Nowelizacja przepisów dotyczących wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach - ułatwienie czy ograniczenie?

Nowelizacja przepisów dotyczących wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach budzi wiele kontrowersji i jest obecnie przedmiotem dyskusji. Planowane zmiany, takie jak likwidacja postanowienia o braku obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko czy przekazanie gminom kompetencji do wydawania decyzji, budzą wiele wątpliwości i krytyki. Dodatkowo, wprowadzenie zmian w zakresie udziału stron w postępowaniu oraz definicji obszaru oddziaływania przedsięwzięcia budzi wiele emocji i kontrowersji.

Tematyka: nowelizacja, decyzje środowiskowe, ocena oddziaływania na środowisko, gminy, ułatwienie, ograniczenie, kontrowersje, ochrona środowiska

19.7.2019 r. Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych
innych ustaw (dalej: nowelizacja ŚrodInfU). Ustawa nie została jeszcze podpisana przez Prezydenta.
Planowane zmiany są oceniane przez wielu, a przede wszystkim przez Rzecznika Praw Obywatelskich jako
negatywne i ograniczające prawa jednostki.
Likwidacja postanowienia o braku obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko
Po pierwsze, nowelizacja zakłada likwidację postanowienia o braku obowiązku przeprowadzenia oceny
oddziaływania na środowisko (uchylenie przepisu art. 63 ust. 2 i 2a ŚrodInfU). W przypadku stwierdzenia braku
obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, zamiast wydawania postanowienia, o którym
mowa w aktualnie obowiązującym art. 63 ust. 2 ŚrodInfU, organ zakończy postępowanie wydając decyzję
środowiskową. Tym samym nowelizacja znosi obowiązek udziału organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej
w procedurze oceny oddziaływania na środowisko w przypadku, gdy nie stwierdził on konieczności przeprowadzenia
tej oceny. Niewątpliwie eliminacja dublujących się czynności urzędowych może wpłynąć na uproszczenie
i skrócenie czasu trwania postępowań o wydanie decyzji środowiskowej dla przedsięwzięć mogących
potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, dla których nie stwierdzono obowiązku przeprowadzenia
oceny oddziaływania na środowisko.
Kompetencje do wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla gmin
Po drugie, nowelizacja zakłada zmniejszenie obciążenia Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (dalej: GDOŚ)
i Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska (RDOŚ) w celu szybszego wydawania decyzji środowiskowych dla
kluczowych przedsięwzięć infrastrukturalnych. W tym celu ustawodawca postanowił uchylić przepis art. 75 ust. 1 pkt
1 lit. l ŚrodInfU i przekazać wójtom i prezydentom miast kompetencję do orzekania w sprawach „pozostałych
przedsięwzięć”, dla których wnioskodawcą jest jednostka samorządu terytorialnego, wobec której organem
wykonawczym jest organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach lub podmiot od niej
zależny (innymi słowy, chodzi o przeniesienie kompetencji do wydawania decyzji środowiskowej w postępowaniach
dla których gmina jest inwestorem z RDOŚ do gmin).
Jednocześnie proponuje się dodanie art. 64 ust. 1d, aby RDOŚ wypowiadał się w sposób wiążący (w drodze
uzgodnienia) o konieczności przeprowadzenia oceny. Biorąc pod uwagę, że w procesie wydawania decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach kluczową rolę pełni ocena oddziaływania na środowisko, jako instrument który
w największym stopniu wpływa na ustalenie warunków realizacji przedsięwzięcia, uznano że proponowany przepis
zagwarantuje wymóg właściwego rozdziału funkcji pozostających w konflikcie przy wykonywaniu obowiązków
wynikających z art. 9a dyrektywy 2011/92/UE, właśnie poprzez przekazanie organowi „niezależnemu” decyzji
w sprawie przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Jednocześnie nadanie RDOŚ kompetencji,
o których mowa w art. 76 ust. 1 ŚrodInfU wzmocni nadzór nad działaniem jednostek samorządu terytorialnego w tego
typu sprawach.
Przy czym pojawiają się zarzuty co do omawianych rozwiązań, że w efekcie ich wprowadzenia lokalny samorząd
będzie rozstrzygał we własnej sprawie. Czytając jedynie sam zapis o przeniesieniu kompetencji z RDOŚ na
organy jednostek samorządu terytorialnego, niewątpliwie można takie wnioski wysnuć. Jednakże zwrócić należy
uwagę, że organy jednostek samorządu terytorialnego mają być, po pierwsze, związane uzgodnieniami RDOŚ co do
konieczności i zakresu oceny oddziaływania na środowisko, po drugie – ustalonymi przez RDOŚ warunkami realizacji
inwestycji.
Publiczne obwieszczenie od 10 stron postępowania
Po trzecie, podstawowym rozwiązaniem mającym ułatwić przygotowanie niezbędnych dokumentów składanych do
wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, jest zniesienie obowiązku przekazywania do
organu wydającego decyzję środowiskową wypisów z rejestrów gruntów w sytuacji, gdy znajdzie
zastosowanie art. 49 KPA, zgodnie z którym zawiadamianie stron o decyzjach i innych czynnościach organu będzie
następować w formie publicznego obwieszczenia. Obecnie art. 49 KPA ma zastosowanie, kiedy liczba stron
przekracza 20, natomiast nowelizacja zakłada stosowanie tego przepisu w przypadku, gdy liczba stron przekroczy
10. Nowelizowany przepis jest oceniany jako ograniczający udział stron w postępowaniu środowiskowym.

N owe kryterium przyznające przymiot strony
Ponadto nowelizacja zakłada zmianę definicji obszaru, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie, zmieniając
w art. 74 ust. 3a pkt 1 ŚrodInfU i wprowadzając kryterium odległościowe od granic terenu. W rezultacie proponuje się,
aby obszar, na którym będzie oddziaływać przedsięwzięcie, ustalany był według przyjętego kryterium
odległościowego wynoszącego 100 m oraz według kryterium ustalanego indywidualnie w oparciu o charakter
oddziaływania planowanego przedsięwzięcia zgodnie z obowiązującym obecnie art. 74 ust. 3a pkt 2 i 3 ŚrodInfU.
W tym miejscu należy zaznaczyć, że zmianie ulec ma jedynie pierwsze kryterium wymienione w art. 74 ust. 3a pkt 1
ŚrodInfU, natomiast dwa pozostałe pozostają w mocy.
Zatem ustawodawca nie zamierza ograniczać kręgu osób, które można uznać za strony postępowania, ale jedynie
uniezależnić ich wyznaczanie od pojęcia działki. Zmiana ta ma na celu zapobiegnięcie obserwowanemu obecnie
celowemu podziałowi działek ewidencyjnych z zamiarem wyłączenia sąsiadów z udziału w postępowaniu.
Nadto w proponowanym kształcie ustawa wprowadza możliwość udziału w postępowaniu podmiotom, które oddziela
od inwestycji droga lub rzeka, a które obecnie nie mogły brać udziału w postępowaniu.
Nowelizacja przewiduje rozwiązania mające na celu uniknięcie długotrwałych procedur związanych z ustalaniem
adresów stron postępowania, a stosowne przepisy opracowano z wykorzystaniem rozwiązań wprowadzanych
w specustawach. Nadto nowelizacja wprowadza domniemanie prawdziwości danych ewidencyjnych znajdujących się
w rejestrach gruntów, stanowiących podstawę do ustalenia stron postępowania. W sytuacji nieuregulowanego stanu
prawnego nieruchomości czy innych problemów związanych z ustaleniem kręgu stron (brak adresów, zmiany
właściciela w toku postępowania, brak spadkobierców), nie będzie to przeszkodą do prowadzenia postępowania,
a do doręczeń i zawiadomień zastosowanie będzie miał art. 49 KPA. Ponadto zaproponowano przepis, w którym
określono źródła dokumentów, na podstawie których organ ma ustalać prawo rzeczowe do nieruchomości
znajdującej się na obszarze, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie. W ten sposób projekt zapewni sprawny
przebieg postępowania, zmniejszy obciążenie administracyjne organów prowadzących postępowanie i wyeliminuje
zakłócenia w jego przebiegu spowodowane tymi okolicznościami.

Nowelizacja przepisów dotyczących decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach ma na celu zarówno ułatwienie, jak i ograniczenie procedur związanych z ochroną środowiska. Pomimo potencjalnych korzyści związanych z uproszczeniem procesu decyzyjnego, wprowadzone zmiany budzą wiele zastrzeżeń i wątpliwości co do ich skuteczności i wpływu na ochronę środowiska.