Dyskryminacja sportowców ze względu na przynależność państwową
Publikacja omawia przypadki dyskryminacji sportowców ze względu na ich przynależność państwową, analizując konflikt pomiędzy regulaminami krajowych federacji sportowych a unijnymi zasadami swobody przemieszczania się. Na przykładzie D.B., obywatela włoskiego z Niemiec, ukazuje się problematyka wykluczania z udziału w mistrzostwach krajowych pomimo spełnienia wszystkich warunków z wyjątkiem obywatelstwa.
Tematyka: dyskryminacja, sportowcy, przynależność państwowa, federacje sportowe, swoboda przemieszczania się, TS, wyrok, zasady UE
Publikacja omawia przypadki dyskryminacji sportowców ze względu na ich przynależność państwową, analizując konflikt pomiędzy regulaminami krajowych federacji sportowych a unijnymi zasadami swobody przemieszczania się. Na przykładzie D.B., obywatela włoskiego z Niemiec, ukazuje się problematyka wykluczania z udziału w mistrzostwach krajowych pomimo spełnienia wszystkich warunków z wyjątkiem obywatelstwa.
Narusza unijne prawo regulamin krajowej federacji sportowej, zgodnie z którym obywatel innego państwa członkowskiego nie może uczestniczyć w mistrzostwach krajowych na takich samych zasadach jak obywatele tego państwa, chyba że ten regulamin jest zgodny z zasadą proporcjonalności. Stan faktyczny D.B. jest obywatelem włoskim, który mieszka w RFN od 2003 r. Uczestniczy on w zawodach, jako amator, w kategorii seniorów (powyżej 35 lat). D.B. jest członkiem federacji lekkiej atletyki w Berlinie, która jest członkiem niemieckiej krajowej federacji lekkiej atletyki (dalej jako: DLV). Od 2012 r. D.B. uczestniczył w Niemczech w mistrzostwach krajowych dla seniorów. W czerwcu 2016 r. uchylono § 5.2.2 niemieckiego regulaminu lekkiej atletyki, który przewidywał możliwość uczestnictwa w niemieckich mistrzostwach obywateli Unii nieposiadających obywatelstwa niemieckiego, jeżeli mieli oni prawo uczestnictwa z ramienia niemieckiego związku lub zrzeszenia lekkoatletów i prawo to istniało od przynajmniej roku. Odtąd zgodnie z wytycznymi DLV to lekkoatleci posiadający niemieckie obywatelstwo są wybierani, aby uczestniczyć w mistrzostwach krajowych. W związku z tym zgłoszenie D.B. do uczestnictwa w mistrzostwach Niemiec dla seniorów zostało odrzucone przez DLV, mimo że – poza przesłanką obywatelstwa – D.B. spełniał wszystkie przesłanki uczestnictwa. Pytanie prejudycjalne Czy art. 18, 21 i 165 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowej federacji sportowej zgodnie z którym obywatel innego państwa członkowskiego Unii – mieszkający od wielu lat na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma siedzibę ta federacja i w którym uczestniczy on w biegach amatorskich w kategorii seniorów – nie może uczestniczyć w mistrzostwach krajowych w tych dyscyplinach na takich samych zasadach jak obywatele tego państwa, w związku z czym, nawet jeśli spełnia on wszystkie wymagane warunki – z wyjątkiem warunku obywatelstwa – może on uczestniczyć w tych mistrzostwach jedynie „poza klasyfikacją” lub „bez klasyfikacji”, nie mając dostępu do finału i nie mogąc zdobyć tytułu mistrza krajowego, a nawet może nie zostać dopuszczony do uczestniczenia w tych mistrzostwach? Stanowisko TS Swoboda przemieszczania się w rozumieniu art. 21 TFUE Zgodnie z orzecznictwem TS status obywatela Unii ma stanowić podstawowy status obywateli państw członkowskich, pozwalający tym spośród nich, którzy znajdują się w takiej samej sytuacji, korzystać z takiego samego traktowania wobec prawa, bez względu na przynależność państwową i z zastrzeżeniem wyraźnie przewidzianych w tym zakresie wyjątków (wyrok Grzelczyk, C-184/99, pkt 31). Sytuacja obywatela Unii, który skorzystał z możliwości swobodnego przemieszczania się, jest objęta zakresem stosowania art. 18 TFUE, w którym ustanowiono zasadę niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową (wyrok Raugevicius, C-247/17, pkt 27). Trybunał uznał, że to postanowienie ma zastosowanie do obywatela Unii, który, podobnie jak D.B., zamieszkuje w innym niż państwo jego obywatelstwa państwie członkowskim, w którym zamierza uczestniczyć w zawodach sportowych jako amator. Trybunał uznał, że prawa przyznane obywatelowi Unii w art. 21 ust. 1 TFUE służą m.in. ułatwieniu stopniowej integracji danego obywatela Unii ze społeczeństwem przyjmującego państwa członkowskiego (wyrok Lounes, C-165/16, pkt 56). Trybunał wskazał, że art. 165 TFUE wyraża istotne znaczenie społeczne sportu w Unii, w szczególności sportu amatorskiego (wyrok Bosman, C-415/93, pkt 106), a także rolę sportu jako czynnika integracji w społeczeństwie przyjmującego państwa członkowskiego. W ocenie TS z postanowień art. 21 ust. 1 w zw. z art. 165 TFUE wynika, że uprawianie sportu amatorskiego, w szczególności w klubie sportowym, umożliwia obywatelowi Unii zamieszkującemu w państwie członkowskim innym niż państwo, którego obywatelstwo posiada, ustanowienie więzi ze społeczeństwem państwa, do którego się przemieścił i w którym mieszka, lub wzmocnienie tych więzi. Sytuacja taka ma także miejsce w przypadku uczestnictwa w zawodach sportowych na każdym poziomie. Zdaniem TS z powyższego wynika, że w społeczeństwie przyjmującego państwa członkowskiego obywatel Unii taki jak D.B. może powołać się na art. 18 i 21 TFUE w kontekście uczestnictwa w zawodach w sporcie amatorskim. Stosowanie prawa UE do federacji sportowej Zgodnie z orzecznictwem TS określone w TFUE poszanowanie swobód podstawowych i zakaz dyskryminacji ze względu na obywatelstwo mają zastosowanie także w odniesieniu do uregulowań o charakterze niepublicznym, które zbiorowo regulują pracę i świadczenie usług (wyrok Olympique Lyonnais, C-325/08, pkt 30). Trybunał uznał, że reguły krajowej federacji sportowej takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, regulujące dostęp obywateli Unii do zawodów sportowych, podlegają zasadom określonym w Traktacie, w szczególności w art. 18 i 21 TFUE. Ograniczenie swobody przemieszczania się Trybunał uznał, że powyżej wskazane odmienne traktowanie sportowców niemających niemieckiego obywatelstwa może powodować ustanowienie przeszkody w swobodzie przemieszczania się. Trybunał stwierdził, że w wyniku obowiązywania spornego postanowienia lekkoatleci będący obywatelami pozostałych państw członkowskich, tacy jak D.B., mogliby w mniejszym zakresie integrować się z klubem sportowym, do którego należą, a w konsekwencji ze społeczeństwem państwa członkowskiego ich miejsca zamieszkania. W ocenie TS takie skutki mogą uczynić mniej atrakcyjnym wykonywanie sportu amatorskiego przez obywateli Unii i, w konsekwencji, stanowią ograniczenie swobody ich przemieszczania się w rozumieniu art. 21 TFUE. Z orzecznictwa TS wynika, że ograniczenie swobody przemieszczania się obywateli Unii może zaś być uzasadnione jedynie wówczas, gdy jest oparte na obiektywnych względach i proporcjonalne do słusznego celu realizowanego przez prawo krajowe (wyrok Raugevicius, pkt 31). Trybunał przypomniał, że unijne przepisy dotyczące swobody przemieszczania się osób i usług nie stoją na przeszkodzie uregulowaniom lub praktykom uzasadnionym ze względów związanych z charakterem i szczególnymi ramami określonych wydarzeń sportowych, takich jak mecze między krajowymi zespołami z różnych państw. Jednakże takie ograniczenie zakresu stosowania danych przepisów powinno być limitowane realizowanym przez nie celem i nie może być powoływane w celu wyłączenia wszelkiej działalności sportowej z zakresu stosowania Traktatu (wyrok Bosman, pkt 76, 127). Trybunał stwierdził, że autonomia, jaką dysponują prywatne związki w zakresie przyjmowania regulacji sportowych, nie może upoważniać ich do ograniczania wykonywania uprawnień przyznanych w Traktatach jednostkom (wyrok Bosman, C-415/93, pkt 81). Argument, zgodnie z którym społeczeństwo oczekuje, iż mistrz krajowy danego państwa będzie miał jego obywatelstwo, zdaniem TS, nie uzasadnia wyłaczenia z uczestnictwa osób niebędących obywatelami w mistrzostwach krajowych. Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy istnieje inne uzasadnienie częściowego niedopuszczenia osób niebędących obywatelami do mistrzostw krajowych. Trybunał przypomniał, że o ile to do danych podmiotów, takich jak organizatorzy mistrzostw lub federacje sportowe, należy ustanowienie odpowiednich reguł zapewniających prawidłowy przebieg zawodów (wyrok Deliège, C51/96 i C191/97, pkt 67), o tyle reguły te nie powinny wykraczać poza to, co jest niezbędne dla osiągnięcia zamierzonego celu (wyrok Lehtonen i Castors Braine, C-176/96, EU:C:2000:201, pkt 56). Zgodnie z wyjaśnieniami DLV uczestnictwo osób niebędących obywatelami – członków klubu stowarzyszonego z DLV – jest uzależnione od zezwolenia. Z orzecznictwa TS wynika, że aby taki system uprzednich zezwoleń był uzasadniony w świetle art. 18 i 21 TFUE, powinien on w każdym przypadku być oparty na obiektywnych, niedyskryminujących i wcześniej znanych kryteriach, tak aby ograniczyć wykonywanie uprawnień dyskrecjonalnych przez DLV, które to uprawnienia nie powinny być wykonywane w sposób arbitralny (wyrok Analir i in., C-205/99, pkt 38). Ponadto TS stwierdził, że ze względu na to, iż istnieje mechanizm dotyczący uczestnictwa lekkoatlety niebędącego obywatelem w mistrzostwach krajowych, przynajmniej w kwalifikacjach lub poza klasyfikacją, całkowite niedopuszczenie takiego lekkoatlety do tych mistrzostw ze względu na jego obywatelstwo wydaje się być w każdym wypadku nieproporcjonalne. Reasumując TS orzekł, że art. 18, 21 i 165 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowej federacji sportowej takiemu jak uregulowanie rozpatrywane w postępowaniu głównym, zgodnie z którym obywatel innego państwa członkowskiego Unii – mieszkający od wielu lat na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma siedzibę ta federacja i w którym uczestniczy w biegach amatorskich w kategorii seniorów – nie może uczestniczyć w mistrzostwach krajowych w danej dyscyplinie na takich samych zasadach jak obywatele tego państwa lub też może w nich uczestniczyć jedynie „poza klasyfikacją” lub „bez klasyfikacji”, nie mając dostępu do finału i nie mogąc zdobyć tytułu mistrza krajowego, chyba że uregulowanie to jest uzasadnione obiektywnymi względami proporcjonalnymi do zamierzonego słusznego celu, co powinien ustalić sąd odsyłający. Powyższy wyrok powinien być przedmiotem uważnej lektury, zwłaszcza przez członków federacji sportowych. Przede wszystkim TS podkreślił, że regulaminy federacji obejmujące dostęp obywateli innych państw członkowskich do zawodów sportowych podlegają prawu UE, w tym postanowieniom TFUE dotyczącym m.in. zakazu dyskryminacji oraz swobody przemieszczania się. Odmienne traktowanie sportowców z innych państw członkowskich, jak wynika z jednolitej linii orzeczniczej TS, może być uzasadnione jedynie wówczas, gdy jest oparte na obiektywnych względach oraz zgodne z zasadą proporcjonalności. Należy podkreślić, że w związku z analizowanym wyrokiem wątpliwości odnośnie zgodności z jego tezami mogą budzić „regulaminy” niektórych polskich federacji. Wyrok TS z 13.6.2019 r., TopFit i Biffi, C-22/18
Wyrok TS potwierdza, że uregulowania federacji sportowych dotyczące uczestnictwa sportowców z innych państw członkowskich podlegają zasadom UE, w tym zakazowi dyskryminacji i swobodzie przemieszczania się. Odmienne traktowanie sportowców wymaga uzasadnienia obiektywnymi względami proporcjonalnymi. Publikacja wskazuje, że zgodność polskich regulaminów z tymi zasadami może budzić wątpliwości.