Sejm uchwalił ustawę o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności

19 lipca 2019 roku Sejm uchwalił nową ustawę o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności, która ma na celu zmniejszenie negatywnych skutków społecznych, środowiskowych i gospodarczych związanych z marnowaniem żywności. Nowe przepisy wprowadzają obowiązki dla sprzedawców żywności oraz organizacje pozarządowe, mające na celu ograniczenie ilości zmarnowanej żywności i jej przekazywanie osobom potrzebującym.

Tematyka: Sejm, ustawa, przeciwdziałanie, marnowanie żywności, obowiązki, sprzedawcy, organizacje pozarządowe, kampanie edukacyjne, opłata, zmarnowana żywność, kary finansowe

W dniu 19.7.2019 r. Sejm uchwalił ustawę o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności. Ustawa określa zasady
postępowania z żywnością oraz obowiązki sprzedawców żywności w celu przeciwdziałania marnowaniu
żywności oraz negatywnym skutkom społecznym, środowiskowym i gospodarczym wynikającym
z marnowania żywności.
Marnowanie żywności w dzisiejszych czasach to problem nie tylko środowiskowy, ale też etyczny i ekonomiczny.
Żywność jest marnowana na każdym etapie – przy selekcji produktów, w zakładach produkcyjnych, na konsumencie
kończąc. Komisja Europejska podaje, że rocznie marnuje się 89 mln ton żywności, co daje ok. 179 kg na osobę. Jak
wskazano w uzasadnieniu do ustawy: „Koszty związane z marnowaniem żywności w Unii Europejskiej oszacowano
na około 143 mld euro w 2012 r., z tego 10 mld euro dotyczy etapu dystrybucji”. W samej Polsce rocznie marnuje się
ok. 9 mln ton żywności, co daje nam 5 miejsce w UE (235 kg na osobę rocznie).
Obowiązki sprzedawców żywności
Ustawa wprowadza w art. 3 wobec sprzedawcy obowiązek zawarcia w formie pisemnej bądź elektronicznej – pod
rygorem nieważności – umowy z organizacją pozarządową, na mocy której zobowiązuje się on do bezpłatnego
przekazywania żywności niesprzedanej (głównie ze względu na jej nieestetyczny wygląd), ale która mimo to spełnia
wymogi prawa żywnościowego [określone w rozporządzeniu (WE) Nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady
z 28.1.2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującym Europejski Urząd
ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającym procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności, Dz.Urz. WE L
z 2002 r. Nr 31, s. 1]. W przypadku niezawarcia takiej umowy sprzedawca ponosi opłaty za marnowanie żywności,
gdzie stawka wynosić będzie 10 gr za 1 kg marnowanej żywności. Stawka ta będzie obliczana na koniec roku
kalendarzowego. Ustawa w art. 4 ustawy nakłada na podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze obowiązek
prowadzenia kampanii edukacyjno-informacyjnych w zakresie racjonalnego gospodarowania żywnością oraz
przeciwdziałania marnowaniu żywności – ma to mieć miejsce minimum raz w roku, przez co najmniej dwa kolejno
następujące po sobie tygodnie, w każdy dniu działalności jednostki handlowej. Kampanie te mają być prowadzone
w porozumieniu z organizacją pozarządową, z którą dana jednostka ma zawartą umowę na przekazywanie
niesprzedanej żywności.
Za zmarnowaną żywność sprzedawca poniesie opłatę
Ustawa określa, że koszty kampanii edukacyjno-informacyjnej, prowadzonej przez sprzedawcę jednostki handlowej,
są finansowane z opłaty za zmarnowaną żywność, o której mowa w art. 5 ustawy. Sprzedawca sam ustala
wysokość należnej opłaty i wnosi ją na rachunek bankowy organizacji pozarządowej, z którą ma zawartą umowę, do
30 kwietnia roku kalendarzowego następującego po roku, którego opłata dotyczy. Sprzedawca ma możliwość
zawrzeć umowę na przekazywanie żywności z więcej, niż jedną organizacją pozarządową. W takim przypadka
sprzedawca dokonuje podziału należnej opłaty między wszystkie organizacje, proporcjonalnie do odbieranej przez
nie żywności. W przypadku, gdy sprzedawca żywności nie przekazał żywności żadnej z organizacji pozarządowych,
przekazuje on opłatę w częściach równych wszystkim organizacjom, z którymi zawarł umowę. W sytuacji braku
zawartej umowy sprzedawca ma obowiązek wnieść należna opłatę na rzecz wojewódzkiego funduszu ochrony
środowiska i gospodarki wodnej na terenie wojewódzka, w którym ma miejsce siedziba sprzedawca żywności.
Zgromadzone środki przeznaczane są z kolei na działania mające na celu ograniczenie marnowania żywności.
Wysokość całej opłaty musi wynieść co najmniej 300 zł, gdyż w przeciwnym razie nie uiszcza się jej. Sprzedawca
żywności jest obowiązany do zawarcia pierwszej umowy, o której mowa w art. 3 ust. 1, w terminie 5 miesięcy od dnia
wejścia w życie ustawy.
Na co przekazywane są opłaty?
Organizacje pozarządowe oraz podmioty, o których mowa odpowiednio w art. 3 ust. 2 i ust. 3 pkt 1 ustawy
z 24.4.2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 688),
zgromadzone na rachunkach bankowych należne opłaty przekazują na realizację zadań w sferze publicznej
w zakresie:
1. pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans
tych rodzin i osób;
2. wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
3. działalności charytatywnej, polegającej w szczególności na przekazywaniu żywności osobom potrzebującym lub
prowadzeniu zakładów żywienia zbiorowego dla osób potrzebujących.

Część opłaty może zostać przekazana na sfinansowanie kosztów administracyjnych działalności organizacji pożytku
publicznego, jednak w wysokości nie wyższej, niż 20% opłaty.
Obowiązek składania rocznych sprawozdań
Zarówno sprzedawca, jak i organizacje pozarządowe, z którymi zawarte są umowy, mają obowiązek składania
corocznych pisemnych informacji z działalności. Organizacja pozarządowa zobowiązana została do przedstawienia
sprzedawcy żywności informacji o w wykorzystaniu środków pochodzących z opłaty, w szczególności informacji
o tym, ile środków zostało przeznaczonych na pokrycie kosztów administracyjnych, w terminie do dnia 31 marca roku
następującego po roku, którego dotyczy informacja. Dodatkowo, organizacje pozarządowe składają Głównemu
Inspektorowi Ochrony Środowiska (GDOŚ) sprawozdanie o sposobie zagospodarowania otrzymanej żywności,
zawierające w szczególności dane o masie otrzymanej od sprzedawców żywności oraz masie żywności, którą
przekazała na rzecz potrzebujących wraz z wykazem sprzedawców żywności, od których otrzymała żywność,
w terminie do dnia 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie. Z kolei na sprzedawców
żywności został nałożony obowiązek składania rocznych sprawozdań na ręce wojewódzkiego funduszu ochrony
środowiska i gospodarki wodnej na terenie województwa, w którym prowadzi on działalność w zakresie sprzedaży
żywności, informację o całkowitej masie marnowanej żywności za określony rok oraz wysokości należnej opłaty.
Kary finansowe
Niedopełnienie obowiązku składania rocznych sprawozdań obarczone zostało karą grzywny. Podobnie rzecz ma się
co do niedopełnienia obowiązku zawarcia umowy z organizacją pozarządową na przekazywanie niesprzedanej
żywności – zgodnie z art. 10 ustawy, czyn taki podlega karze pieniężnej w wysokości 5 000 zł, chyba że sprzedawca
wykaże, że nie miał możliwości zawarcia umowy. Z kolei sprzedawca, który nie wnosi na rachunek bankowy
organizacji pozarządowej, z którą zawarł umowę, należnej opłaty, wnosi ją w niepełnej wysokości lub też nie wnosi jej
w terminie, podlega karze w wysokości od 500 zł do 10 000 zł. Analogiczna kara stosowana jest wobec
sprzedawców, którzy nie wnoszą na rachunek bankowy wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki
wodnej opłaty, wnoszą ją w niepełnej wysokości albo nie wnoszą jej w terminie.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 5–14, które wchodzą w życie
pierwszego dnia szóstego miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia.

Ustawa nakłada szereg nowych obowiązków na sprzedawców żywności oraz organizacje pozarządowe. Wprowadza również kary finansowe za niewywiązanie się z tych obowiązków. Nowe przepisy mają na celu zmniejszenie ilości marnowanej żywności i jej skutków społecznych, środowiskowych i ekonomicznych.