony
międzynarodowej. W tym względzie z art. 18 dyrektywy 2011/95 w związku z definicją określenia „osoba
kwalifikująca się do otrzymania ochrony uzupełniającej”, zawartą w art. 2 lit. f) tej dyrektywy, oraz określenia
„status osoby potrzebującej ochrony uzupełniającej”, zawartą w art. 2 lit. g) tej dyrektywy, wynika, że status
osoby potrzebującej ochrony uzupełniającej, o którym mowa w tej dyrektywie, powinien co do zasady być nadawany
każdemu obywatelowi państwa trzeciego lub każdemu bezpaństwowcowi, któremu w przypadku odesłania
do państwa pochodzenia lub państwa miejsca zwykłego pobytu grozi rzeczywiste ryzyko doznania poważnej
krzywdy w rozumieniu art. 15 tej dyrektywy (wyrok Ahmedbekova, C-652/16, pkt 47). Z postanowienia
odsyłającego wynika zaś, że właściwy organ austriacki, który rozpatrzył złożony przez M. wniosek o udzielenie
ochrony międzynarodowej, popełnił błąd przy ustaleniu jego narodowości. Ponadto, M. nigdy nie groziło w przypadku
odesłania do jego państwa pochodzenia rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy w rozumieniu art. 15 tej
dyrektywy.
Sąd odsyłający wskazywał, że art. 19 ust. 3 lit. b) tej dyrektywy przewiduje utratę statusu ochrony uzupełniającej tylko
wtedy, gdy zainteresowany zniekształcił lub pominął fakty, co zdecydowało o nadaniu mu takiego statusu.

Ponadto żaden inny przepis dyrektywy 2011/95 nie przewiduje wyraźnie, że ten status powinien lub może zostać
cofnięty, gdy, tak jak w sprawie rozpatrywanej w postępowaniu głównym, dana decyzja o jego nadaniu została
wydana na podstawie błędnych danych bez zniekształcenia lub pominięcia faktów ze strony M. Jednakże
z orzecznictwa TS wynika, że byłoby sprzeczne z ogólną systematyką i celami dyrektywy 2011/95 umożliwienie
skorzystania ze statusów, które przewiduje ta dyrektywa, obywatelom państw trzecich znajdującym się w sytuacjach
pozbawionych jakiegokolwiek związku z racją bytu międzynarodowej ochrony (wyrok M’Bodj, C-542/13, pkt 44).
Sytuacja osoby, która uzyskała status ochrony uzupełniającej na podstawie błędnych danych, nie spełniając nigdy
przesłanek jego uzyskania, nie wykazuje zaś żadnego związku z racją bytu międzynarodowej ochrony. Utrata statusu
ochrony uzupełniającej w takich okolicznościach jest w konsekwencji zgodna z celem i ogólną systematyką
dyrektywy 2011/95, a w szczególności z jej art. 18, który przewiduje nadanie statusu ochrony uzupełniającej
wyłącznie osobom spełniającym ww. przesłanki. Trybunał stwierdził, że w sytuacji gdy zainteresowane państwo
członkowskie nie mogło zgodnie z prawem nadać tego statusu, to tym bardziej musi być zobowiązane do jego
cofnięcia w razie wykrycia błędu (wyrok H.T., C-373/13, pkt 49).
W ocenie TS z treści art. 19 ust. 1 dyrektywy 2011/95 wynika, iż istnieje związek przyczynowy między zmianą
okoliczności, o której mowa w art. 16, a niemożliwością zachowania przez zainteresowanego statusu beneficjenta
ochrony uzupełniającej z uwagi na to, że jego pierwotna obawa doznania poważnej krzywdy w rozumieniu art.
15 tej dyrektywy nie wydaje się już zasadna (wyrok Salahadin Abdulla i in., C-175/08, C‑ 176/08, C‑ 178/08
i C‑ 179/08, pkt 66). O ile zaś taka modyfikacja wynika ogólnie ze zmiany okoliczności faktycznych w państwie
trzecim, która to zmiana doprowadziła do zaradzenia przyczynom powodującym nadanie statusu beneficjenta
ochrony uzupełniającej, o tyle jednak, po pierwsze, art. 16 nie przewiduje wyraźnie, że jego zakres stosowania jest
ograniczony do takiego przypadku, a po drugie, zmiana stanu wiedzy przyjmującego państwa członkowskiego co do
osobistej sytuacji zainteresowanego może w taki sam sposób powodować, że pierwotna obawa doznania przez niego
poważnej krzywdy w rozumieniu art. 15 nie wydaje się już zasadna w świetle nowych informacji posiadanych przez
wspomniane państwo członkowskie. Trybunał wskazał, że dotyczy to jednak tylko sytuacji, gdy nowe informacje,
którymi dysponuje przyjmujące państwo członkowskie, pociągają za sobą zmianę stanu jego wiedzy
wystarczająco istotną i trwałą w przedmiocie kwestii, czy zainteresowany spełnia przesłanki nadania statusu ochrony
uzupełniającej.
Trybunał stwierdził, że okoliczność, iż błędu popełnionego przez przyjmujące państwo członkowskie przy
nadawaniu takiego statusu nie można przypisać zainteresowanemu, nie może zmienić ustalenia, że ten
ostatni w rzeczywistości nigdy nie miał przymiotu „osoby kwalifikującej się do otrzymania ochrony
uzupełniającej” w rozumieniu art. 2 lit. f) dyrektywy 2011/95, a tym samym nigdy nie spełniał przesłanek
uzasadniających nadanie statusu osoby potrzebującej ochrony uzupełniającej w rozumieniu art. 2 lit. g) tej dyrektywy.
Prawo pobytu
Trybunał wskazał, że z art. 2 lit. h) in fine dyrektywy 2011/95 wynika, że nie stoi ona na przeszkodzie temu, aby dana
osoba złożyła wniosek o udzielenie jej ochrony w ramach „innego rodzaju ochrony”, będącego poza zakresem
zastosowania dyrektywy. Dyrektywa ta uznaje zatem, że przyjmujące państwa członkowskie mogą na podstawie
prawa krajowego przyznawać ochronę krajową, obejmującą uprawnienia pozwalające na przebywanie na
terytorium danego państwa członkowskiego osobom, którym nie przysługuje status beneficjenta ochrony
uzupełniającej. Przyznanie przez państwo członkowskie takiego statusu ochrony krajowej nie wchodzi jednak
w zakres zastosowania tej dyrektywy (wyrok B i D, pkt 116–118).
Trybunał orzekł, że art. 19 ust. 1 w zw. z art. 16 dyrektywy 2011/95 należy interpretować w ten sposób, że
państwo członkowskie powinno cofnąć status ochrony uzupełniającej, gdy nadało ono ten status – choć
przesłanki jego nadania nie były spełnione – opierając się na ustaleniach faktycznych, które okazały się
następnie błędne, mimo że zainteresowanej osobie nie można zarzucić wprowadzenia przy tej okazji tego
państwa w błąd.
Z przedstawionego wyroku wynika, że po wejściu w życie dyrektywy 2004/83 państwa członkowskie powinny cofnąć
status ochrony uzupełniającej,w sytuacji gdy obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec przestał kwalifikować
się do otrzymywania tej ochrony, tzn. jeżeli okoliczności będące podstawą otrzymania statusu osoby potrzebującej
ochrony uzupełniającej przestały istnieć lub uległy zmianie w takim stopniu, że ochrona nie jest już konieczna.
Trybunał podkreślił, że na powyższą interpretację nie ma żadnego wpływu okoliczność, że zainteresowana osoba nie
wprowadziła przy uzyskiwaniu powyższego statusu tego państwa w błąd.

Wyrok TS z 23.5.2019 r., Bilali, C-720/17

Trybunał Europejski wskazał, że państwo członkowskie powinno cofnąć status ochrony uzupełniającej, gdy został nadany na podstawie błędnych ustaleń, nawet jeśli zainteresowanej osobie nie można zarzucić wprowadzenia w błąd. Utrata statusu w przypadku braku spełnienia przesłanek jest zgodna z celem dyrektywy 2011/95.