Obowiązkowe szczepienia dzieci jako kryterium przyjęcia do publicznego przedszkola
Podczas rekrutacji do przedszkoli miasto może przyznać dodatkowe punkty za oświadczenie rodziców o szczepieniu dziecka - stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach. Skarga Gminy Częstochowa na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Śląskiego dotyczyła nieważności uchwały Rady Miasta Częstochowy z 24.1.2019 r. Nr 59.V.2019 w sprawie kryteriów rekrutacyjnych do publicznych przedszkoli.
Tematyka: szczepienia, dzieci, przedszkole, rekrutacja, oświadczenie, kryteria, organ prowadzący, potrzeby dziecka, rodzina, konstytucja, ochrona danych, przetwarzanie danych, obowiązek szczepień, prawo oświatowe, równość wobec prawa, dokumentacja medyczna
Podczas rekrutacji do przedszkoli miasto może przyznać dodatkowe punkty za oświadczenie rodziców o szczepieniu dziecka - stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach. Skarga Gminy Częstochowa na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Śląskiego dotyczyła nieważności uchwały Rady Miasta Częstochowy z 24.1.2019 r. Nr 59.V.2019 w sprawie kryteriów rekrutacyjnych do publicznych przedszkoli.
Podczas rekrutacji do przedszkoli miasto może przyznać dodatkowe punkty za oświadczenie rodziców o szczepieniu dziecka - stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach. Opis stanu faktycznego W dniu 10.5.2019 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach wpłynęła skarga Gminy Częstochowa na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Śląskiego stwierdzające nieważność uchwały Rady Miasta Częstochowy z 24.1.2019 r. Nr 59.V.2019 w sprawie określenia kryteriów wraz z liczbą punktów oraz dokumentów niezbędnych do ich potwierdzenia w postępowaniu rekrutacyjnym do publicznych przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, dla których organem prowadzącym jest Miasto Częstochowa. Dnia 6.8.2019 r. Sąd uchylił rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Śląskiego. Z uzasadnienia rozstrzygnięcia nadzorczego W art. 131 ust. 4 ustawy z 14.12.2016 r. - Prawo oświatowe (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.; dalej jako: PrOśw) zostało wskazane, że „(...) na drugim etapie postępowania rekrutacyjnego są brane pod uwagę kryteria określone przez organ prowadzący, z uwzględnieniem zapewnienia jak najpełniejszej realizacji potrzeb dziecka i jego rodziny, zwłaszcza potrzeb rodziny, w której rodzice albo rodzic samotnie wychowujący kandydata muszą pogodzić obowiązki zawodowe z obowiązkami rodzinnymi, oraz lokalnych potrzeb społecznych. Organ prowadzący określa dokumenty niezbędne do potwierdzenia tych kryteriów”. Z powyższego wynika, że przyjęcie do przedszkoli publicznych (bądź oddziałów przedszkolnych), w określonych przypadkach, powinno być poprzedzone pewnego rodzaju postępowaniem konkursowym, którego celem jest wyłonienie spośród nadliczbowej grupy kandydatów, tych najbardziej potrzebujących oraz”lokalnie i społecznie pożądanych”. Pomocne w tym procesie mają być kryteria rekrutacyjne ustalone przez organ prowadzący oraz przyporządkowana im określona wartość punktowa, plasująca danego kandydata na danym miejscu w tym „konkursie”. Motywem przewodnim przy ustalaniu tych kryteriów, zgodnie z art. 131 ust. 4 PrOśw, powinny być: potrzeby dziecka i jego rodziny (zwłaszcza konieczność pogodzenia przez rodziców lub rodzica samotnie wychowującego obowiązków zawodowych z obowiązkami rodzinnymi) oraz lokalne potrzeby społeczne. Generalnie gmina - jako podmiot samodzielny - posiada pewną dowolność w ustalaniu kryteriów rekrutacyjnych do przedszkoli publicznych. W związku z tym może ona swobodnie ustalić, jakie grupy podmiotów (charakteryzujące się jakimi cechami) i w jakich przypadkach, będą korzystały z pierwszeństwa przyjęcia do przedszkoli publicznych. Niemniej jednak, w całej tej dowolności organ prowadzący nie może pomijać powyżej wskazanych przesłanek ustawowych. Tymczasem, w opinii organu nadzoru kryterium określone w pkt 2 załącznika do przedmiotowej uchwały w żaden sposób nie spełnia przesłanek ustawowych. Trudno bowiem uznać, że oświadczenie o odbyciu obowiązkowych szczepień przez dziecko lub ich długotrwałe odroczenie ma na celu uwzględnienie potrzeb dziecka ubiegającego się o miejsce w przedszkolu, czy też potrzeb jego rodziny. Kwestia ta nie może być też rozpatrywana w kategorii lokalnych potrzeb społecznych. Podkreślenia wymaga fakt, że zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z 5.12.2008 r. o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1239 ze zm.; dalej jako: ZapobChoróbU) - osoby przebywające na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej są obowiązane do poddawania się szczepieniom ochronnym, zgodnie z art. 17 ust. 1 i ust. 10 pkt 1 ZapobChoróbU. W przypadku uchylania się od tego obowiązku odpowiednie organy zastosują procedurę egzekucyjną przewidzianą przepisami prawa. Z tego też powodu Rada Miasta Częstochowa nie ma żadnych podstaw prawnych do stanowienia przepisów powszechnie obowiązujących na terenie tej gminy, dotyczących i związanych z obowiązkiem poddawania się szczepieniom ochronnym. Ponadto należy zwrócić uwagę, że kryterium dotyczące szczepień obowiązkowych wprowadzone przez Radę będzie miało zastosowanie dopiero w drugim etapie postępowania rekrutacyjnego. Dzieci przyjmowane w pierwszym etapie nie są oceniane w kontekście spełnienia obowiązku poddania się szczepieniom ochronnym, ponieważ ustawowe przesłanki określone w art. 131 ust. 1 PrOśw nie odnoszą się do kwestii szczepień ochronnych. Uchwalona przez Radę regulacja nie gwarantuje zatem, że do przedszkoli zostaną przyjęte wyłącznie zaszczepione dzieci. A zatem - w przekonaniu organu nadzoru – przedmiotowa uchwała w sposób nieuzasadniony różnicuje dzieci ubiegające się o miejsce w przedszkolu, w kontekście realizacji ustawowego obowiązku poddania się szczepieniom ochronnym, co powinno zostać potraktowane jako naruszenie konstytucyjnej zasady równości wobec prawa wynikającej z art. 32 Konstytucji RP. Oceniając przedmiotową uchwałę trzeba również zauważyć, że wpisów potwierdzających wykonanie szczepienia ochronnego dokonuje się w dokumentacji medycznej osoby szczepionej (art. 17 ust. 8 pkt 1 ZapobChoróbU), zaś zgodnie z art. 9 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27.4.2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych), „zabrania się przetwarzania danych osobowych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub światopoglądowe, przynależność do związków zawodowych oraz przetwarzania danych genetycznych, danych biometrycznych w celu jednoznacznego zidentyfikowania osoby fizycznej lub danych dotyczących zdrowia, seksualności lub orientacji seksualnej tej osoby”. Przewidziano także wyłączenia od powyższej zasady w ust. 2 tego przepisu, jednakże żadne z nich nie przewiduje możliwości stanowienia uchwałą rady gminy o konieczności podawania informacji o odbytych obowiązkowych szczepieniach dziecka na etapie rekrutacji do przedszkola. Tylko bowiem przepis szczególny innej ustawy może zezwolić na przetwarzanie takich danych bez zgody osoby, której dane dotyczą, jednocześnie musi stworzyć pełne gwarancje ochrony tych danych. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na treść art. 23 ust. 2 ustawy z 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1127 ze zm.; dalej jako: PrPacjRPPU). Zgodnie z tym przepisem dane zawarte w dokumentacji medycznej podlegają ochronie określonej zarówno w tej ustawie, jak również w przepisach odrębnych. Zatem wszelkie dane zawarte w dokumentacji medycznej podlegają ścisłej ochronie jako dane wrażliwe i udostępniane mogą być tylko w enumeratywnie wymienionych przypadkach, określonych aktem rangi ustawowej, np. art. 26 ust. 3 PrPacjRPPU. Nie istnieje możliwość wyłączenia ochrony tych danych aktem prawa miejscowego. Zatem konieczność przedstawienia oświadczenia o odbytych obowiązkowych szczepieniach przez dzieci, jako jedno z kryteriów obowiązujących na drugim etapie postępowania rekrutacyjnego do publicznych przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, w żadnym wypadku nie wypełnia ustawowych przesłanek dających możliwość wyłączenia ochrony tych danych wrażliwych. Gromadzenie przez przedszkola/odziały przedszkolne danych o szczepieniach kandydatów oznaczałoby tworzenie bazy danych wrażliwych, do przetwarzania których podmioty te nie są uprawnione. Bez znaczenia będzie w tym przypadku pozostawało, czy dane o spełnieniu przez dziecko przystępujące do rekrutacji do przedszkola obowiązku szczepień ochronnych zawarte będą w przedłożonym przez rodziców zaświadczeniu lekarskim, czy też w złożonym przez nich oświadczeniu. Nadal będą to dane wrażliwe, do przetwarzania których brak jest podstaw prawnych. Wprowadzenie warunku przyjęcia dziecka do przedszkola polegającego na przedłożeniu oświadczenia, że dziecko poddane zostało obowiązkowym szczepieniom ochronnym lub zostało z tego obowiązku zwolnione z przyczyn zdrowotnych ma w istocie na celu wyegzekwowanie obowiązku poddania dzieci szczepieniom, a więc obowiązku wynikającego z ustawy z 5.12.2008 r. o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Natomiast Prawo oświatowe, nie może być w tym celu wykorzystywana, gdyż ustawa ta służy innym celom. Zatem żądanie wskazanych w uchwale danych wykracza poza potrzeby wynikające z celu ich zbierania i przetwarzania określonego w Prawie oświatowym. Organ nadzoru podziela stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach wyrażone w wyroku z 26.10.2015 r. (IV SA/Gl 748/15), że rekrutacja do przedszkoli nie może zastępować narzędzi służących do wyegzekwowania ustawowego obowiązku szczepienia dzieci. Uchylenie przez WSA w Gliwicach rozstrzygnięcia nadzorczego Wojewody Śląskiego należy uznać za wszechmiar słuszne. Słusznie Sąd stwierdził, że podczas rekrutacji do przedszkoli miasto może przyznać dodatkowe punkty za oświadczenie rodziców o szczepieniu dziecka. Jak słusznie zauważył Sad w ustnym uzasadnieniu wyroku, prawo nie może opowiadać się po stronie tych, którzy je łamią. A przypomnieć należy, że wykonywanie szczepień dzieci jest obowiązkowe. Tym samym, osoby, które nie wykonały szczepień swoich dzieci, łamią obowiązujące przepisy prawa. Jak zauważył Sąd, stwierdzenie przez Wojewodę Śląskiego nieważności uchwały Rady Miasta Częstochowa jest tak naprawdę prawnym sankcjonowaniem łamania prawa. Warto także zauważyć, że argument nadzoru prawnego, zgodnie z którymi dane o szczepieniach mają być danymi wrażliwymi, jest całkowicie bezpodstawny. Wymaga podkreślenia, że podczas rekrutacji rodzice podają także inne dane osobowe, jak PESEL, dane adresowe, czy też dane o niepełnosprawności. Jako równie chybiony należy uznać zarzut o dyskryminacji, gdyż może ona dotyczyć takich cech jak kolor skóry, pochodzenie czy płeć, zaś nie może dotyczyć zaś oświadczenia, które wynika wprost z przepisu prawa, a ponadto ma zapewnić bezpieczeństwo dzieci w przedszkolach oraz bezpieczeństwo epidemiologiczne państwa. Wyrok WSA w Gliwicach z 6.8.2019 r., III SA/Gl 489/19
Uchylone rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Śląskiego potwierdza, że kryterium szczepień jako warunek przyjęcia do przedszkola budzi kontrowersje. Wprowadzenie tego warunku może naruszać prawa rodziców i zasady ochrony danych osobowych.