Zmiany w zasadach odbioru pojazdów z parkingu strzeżonego wyznaczonego przez starostę – skutki wyroku TK z 5.12.2018 r., K 6/17

5.12.2018 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok dotyczący zasad odbioru pojazdów z parkingu strzeżonego wyznaczonego przez starostę. Trybunał stwierdził niezgodność przepisów ustawy o ruchu drogowym z Konstytucją RP, co skutkowało wyeliminowaniem terminu uiszczenia opłaty za usunięcie pojazdu z drogi. Decyzja Trybunału oznacza, że od 13.9.2019 r. nie jest już możliwe uzależnianie wydania pojazdu od zapłaty opłaty

Tematyka: Trybunał Konstytucyjny, wyrok, K 6/17, uchylenie, opłata, pojazd, parking strzeżony, starosta, zasady odbioru, Konstytucja RP

5.12.2018 r. Trybunał Konstytucyjne wydał wyrok w sprawie K 6/17, w którym orzekł, że art. 130a ust. 5c
ustawy z 20.6.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1990 ze zm., dalej: PrDrog)
w zakresie, w jakim przewiduje, że pojazd usunięty z drogi w przypadkach określonych w art. 130a ust. 1 i 2
PrDrog pozostaje na parkingu strzeżonym wyznaczonym przez starostę do czasu uiszczenia opłaty za jego
usunięcie i parkowanie oraz przepis art. 130a ust. 7 pkt 1 PrDrog – są niezgodne z art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art.
31 ust. 3 Konstytucji RP.
Jednocześnie Trybunał wskazał, że przepisy ww. tracą mocą obowiązującą z upływem 9 miesięcy od dnia
ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw. Skutek ten nastąpi z dniem 13.9.2019 r.
Stan faktyczny
Z wnioskiem o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów Prawa ruchu drogowego zwrócił się do Trybunału
Konstytucyjnego Rzecznik Praw Obywatelskich. Zgodnie z art. 130a ust. 5c PrDrog pojazd usunięty z drogi
umieszcza się na wyznaczonym przez starostę parkingu strzeżonym do czasu uiszczenia opłaty za jego usunięcie
i parkowanie. Wydanie pojazdu następuje po okazaniu dowodu uiszczenia opłaty, o której mowa w ust. 5c (art. 130a
ust. 7 PrDrog).
Rzecznik wskazał, że w jego ocenie przechowywanie usuniętego z drogi pojazdu na parkingu strzeżonym, dopóki
jego właściciel nie uiści należności publicznoprawnych, o których mowa w art. 130a ust. 5c PrDrog, nie jest
konieczne dla bezpośredniego zapewnienia bezpieczeństwa lub porządku w ruchu drogowym. Wystarczającą
gwarancją zachowania tych wartości są, co do zasady, unormowania nakazujące usunąć pojazd samochodowy
w wypadkach wymienionych w art. 130a ust. 1 PrDrog. Natomiast przepis będący przedmiotem zaskarżenia ma na
celu mobilizowanie kierowców do niezwłocznego uiszczenia należności publicznoprawnych, jakimi są opłaty za
usunięcie pojazdu z drogi i przechowywanie pojazdu na parkingu strzeżonym. Służy on zatem zapewnieniu
faktycznych wpływów z tytułu opłat publicznych do budżetów powiatów. Stąd w ocenie wnioskodawcy art. 130a ust.
5c i 7 PrDrog we wskazanym zakresie nie odpowiada konstytucyjnym standardom ochrony prawa własności.
Ze stanowiskiem Rzecznika nie zgodził się Marszałek Sejmu i Prokurator Generalny.
Stanowisko Trybunału
Z uzasadnienia omawianego wyroku wynika, że Trybunał uznał, że opłata uiszczana za usunięcie pojazdu z drogi
w wypadkach określonych w art. 130a ust. 1 i 2 PrDrog oraz za parkowanie na wyznaczonym przez starostę parkingu
strzeżonym stanowi opłatę publiczną, która wykazuje cechy daniny publicznej. Trybunał w wyroku z 19.7.2011 r. (P
9/09), odwołując się do poglądów doktryny, przyjął, że „daniną jest: przymusowe, bezzwrotne, powszechne
świadczenie pieniężne o charakterze publicznoprawnym, stanowiące dochód państwa lub innego podmiotu
publicznego, nakładane jednostronnie (władczo) przez organ publicznoprawny w celu zapewnienia utrzymania
państwa (choć mogą mu towarzyszyć także inne cele, np. stymulacyjne, prewencyjne), które służy wypełnianiu zadań
(funkcji) publicznych wynikających z Konstytucji i ustaw”.
Zdaniem Trybunału, charakter opłaty, o której mowa w art. 130a ust. 5c PrDrog ma wpływ na ocenę
proporcjonalności ograniczenia prawa własności, ograniczenia trwającego do czasu uiszczenia opłaty za usunięcie
i parkowanie usuniętego z drogi pojazdu, mającego na celu przymuszenie właściciela do niezwłocznego uiszczenia
opłaty publicznej. Zastosowanie w tym wypadku szczególnego trybu, odbiegającego od typowego trybu egzekucji
nieuregulowanych w terminie należności publicznoprawnych (na podstawie ustawy z 17.6.1966 r. o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1438 ze zm.), rodzi słuszne zastrzeżenia Rzecznika.
Zgodnie z art. 130a ust. 10h PrDrog: „Koszty związane z usuwaniem, przechowywaniem, oszacowaniem, sprzedażą
lub zniszczeniem pojazdu powstałe od momentu wydania dyspozycji jego usunięcia do zakończenia postępowania
ponosi osoba będąca właścicielem tego pojazdu w dniu wydania dyspozycji usunięcia pojazdu, z zastrzeżeniem ust.
10d i 10i. Decyzję o zapłacie tych kosztów wydaje starosta”. Jak przewiduje art. 130a ust. 10j PrDrog, termin
płatności należności ustalonych decyzją, o której mowa w ust. 10h, wynosi 30 dni od dnia, w którym decyzja ta stała
się ostateczna. Odsetki ustawowe za opóźnienie nalicza się od dnia następującego po upływie terminu płatności.
Należności te wraz z odsetkami podlegają egzekucji w trybie i na zasadach określonych w ustawie o postępowaniu
egzekucyjnym, a więc na podstawie procedury przewidzianej dla egzekwowania należności publicznoprawnych.

Ustawodawca, wprowadzając omawianą procedurę, podnosił, że groźba uiszczenia znacznych kwot pieniężnych
i poddania ich późniejszej egzekucji administracyjnej ma skłonić właściciela do odbioru pojazdu z parkingu po
uiszczeniu stosownej opłaty. „Projektowany przepis ma na celu zredukować liczbę pozostawionych i nieodebranych
pojazdów, co w konsekwencji wpłynie również na poprawę stanu środowiska naturalnego, bowiem znaczną część
pojazdów usuniętych i nieodebranych przez uprawnioną osobę stanowią pojazdy zdekapitalizowane -
przedstawiające niewielką wartość” (druk sejmowy nr 2816/VI kadencja). Omówiona procedura ma zastosowanie
tylko w sytuacji, gdy usunięty z drogi pojazd nie został odebrany z parkingu strzeżonego. Umiejscowienie
przepisu wskazuje, że nie znajduje on zastosowania w sytuacji, gdy właściciel wyraża wolę odebrania
pojazdu. Wówczas warunkiem wydania pojazdu jest uiszczenie opłaty za jego usunięcie i parkowanie (zob.
art. 130a ust. 5c i ust. 7 pkt 1 PrDrog).
Obowiązek uiszczenia opłaty za usunięcie i parkowanie pojazdu wynika bezpośrednio z przepisów prawa i nie
wymaga wydania decyzji administracyjnej ustalającej jej wysokość. Dla egzekwowania opłaty bezpośrednio na
podstawie ustawy konieczne jest określenie podmiotu zobowiązanego do jej uiszczenia i kryteriów, według których
można skonkretyzować wysokość opłaty, oraz wskazanie terminu, po upływie którego opłata staje się należna.
Derogacja art. 130a ust. 5c PrDrog w określonym zakresie oraz art. 130a ust. 7 pkt 1 PrDrog będzie
skutkować brakiem ustawowego terminu wniesienia opłaty. Może to rodzić dwojakiego rodzaju trudności. Po
pierwsze, ustawa nie wskazuje, kiedy właściciel pojazdu powinien odebrać dokument określający wysokość opłaty za
usunięcie pojazdu i parkowanie. Po drugie, ustawa nie określa terminu, w którym opłata staje się wymagalna.
W konsekwencji mogą powstać istotne trudności w egzekwowaniu opłat za usuwanie z drogi publicznej pojazdów
i ich parkowanie.
Wyeliminowanie normy uzależniającej wydanie pojazdu od uprzedniego uiszczenia opłaty za jego usunięcie
i parkowanie nie oznacza zwolnienia właściciela pojazdu z obowiązku uregulowania stosownych należności,
będących dochodem budżetu powiatu. Odroczenie skutków orzeczenia jest niezbędne dla zapewnienia
niezakłóconego poboru opłat za usunięcie i parkowanie pojazdów oraz dla zagwarantowania stabilności systemu
finansowania zadania powiatów, o którym mowa w art. 130a ust. 5f PrDrog.
Z powyższego wynika zatem, że decyzję o ustaleniu należności można wydać jedynie w sytuacji, gdy ktoś nie wyraża
woli odebrania pojazdu (a więc w zasadzie właśnie po zakończeniu procedury orzeczenia przepadku pojazdu). Brak
uzależnienia wydania pojazdu z parkingu od uiszczenia opłaty nie upoważnia zatem do wydania decyzji ustalającej tę
należność. Skoro w takiej sytuacji brak jest możliwości wydania decyzji, to drogą dochodzenia roszczeń jest tryb
cywilny.
Uchylenie przepisu art. 130a ust. 5c i 7 pkt 1) PrDrog skutkuje tym, że od 13.9.2019 r. nie jest dopuszczalne
uzależnianie wydania pojazdu od zapłaty należności za usunięcie i pozostawienie pojazdu na parkingu
strzeżonym wyznaczonym przez starostę. Oczywiście po stronie powiatu powstanie roszczenie o zapłatę
należności na usunięcie pojazdu z drogi i przechowywanie na parkingu strzeżonym, jednakże w przypadku braku
dobrowolnej zapłaty konieczne będzie podjęcie odpowiednich działań prawnych. Do tej zapłaty tej należności
motywowała okoliczność niewydania pojazdu. Reguły powyższe dotyczą sytuacji, gdy właściciel pojazdu jest
zainteresowany jego odebraniem.
Uchylenie omawianych przepisów nie ma wpływu na przebieg procedury orzeczenia przepadku pojazdów. Wyrok TK
nie odnosi się do tych kwestii – postępowania toczą się zatem na podstawie dotychczasowych przepisów,
z uwzględnieniem zmiany z 13.9.2019 r. Przymusowe dochodzenia roszczeń w trybie administracyjnym będzie nadal
miało miejsce w przypadku, gdy właściciel pojazdu nie będzie chciał go odebrać.
Wyrok TK z 5.12.2018 r., K 6/17

Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność przepisów ustawy o ruchu drogowym z Konstytucją RP, co skutkowało wyeliminowaniem terminu uiszczenia opłaty za usunięcie pojazdu z drogi. Decyzja Trybunału oznacza, że od 13.9.2019 r. nie jest już możliwe uzależnianie wydania pojazdu od zapłaty opłaty, co może wpłynąć na system finansowania powiatów