Funkcjonariusze Policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej zyskali możliwość zrzeszania się w związkach zawodowych

Ustawa z 19.7.2019 r. umożliwia funkcjonariuszom Policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej korzystanie z wolności zrzeszania się w związkach zawodowych. Nowe przepisy znoszą monizm związkowy, ale utrzymują zakaz strajku. Zmiany wejdą w życie 27.10.2019 r. i obejmują trzy akty prawne dotyczące poszczególnych służb.

Tematyka: Policja, Straż Graniczna, Służba Więzienna, związki zawodowe, wolność zrzeszania, monizm związkowy, zakaz strajku, specyfika służb mundurowych, przepisy przejściowe, 27.10.2019

Ustawa z 19.7.2019 r. o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej oraz ustawy o Służbie
Więziennej (Dz.U. z 2019 r. poz. 1608) umożliwia funkcjonariuszom Policji, Straży Granicznej i Służby
Więziennej korzystanie z gwarantowanej Konstytucją RP wolności zrzeszania się w związkach zawodowych.
• Ustawa znosi monizm związkowy z Policji, Straży Granicznej i Służbie Więziennej.
• Zakaz strajku funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej zostaje utrzymany.
• Omawiane zmiany wejdą w życie 27.10.2019 r.
Uchwalona z inicjatywy Prezydenta RP ustawa daje funkcjonariuszom Policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej
możliwość korzystania z gwarantowanej Konstytucją wolności zrzeszania się w związkach zawodowych. Omawiana
ustawa nowelizuje w tym celu zapisy trzech aktów prawnych:
• ustawy z 6.4.1990 r. o Policji (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 161 ze zm.; dalej jako: PolicjaU),
• ustawy z 12.10.1990 r. o Straży Granicznej (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 147 ze zm.; dalej jako: StrGranU),
• ustawy z 9.4.2010 r. o Służbie Więziennej (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1427 ze zm.; dalej jako: SłużbaWięzienU).
Zniesienie monizmu związkowego - pluralizm związkowy w Policji, Straży Granicznej i Służbie Więziennej
Warto podkreślić, że zgodnie z art.. 59 ust. 4 Konstytucji RP, wolność zrzeszania się w związkach zawodowych może
podlegać tylko takim ograniczeniom, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy
międzynarodowe. Wskazują one, że zakres wolności zrzeszania się takich specyficznych formacji jak Policja, Służba
Więzienna i Straż Graniczna, powinien być określony przez wewnętrzne ustawodawstwo każdego państwa. W duchu
tych przepisów omawiana nowelizacja znosi funkcjonującą dotychczas w polskim porządku prawnym zasadę
monizmu związkowego, znosząc tym samym ograniczenie zrzeszenia się funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej
i Służby Więziennej w ramach jednego tylko, działającego wewnątrz danej formacji, związku zawodowego.
Ograniczenia uprawnień związkowych
Z uwagi na specyficzne zadania Policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej, związane z ochroną bezpieczeństwa
i porządku publicznego, wolność zrzeszania się funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej
podlega pewnym ograniczeniom. Po pierwsze prawo do reprezentowania funkcjonariusza Policji, Straży
Granicznej i Służby Więziennej w sprawach indywidualnych mają tylko te organizacje, których członkiem jest co
najmniej jeden funkcjonariusz inny niż ten, którego dotyczy dane postępowanie. Po drugie, ustawodawca uznał, że
prawo do opiniowania założeń i projektów aktów prawnych przysługiwać będzie tylko temu związkowi zawodowemu,
którego terytorialny zakres działania obejmuje co najmniej obszar terytorialnego działania odpowiednio komendanta
wojewódzkiego Policji, komendanta oddziału Straży Granicznej, dyrektora okręgowego Służby Więziennej. Po trzecie
zaś funkcjonariusze Policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej mogą należeć jedynie do tych związkowych
organizacji międzyzakładowych, które swoim działaniem obejmują wyłącznie Policję, straż Graniczną lub Służbę
Więzienną. Czwarte ograniczenie wiąże się z wyłączeniem ochrony związkowej przewidzianej w art. 32 ustawy
z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 263 ze zm.) w stosunku do funkcjonariuszy Policji,
Straży Granicznej i Służby Więziennej, którzy pełnią służbę na stanowiskach, dla których ustawa przewiduje
powołanie, oraz policjantów i funkcjonariuszy Straży Granicznej zajmujących stanowiska dyrektorów (zastępców
dyrektorów) i naczelników.
Utrzymanie zakazu strajku
Co istotne, mimo wprowadzenia wolności zrzeszania się policjantów, funkcjonariuszy Straży Granicznej oraz
funkcjonariuszy Służby Więziennej w związkach zawodowych, nie zyskali oni prawa do strajku. Zakaz strajku
przewidziany jest w tym wypadu w art. 59 ust. 3 Konstytucji RP ze względu na dobro publiczne. Zadaniem
wymienionych wyżej służb jest bowiem zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Obowiązywanie nowych przepisów
Omawiane zmiany wejdą w życie 27.10.2019 r. Przepisy przejściowe stanowią, że dotychczasowe przepisy
stosowane będą do niezakończonych do 27.10.2019 r. Postępowań w sprawach indywidualnych funkcjonariuszy,
w których bierze udział organizacja związkowa.

Mimo wprowadzenia wolności zrzeszania, funkcjonariusze nie zyskali prawa do strajku ze względu na dobro publiczne i konieczność zapewnienia bezpieczeństwa. Nowe przepisy wejdą w życie 27.10.2019 r. z zachowaniem postanowień dotychczasowych przepisów w sprawach indywidualnych.