Dyskryminacja sportowców ze względu na przynależność państwową

Publikacja omawia przypadki dyskryminacji sportowców ze względu na ich przynależność państwową, analizując konflikt pomiędzy regulaminami krajowych federacji sportowych a unijnymi zasadami swobody przemieszczania się. Na przykładzie D.B., obywatela włoskiego z Niemiec, ukazuje się problematyka wykluczania z udziału w mistrzostwach krajowych pomimo spełnienia wszystkich warunków z wyjątkiem obywatelstwa.

Tematyka: dyskryminacja, sportowcy, przynależność państwowa, federacje sportowe, swoboda przemieszczania się, TS, wyrok, zasady UE

Publikacja omawia przypadki dyskryminacji sportowców ze względu na ich przynależność państwową, analizując konflikt pomiędzy regulaminami krajowych federacji sportowych a unijnymi zasadami swobody przemieszczania się. Na przykładzie D.B., obywatela włoskiego z Niemiec, ukazuje się problematyka wykluczania z udziału w mistrzostwach krajowych pomimo spełnienia wszystkich warunków z wyjątkiem obywatelstwa.

 

Narusza unijne prawo regulamin krajowej federacji sportowej, zgodnie z którym obywatel innego państwa
członkowskiego nie może uczestniczyć w mistrzostwach krajowych na takich samych zasadach jak
obywatele tego państwa, chyba że ten regulamin jest zgodny z zasadą proporcjonalności.
Stan faktyczny
D.B. jest obywatelem włoskim, który mieszka w RFN od 2003 r. Uczestniczy on w zawodach, jako amator, w kategorii
seniorów (powyżej 35 lat). D.B. jest członkiem federacji lekkiej atletyki w Berlinie, która jest członkiem niemieckiej
krajowej federacji lekkiej atletyki (dalej jako: DLV). Od 2012 r. D.B. uczestniczył w Niemczech w mistrzostwach
krajowych dla seniorów.
W czerwcu 2016 r. uchylono § 5.2.2 niemieckiego regulaminu lekkiej atletyki, który przewidywał możliwość
uczestnictwa w niemieckich mistrzostwach obywateli Unii nieposiadających obywatelstwa niemieckiego, jeżeli mieli
oni prawo uczestnictwa z ramienia niemieckiego związku lub zrzeszenia lekkoatletów i prawo to istniało od
przynajmniej roku. Odtąd zgodnie z wytycznymi DLV to lekkoatleci posiadający niemieckie obywatelstwo są
wybierani, aby uczestniczyć w mistrzostwach krajowych. W związku z tym zgłoszenie D.B. do uczestnictwa
w mistrzostwach Niemiec dla seniorów zostało odrzucone przez DLV, mimo że – poza przesłanką obywatelstwa –
D.B. spełniał wszystkie przesłanki uczestnictwa.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 18, 21 i 165 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowej
federacji sportowej zgodnie z którym obywatel innego państwa członkowskiego Unii – mieszkający od wielu lat na
terytorium państwa członkowskiego, w którym ma siedzibę ta federacja i w którym uczestniczy on w biegach
amatorskich w kategorii seniorów – nie może uczestniczyć w mistrzostwach krajowych w tych dyscyplinach na takich
samych zasadach jak obywatele tego państwa, w związku z czym, nawet jeśli spełnia on wszystkie wymagane
warunki – z wyjątkiem warunku obywatelstwa – może on uczestniczyć w tych mistrzostwach jedynie „poza
klasyfikacją” lub „bez klasyfikacji”, nie mając dostępu do finału i nie mogąc zdobyć tytułu mistrza krajowego, a nawet
może nie zostać dopuszczony do uczestniczenia w tych mistrzostwach?
Stanowisko TS
Swoboda przemieszczania się w rozumieniu art. 21 TFUE
Zgodnie z orzecznictwem TS status obywatela Unii ma stanowić podstawowy status obywateli państw
członkowskich, pozwalający tym spośród nich, którzy znajdują się w takiej samej sytuacji, korzystać z takiego
samego traktowania wobec prawa, bez względu na przynależność państwową i z zastrzeżeniem wyraźnie
przewidzianych w tym zakresie wyjątków (wyrok Grzelczyk, C-184/99, pkt 31). Sytuacja obywatela Unii, który
skorzystał z możliwości swobodnego przemieszczania się, jest objęta zakresem stosowania art. 18 TFUE, w którym
ustanowiono zasadę niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową (wyrok Raugevicius, C-247/17, pkt
27). Trybunał uznał, że to postanowienie ma zastosowanie do obywatela Unii, który, podobnie jak D.B., zamieszkuje
w innym niż państwo jego obywatelstwa państwie członkowskim, w którym zamierza uczestniczyć w zawodach
sportowych jako amator. Trybunał uznał, że prawa przyznane obywatelowi Unii w art. 21 ust. 1 TFUE służą m.in.
ułatwieniu stopniowej integracji danego obywatela Unii ze społeczeństwem przyjmującego państwa członkowskiego
(wyrok Lounes, C-165/16, pkt 56).
Trybunał wskazał, że art. 165 TFUE wyraża istotne znaczenie społeczne sportu w Unii, w szczególności sportu
amatorskiego (wyrok Bosman, C-415/93, pkt 106), a także rolę sportu jako czynnika integracji w społeczeństwie
przyjmującego państwa członkowskiego. W ocenie TS z postanowień art. 21 ust. 1 w zw. z art. 165 TFUE wynika, że
uprawianie sportu amatorskiego, w szczególności w klubie sportowym, umożliwia obywatelowi Unii zamieszkującemu
w państwie członkowskim innym niż państwo, którego obywatelstwo posiada, ustanowienie więzi ze
społeczeństwem państwa, do którego się przemieścił i w którym mieszka, lub wzmocnienie tych więzi.
Sytuacja taka ma także miejsce w przypadku uczestnictwa w zawodach sportowych na każdym poziomie. Zdaniem
TS z powyższego wynika, że w społeczeństwie przyjmującego państwa członkowskiego obywatel Unii taki jak D.B.
może powołać się na art. 18 i 21 TFUE w kontekście uczestnictwa w zawodach w sporcie amatorskim.
Stosowanie prawa UE do federacji sportowej
Zgodnie z orzecznictwem TS określone w TFUE poszanowanie swobód podstawowych i zakaz dyskryminacji ze
względu na obywatelstwo mają zastosowanie także w odniesieniu do uregulowań o charakterze



niepublicznym, które zbiorowo regulują pracę i świadczenie usług (wyrok Olympique Lyonnais, C-325/08, pkt
30). Trybunał uznał, że reguły krajowej federacji sportowej takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym,
regulujące dostęp obywateli Unii do zawodów sportowych, podlegają zasadom określonym w Traktacie,
w szczególności w art. 18 i 21 TFUE.
Ograniczenie swobody przemieszczania się
Trybunał uznał, że powyżej wskazane odmienne traktowanie sportowców niemających niemieckiego obywatelstwa
może powodować ustanowienie przeszkody w swobodzie przemieszczania się. Trybunał stwierdził, że w wyniku
obowiązywania spornego postanowienia lekkoatleci będący obywatelami pozostałych państw członkowskich, tacy jak
D.B., mogliby w mniejszym zakresie integrować się z klubem sportowym, do którego należą, a w konsekwencji ze
społeczeństwem państwa członkowskiego ich miejsca zamieszkania. W ocenie TS takie skutki mogą uczynić mniej
atrakcyjnym wykonywanie sportu amatorskiego przez obywateli Unii i, w konsekwencji, stanowią ograniczenie
swobody ich przemieszczania się w rozumieniu art. 21 TFUE.
Z orzecznictwa TS wynika, że ograniczenie swobody przemieszczania się obywateli Unii może zaś być uzasadnione
jedynie wówczas, gdy jest oparte na obiektywnych względach i proporcjonalne do słusznego celu
realizowanego przez prawo krajowe (wyrok Raugevicius, pkt 31).
Trybunał przypomniał, że unijne przepisy dotyczące swobody przemieszczania się osób i usług nie stoją na
przeszkodzie uregulowaniom lub praktykom uzasadnionym ze względów związanych z charakterem i szczególnymi
ramami określonych wydarzeń sportowych, takich jak mecze między krajowymi zespołami z różnych państw.
Jednakże takie ograniczenie zakresu stosowania danych przepisów powinno być limitowane realizowanym przez nie
celem i nie może być powoływane w celu wyłączenia wszelkiej działalności sportowej z zakresu stosowania Traktatu
(wyrok Bosman, pkt 76, 127).
Trybunał stwierdził, że autonomia, jaką dysponują prywatne związki w zakresie przyjmowania regulacji sportowych,
nie może upoważniać ich do ograniczania wykonywania uprawnień przyznanych w Traktatach jednostkom (wyrok
Bosman, C-415/93, pkt 81). Argument, zgodnie z którym społeczeństwo oczekuje, iż mistrz krajowy danego państwa
będzie miał jego obywatelstwo, zdaniem TS, nie uzasadnia wyłaczenia z uczestnictwa osób niebędących
obywatelami w mistrzostwach krajowych. Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy istnieje
inne uzasadnienie częściowego niedopuszczenia osób niebędących obywatelami do mistrzostw krajowych.
Trybunał przypomniał, że o ile to do danych podmiotów, takich jak organizatorzy mistrzostw lub federacje sportowe,
należy ustanowienie odpowiednich reguł zapewniających prawidłowy przebieg zawodów (wyrok Deliège, C51/96
i C191/97, pkt 67), o tyle reguły te nie powinny wykraczać poza to, co jest niezbędne dla osiągnięcia
zamierzonego celu (wyrok Lehtonen i Castors Braine, C-176/96, EU:C:2000:201, pkt 56).
Zgodnie z wyjaśnieniami DLV uczestnictwo osób niebędących obywatelami – członków klubu stowarzyszonego
z DLV – jest uzależnione od zezwolenia. Z orzecznictwa TS wynika, że aby taki system uprzednich zezwoleń był
uzasadniony w świetle art. 18 i 21 TFUE, powinien on w każdym przypadku być oparty na obiektywnych,
niedyskryminujących i wcześniej znanych kryteriach, tak aby ograniczyć wykonywanie uprawnień
dyskrecjonalnych przez DLV, które to uprawnienia nie powinny być wykonywane w sposób arbitralny (wyrok Analir
i in., C-205/99, pkt 38). Ponadto TS stwierdził, że ze względu na to, iż istnieje mechanizm dotyczący uczestnictwa
lekkoatlety niebędącego obywatelem w mistrzostwach krajowych, przynajmniej w kwalifikacjach lub poza klasyfikacją,
całkowite niedopuszczenie takiego lekkoatlety do tych mistrzostw ze względu na jego obywatelstwo wydaje się być
w każdym wypadku nieproporcjonalne.
Reasumując TS orzekł, że art. 18, 21 i 165 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na
przeszkodzie uregulowaniu krajowej federacji sportowej takiemu jak uregulowanie rozpatrywane
w postępowaniu głównym, zgodnie z którym obywatel innego państwa członkowskiego Unii – mieszkający
od wielu lat na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma siedzibę ta federacja i w którym
uczestniczy w biegach amatorskich w kategorii seniorów – nie może uczestniczyć w mistrzostwach
krajowych w danej dyscyplinie na takich samych zasadach jak obywatele tego państwa lub też może w nich
uczestniczyć jedynie „poza klasyfikacją” lub „bez klasyfikacji”, nie mając dostępu do finału i nie mogąc
zdobyć tytułu mistrza krajowego, chyba że uregulowanie to jest uzasadnione obiektywnymi względami
proporcjonalnymi do zamierzonego słusznego celu, co powinien ustalić sąd odsyłający.
Powyższy wyrok powinien być przedmiotem uważnej lektury, zwłaszcza przez członków federacji sportowych. Przede
wszystkim TS podkreślił, że regulaminy federacji obejmujące dostęp obywateli innych państw członkowskich do
zawodów sportowych podlegają prawu UE, w tym postanowieniom TFUE dotyczącym m.in. zakazu dyskryminacji
oraz swobody przemieszczania się. Odmienne traktowanie sportowców z innych państw członkowskich, jak wynika
z jednolitej linii orzeczniczej TS, może być uzasadnione jedynie wówczas, gdy jest oparte na obiektywnych
względach oraz zgodne z zasadą proporcjonalności. Należy podkreślić, że w związku z analizowanym wyrokiem
wątpliwości odnośnie zgodności z jego tezami mogą budzić „regulaminy” niektórych polskich federacji.



Wyrok TS z 13.6.2019 r., TopFit i Biffi, C-22/18







 

Wyrok TS potwierdza, że uregulowania federacji sportowych dotyczące uczestnictwa sportowców z innych państw członkowskich podlegają zasadom UE, w tym zakazowi dyskryminacji i swobodzie przemieszczania się. Odmienne traktowanie sportowców wymaga uzasadnienia obiektywnymi względami proporcjonalnymi. Publikacja wskazuje, że zgodność polskich regulaminów z tymi zasadami może budzić wątpliwości.