Dyskryminujące niemieckie winiety
Niemiecka opłata za użytkowanie autostrad przez samochody osobowe wzbudza kontrowersje pod kątem zgodności z unijnym prawem. Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że sporne środki krajowe naruszają zasady zakazu dyskryminacji, swobody przepływu towarów, świadczenia usług oraz zakazu wprowadzania niekorzystnych przepisów wobec zagranicznych przewoźników. Opłata, w formie rocznej winiety dla samochodów z RFN i w formie pobieranej winiety dla samochodów zagranicznych, generuje nierówne obciążenia ekonomiczne, co skłoniło Trybunał do uznania naruszeń art. 18, 34, 56 i 92 TFUE.
Tematyka: opłata za autostrady, winieta, dyskryminacja, unijne prawo, Trybunał Sprawiedliwości UE, zasady traktatu
Niemiecka opłata za użytkowanie autostrad przez samochody osobowe wzbudza kontrowersje pod kątem zgodności z unijnym prawem. Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że sporne środki krajowe naruszają zasady zakazu dyskryminacji, swobody przepływu towarów, świadczenia usług oraz zakazu wprowadzania niekorzystnych przepisów wobec zagranicznych przewoźników. Opłata, w formie rocznej winiety dla samochodów z RFN i w formie pobieranej winiety dla samochodów zagranicznych, generuje nierówne obciążenia ekonomiczne, co skłoniło Trybunał do uznania naruszeń art. 18, 34, 56 i 92 TFUE.
Niemiecka opłata za użytkowanie autostrad przez samochody osobowe jest niezgodna z unijnym prawem. Stan faktyczny W skardze Austria wniosła do TS o stwierdzenie, że wprowadzając opłatę za użytkowanie infrastruktury dla pojazdów samochodowych osobowych za pośrednictwem ustawy o opłatach za użytkowanie infrastruktury i ustanawiając zwolnienie z podatku od pojazdów samochodowych w wysokości co najmniej równej kwocie tej opłaty dla właścicieli pojazdów zarejestrowanych w RFN, wprowadzone do ustawy o podatku od pojazdów samochodowych przez drugą ustawę o zmianie podatku od ruchu drogowego (dalej łącznie jako: sporne środki krajowe), Republika Federalna Niemiec naruszyła art. 18, 34, 56 i 92 TFUE. Stanowisko TS Ogólna zasada zakazu dyskryminacji W art. 18 TFUE ustanowiono ogólną zasadę zakazu dyskryminacji ze względu na przynależność państwową, która może być stosowany samodzielnie wyłącznie w stanach faktycznych podlegających unijnemu prawu, w odniesieniu do których TFUE nie zawiera szczególnych postanowień o zakazie dyskryminacji (wyrok Erzberger, C-566/15, pkt 25). Z akt niniejszej sprawy wynika, że opłata za użytkowanie infrastruktury i zwolnienie z podatku od pojazdów samochodowych zostały wprowadzone tego samego dnia oraz że zastosowanie tego zwolnienia zostało uzależnione od rozpoczęcia poboru tej opłaty. Ponadto kwota zwolnienia, z którego korzystają właściciele pojazdów zarejestrowanych w RFN, odpowiada kwocie opłaty za użytkowanie infrastruktury, którą właściciele ci musieli uprzednio uiścić, z wyjątkiem pojazdów zaliczających się do klasy emisji Euro 6, których właściciele korzystają ze zwolnienia z podatku od pojazdów w kwocie wyższej od opłaty, którą musieli wnieść. Zatem TS wskazał, że zwolnienie z podatku od pojazdów samochodowych w każdym przypadku powoduje co najmniej wyrównanie dla właścicieli pojazdów zarejestrowanych w RFN tego nowego obciążenia. Ponadto, opłata za użytkowanie infrastruktury od właścicieli pojazdów zarejestrowanych w tym państwie ma podlegać zapłacie, tak jak podatek od pojazdów samochodowych, z tytułu rejestracji pojazdu. Wobec tego TS stwierdził, że z punktu widzenia zarówno czasowego, jak i materialnego istnieje tak ścisły związek pomiędzy spornymi środkami krajowymi, tak że zasadna jest ich łączna ocena w świetle unijnego prawa, a w szczególności art. 18 TFUE. Odmienne traktowanie ze względu na przynależność państwową Trybunał stwierdził, że ze względu na połączenie spornych środków krajowych kierowcy pojazdów zarejestrowanych w państwie członkowskim innym niż RFN, którzy korzystają z niemieckich autostrad, są traktowani w sposób mniej korzystny niż właściciele pojazdów zarejestrowanych w Niemczech odnośnie użytkowania tych autostrad, nawet jeśli znajdują się oni w sytuacjach porównywalnych pod względem tego użytkowania. Takie nierówne traktowanie jest szczególnie widoczne w odniesieniu do pojazdów klasy emisji Euro 6. Podczas gdy właściciele tego typu pojazdów zarejestrowanych w RFN korzystają z nadmiernej rekompensaty opłaty za użytkowanie infrastruktury, właściciele pojazdów zaliczających się do klasy emisji Euro 6 zarejestrowanych w innych państwach członkowskich, którzy korzystają z autostrad niemieckich, w każdym przypadku muszą wnieść opłatę. Ci ostatni są zatem traktowani w sposób mniej korzystny nie tylko w porównaniu z właścicielami pojazdów zaliczających się do klasy emisji Euro 6, lecz także w porównaniu z właścicielami bardziej zanieczyszczających pojazdów zarejestrowanych w RFN. W ocenie TS nawet jeśli ta różnica w traktowaniu nie jest bezpośrednio oparta na przynależności państwowej, to jednak znaczna większość właścicieli i kierowców pojazdów zarejestrowanych w państwach członkowskich innych niż RFN nie jest obywatelami niemieckimi, podczas gdy znaczna większość właścicieli pojazdów zarejestrowanych w Niemczech to obywatele niemieccy. W związku z tym – zdaniem TS – taka różnica rzeczywiście prowadzi do tego samego skutku co odmienne traktowanie ze względu na przynależność państwową. Trybunał wskazał, że w niniejszej sprawie zwolnienie z podatku od pojazdów samochodowych na korzyść właścicieli pojazdów zarejestrowanych w RFN powoduje pełną rekompensatę uiszczonej przez nich opłaty za użytkowanie infrastruktury, tak że ciężar ekonomiczny tej opłaty de facto spoczywa jedynie na właścicielach pojazdów zarejestrowanych w państwach członkowskich innych niż RFN. Wobec powyższego TS uznał, że rozpatrywany w niniejszej sprawie mechanizm wyrównawczy jest dyskryminujący względem właścicieli i kierowców pojazdów zarejestrowanych w państwach członkowskich innych niż RFN. Trybunał orzekł, że wprowadzając opłatę za użytkowanie infrastruktury i przewidując jednocześnie na rzecz właścicieli pojazdów zarejestrowanych w RFN zwolnienie z podatku od pojazdów samochodowych w wysokości co najmniej równej kwocie uiszczanej opłaty, to państwo uchybiło zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy art. 18 TFUE. Ograniczenie swobody przepływu towarów Zgodnie z orzecznictwem TS zakaz środków o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych w przywozie dotyczy wszelkich przepisów państw członkowskich mogących bezpośrednio lub pośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie utrudniać handel wewnątrz Unii (wyrok Komisja/Hiszpania, C‑ 428/12, pkt 26). Trybunał stwierdził, że sporne środki krajowe mogą utrudniać dostęp do rynku niemieckiego produktom pochodzącym z innych państw członkowskich, poprzez zwiększenie kosztów transportu, a w związku z tym także ceny tych produktów, wpływając w ten sposób na ich konkurencyjność. W ocenie TS sporne środki krajowe stanowią ograniczenie swobody przepływu towarów i tym samym są sprzeczne z art. 34 TFUE. Ograniczenie swobody świadczenia usług Zgodnie z orzecznictwem TS postanowienie art. 56 TFUE sprzeciwia się stosowaniu jakichkolwiek przepisów krajowych, które powodują przeszkody w świadczeniu usług pomiędzy państwami członkowskimi (wyrok Kohll, C- 158/96, pkt 33). Ograniczenia swobody świadczenia usług stanowią środki krajowe, które zakazują tej swobody lub też ograniczają lub zmniejszają atrakcyjność korzystania z niej. W ocenie TS sporne środki krajowe mogą utrudniać dostęp usługodawców i usługobiorców pochodzących z innego państwa członkowskiego do niemieckiego rynku. Opłata za użytkowanie infrastruktury może bowiem, ze względu na zwolnienie z podatku od pojazdów samochodowych zawarte w spornych przepisach, albo zwiększyć koszt usług świadczonych w RFN przez tych usługodawców, albo zwiększyć koszt, jaki dla tych usługobiorców stanowi fakt udania się do tego państwa członkowskiego celem skorzystania tam z usługi. W konsekwencji TS orzekł, że sporne środki krajowe stanowią ograniczenie swobody świadczenia usług i tym samym są sprzeczne z art. 56 TFUE. Naruszenie art. 92 TFUE Zgodnie z art. 92 TFUE do czasu przyjęcia przepisów określonych w art. 91 ust. 1 TFUE żadne państwo członkowskie nie może bez przyjęcia jednomyślnie przez Radę środka przyznającego odstępstwo wydać mniej korzystnych – w ich bezpośrednim lub pośrednim skutku wobec przewoźników z innych państw członkowskich w porównaniu z przewoźnikami krajowymi – różnych przepisów regulujących tę materię na dzień 1.1.1958 roku lub, dla państw przystępujących, na dzień ich przystąpienia. Trybunał stwierdził, że rekompensując w całości nowe obciążenie, jakim jest opłata za użytkowanie infrastruktury, wymagana od wszystkich przewoźników, poprzez zwolnienie z podatku od pojazdów samochodowych w kwocie co najmniej równej pobranej opłacie, z czego korzystają przewoźnicy niemieccy, z wyłączeniem przewoźników zagranicznych, sporne środki krajowe powodują niekorzystną zmianę sytuacji przewoźników zagranicznych w stosunku do pozycji przewoźników niemieckich (wyrok Komisja/Niemcy, C-195/90, pkt 23). Reasumując TS orzekł, że wprowadzając opłatę za użytkowanie infrastruktury dla pojazdów samochodowych osobowych i przewidując jednocześnie zwolnienie z podatku od pojazdów samochodowych w wysokości co najmniej równej pobranej opłacie na korzyść właścicieli pojazdów zarejestrowanych w Niemczech, RFN uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy art. 18, 34, 56 i 92 TFUE. Na podstawie przepisów które miały obowiązywać od października 2020 r. posiadacze samochodów zarejestrowanych w RFN musieliby uiścić opłatę w formie rocznej winiety, przy czym jednocześnie otrzymali zwolnienie od podatku w wysokości odpowiadającej co najmniej kwocie tej opłaty. W przypadku samochodów zagranicznych opłata za korzystanie z autostrad byłaby pobierana w formie winiety. Trybunał uznał, że te regulacje naruszają ogólną zasadę zakazu dyskryminacji ze względu na przynależność państwową (art. 18 TFUE), swobodę przepływu towarów (art. 34 TFUE), swobodę świadczenia usług (art. 56 TFUE) oraz zakaz wprowadzania niekorzystnych przepisów wobec zagranicznych przewoźników (art. 92 TFUE). Trybunał orzekł, że nierówne traktowanie stwierdzone na niekorzyść właścicieli i kierowców samochodów zarejestrowanych w państwach członkowskich innych niż RFN wynika z tego, że ze względu na zwolnienie, z którego korzystają właściciele samochodów w Niemczech, ci ostatni nie ponoszą ciężaru ekonomicznego, jaki stanowi opłata za użytkowanie infrastruktury. Na marginesie warto zwrócić uwagę, że po pierwsze, rozstrzygając tę sprawę Trybunał nie podzielił stanowiska rzecznika generalnego, który proponował oddalenia skargi Austrii. A po drugie, bardzo rzadka w historii unijnego sądownictwa jest sytuacja, w której jedno państwo członkowskie wnosi skargę przeciwko innemu państwu członkowskiemu uznając, że uchybiło ono jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy Traktatów. Wyrok TS z 18.6.2019 r., Austria przeciwko Niemcom, C-591/17
Wyrok TS potwierdza, że niemieckie winiety są dyskryminujące i niezgodne z unijnym prawem, naruszając kluczowe zasady traktatu. Nierówne traktowanie właścicieli i kierowców pojazdów zarejestrowanych w RFN w porównaniu do pozostałych państw członkowskich stanowi istotne naruszenie przepisów unijnych, co wzbudza istotne kontrowersje.