Odpowiednie środki dla uzyskania statusu rezydenta długoterminowego

Cudzoziemiec ubiegający się o uzyskanie statusu rezydenta długoterminowego może korzystać z środków udostępnionych przez osobę trzecią, pod warunkiem że są one stałe, regularne i wystarczające. Decyzja organu belgijskiego w sprawie wniosku X wzbudziła pytanie prejudycjalne dotyczące interpretacji pojęcia "środków" z dyrektywy Rady 2003/109/WE.

Tematyka: status rezydenta długoterminowego, środki utrzymania, osoba trzecia, dyrektywa 2003/109, Trybunał Europejski, interpretacja, wyrok TS X C-302/18

Cudzoziemiec ubiegający się o uzyskanie statusu rezydenta długoterminowego nie musi dysponować
własnymi środkami, mogą być to środki udostępnione przez osobę trzecią, pod warunkiem, że są one stałe,
regularne i wystarczające.
Stan faktyczny
Od 2007 r. X (obywatelem Kamerunu) przebywał w Belgii na podstawie wizy studenckiej. W grudniu 2016 r. X złożył
wniosek o przyznanie statusu rezydenta długoterminowego. W uzasadnieniu wniosku, w charakterze dowodów
posiadania stałych, regularnych i wystarczających środków utrzymania, X przedstawił w szczególności umowy
o pracę oraz odcinki wynagrodzenia za pracę swojego brata, a także podpisany przez jego brata dokument, w którym
ten ostatni zobowiązał się do dbania o to, aby X „posiadał stałe, regularne i wystarczające środki pozwalające na
zaspokojenie swoich potrzeb”. Belgijski organ oddalił ten wniosek uzasadniając, że X nie dysponuje własnymi
środkami jedynie powołując się na środki brata, a powinien wykazać, że sam dysponuje wystarczającymi środkami
na pokrycie kosztów utrzymania, aby nie stanowić obciążenia dla belgijskiego państwa. X zaskarżył tę decyzję.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 5 ust. 1 lit. a) dyrektywy Rady 2003/109/WE z 25.11.2003 r. dotyczącej statusu obywateli państw trzecich
będących rezydentami długoterminowymi (Dz. Urz. z 2004 r. L Nr 16, s. 44) należy interpretować w ten sposób, że
pojęcie „środki”, o których mowa w tym przepisie, odnosi się wyłącznie do „własnych środków” osoby ubiegającej się
o uzyskanie statusu rezydenta długoterminowego, czy też to pojęcie obejmuje również środki udostępnione tej osobie
przez osobę trzecią, a także, w stosownych przypadkach, czy podjęte przez osobę trzecią zobowiązanie do
zapewnienia środków utrzymania wnioskodawcy wystarcza, aby wykazać, że ten wnioskodawca posiada stałe,
regularne i wystarczające środki w rozumieniu tego przepisu?
Stanowisko TS
Zgodnie z art. 5 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2003/109 państwa członkowskie żądają od obywateli państw trzecich
przedstawienia dowodów, że posiadają oni, w odniesieniu do siebie i do członków swoich rodzin pozostających na
ich utrzymaniu stałe i regularne środki, które wystarczają do utrzymania tej osoby oraz członków jej rodziny, bez
korzystania z systemu pomocy społecznej danego państwa członkowskiego. Państwa członkowskie dokonują
oceny tych środków pod kątem ich rodzaju i regularności ich wpływu, przy czym mogą wziąć pod uwagę poziom
krajowego wynagrodzenia minimalnego, rent i emerytur przed złożeniem wniosku o przyznanie statusu rezydenta
długoterminowego.
Trybunał wskazał, że w art. 5 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2003/109 nie zawarto żadnego odesłania do prawa krajowego
państw członkowskich, dlatego użyte w nim pojęcie „środków” należy uznać za autonomiczne pojęcie unijnego
prawa podlegające jednolitej wykładni na jej terytorium, niezależnie od kwalifikacji stosowanych w państwach
członkowskich, z uwzględnieniem treści rozpatrywanego przepisu oraz jego kontekstu i celu uregulowania, którego
jest on częścią (wyrok Maio Marques da Rosa, C-306/16, pkt 38).
Odnosząc się do treści art. 5 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2003/109 TS stwierdził, że w hiszpańskiej, angielskiej, francuskiej
i włoskiej wersji tego przepisu użyto sformułowania odpowiadającego pojęciu „środki”, które to pojęcie, zgodnie z jego
potocznym znaczeniem, może oznaczać wszystkie środki finansowe, z których korzysta osoba ubiegająca się
o przyznanie statusu rezydenta długoterminowego, niezależnie od ich pochodzenia. Natomiast w niderlandzkiej
i niemieckiej wersji tego przepisu posłużono się sformułowaniem równoznacznym z pojęciem „dochodów”, które jest
węższe i odnosi się do osobistych środków, takich jak między innymi dochody uzyskiwane z działalności
gospodarczej osoby ubiegającej się o przyznanie statusu rezydenta długoterminowego, co raczej wyklucza środki
pochodzące od osób trzecich, w tym członków rodziny. Ze względu na tę niejednoznaczność, ani rodzaju, ani
pochodzenia środków, o których mowa w tym przepisie, nie można określić na podstawie samej treści art. 5 ust. 1 lit.
a) dyrektywy 2003/109.
Celem dyrektywy 2003/109 jest integracja obywateli państw trzecich, którzy są na stałe osiedleni w państwach
członkowskich. Ponadto z motywu 2 dyrektywy wynika, że dyrektywa zmierza, poprzez przyznanie obywatelom
państw trzecich statusu rezydenta długoterminowego, do zbliżenia ich statusu prawnego do statusu obywateli państw
członkowskich (wyrok Singh, C-502/10, pkt 45). Integracja ta przejawia się w legalnym i nieprzerwanym pobycie tej
osoby na terytorium tego państwa przez okres pięciu lat, co świadczy o zakorzenieniu się danej osoby w państwie,
a więc o stałym jej osiedleniu się w nim (wyrok Tahir, C-469/13, pkt 33). W ocenie TS z tego punktu widzenia

pochodzenie środków, którymi musi dysponować osoba ubiegająca się o przyznanie statusu rezydenta
długoterminowego, nie wydaje się być rozstrzygającym kryterium.
Odnosząc się do kontekstu, w jaki wpisuje się art. 5 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2003/109, TS stwierdził, że wymóg
posiadania stałych, regularnych i wystarczających środków stanowi jedną z materialnych przesłanek uzyskania
statusu rezydenta długoterminowego. Tymczasem, z uwagi na cel, do którego dąży dyrektywa 2003/109 i system,
który ona ustanawia, w razie spełnienia przez obywateli państw trzecich wymogów i przestrzegania procedur
przewidzianych w tej dyrektywie obywatele ci mają prawo do uzyskania statusu rezydenta długoterminowego oraz
pozostałych uprawnień, które wynikają z przyznania tego statusu (wyrok Komisja/Niderlandy, C-508/10, pkt 68).
Rzecznik generalny stwierdził w pkt 46 opinii, że art. 5 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2003/109 co do zasady nie pozwala
na ustanowienie dodatkowych wymogów dotyczących pochodzenia środków, o których mowa w tym przepisie.
Z art. 5 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2003/109 wynika, że państwa członkowskie oceniają rozpatrywane środki pod kątem
ich rodzaju i regularności ich wpływu, przy czym mogą wziąć pod uwagę poziom krajowego wynagrodzenia
minimalnego, rent i emerytur przed złożeniem wniosku o przyznanie statusu rezydenta długoterminowego. Ponadto,
ten przepis wymaga, aby te środki były nie tylko „wystarczające”, ale też „stałe” i „regularne”. Zatem państwa
członkowskie dokonują oceny tych środków między innymi pod kątem „regularności” ich wpływu (wyrok Khachab, C-
558/14, pkt 30) i to nie pochodzenie środków ma rozstrzygające znaczenie, lecz ich trwały i wystarczający charakter,
oceniany w świetle indywidualnej sytuacji zainteresowanego. W ocenie TS z treści, celu i kontekstu art. 5 ust. 1 lit. a)
dyrektywy 2003/109 wynika, że pochodzenie środków, o których mowa w tym przepisie, nie jest rozstrzygającym
kryterium dla potrzeb oceny przez dane państwo członkowskie, czy te środki są stałe, regularne i wystarczające.
Trybunał podzielił stanowisko rzecznika generalnego wyrażone w pkt 77 opinii, że właściwe organy państw
członkowskich muszą w sposób całościowy przeanalizować indywidualną sytuację każdej konkretnej osoby
ubiegającej się o przyznanie statusu rezydenta długoterminowego oraz uzasadnić, dlaczego środki tej osoby są
wystarczające, bądź niewystarczające, i czy cechują się pewną stałością i ciągłością, tak, aby ten wnioskodawca nie
stał się obciążeniem dla przyjmującego państwa. Zatem art. 5 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2003/109 nie wyklucza
możliwości powoływania się na środki pochodzące od osób trzecich lub od członka rodziny, pod warunkiem jednak,
że owe środki są stałe, regularne i wystarczające.
W rozpatrywanej sprawie prawnie wiążące zobowiązanie osoby trzeciej lub członka rodziny do zapewnienia
wnioskodawcy środków utrzymania może, zdaniem TS, stanowić istotny czynnik, który należy wziąć pod uwagę.
Właściwe organy państw członkowskich mogą też m.in. uwzględniać więzi rodzinne między osobą ubiegającą się
o przyznanie statusu rezydenta długoterminowego a członkiem lub członkami rodziny wyrażającymi gotowość do
jego utrzymywania. Również rodzaj i stały charakter środków członka lub członków rodziny tego wnioskodawcy mogą
stanowić istotne czynniki w tym zakresie.
Reasumując TS orzekł, że art. 5 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2003/109 należy interpretować w ten sposób, iż pojęcie
„środki”, o których mowa w tym przepisie, nie odnosi się wyłącznie do „własnych środków” osoby
ubiegającej się o uzyskanie statusu rezydenta długoterminowego, ale może też obejmować środki
udostępnione jej przez osobę trzecią, pod warunkiem że w świetle indywidualnej sytuacji danego
wnioskodawcy, te środki można uznać za stałe, regularne i wystarczające.
Niniejszy wyrok ma podstawowe znacznie, zwłaszcza w świetle treści art. 211 ust. 1 pkt 1 ustawy z 12.12.2013 r.
o cudzoziemcach (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 2094 ze zm.; dalej jako: CudzU), dla interpretacji warunków uzyskania
zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2003/109 państwo członkowskie jest uprawnione do żądania od obywatela
państw trzeciego ubiegającego się o status rezydenta długoterminowego przedstawienia dowodów, że posiada on
odpowiednie „środki” pozwalające mu na utrzymanie się bez konieczności korzystania z systemu pomocy społecznej
tego państwa. W niniejszym wyroku Trybunał dokonał szerokiej wykładni pojęcia „środki” w rozumieniu art. 5 ust. 1 lit.
a) dyrektywy 2003/109, które jest autonomicznym pojęciem unijnego prawa. Trybunał uznał, że rozstrzygającym
kryterium przez interpretacji tego pojęcia jest to czy te środki są stałe, regularne i wystarczające, aby ten
wnioskodawca nie stał się obciążeniem dla przyjmującego państwa, a nie czy pochodzą bezpośrednio od
wnioskodawcy.
Należy podkreślić, że w polskiej wersji językowej art. 5 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2003/109 posłużono się
sformułowaniem „dochody”, które jest węższe od pojęcia „środki”. Również tego terminu użyto w art. 211 ust. 1 pkt 1
CudzU, co oznacza, że w świetle przedstawionego wyroku termin „dochód” użyty w tym przepisie polskiej ustawy
powinien być interpretowany jako „środek” zgodnie z wykładnią zaprezentowaną przez TS w tym wyroku.
Wyrok TS z 3.10.2019 r., X, C-302/18

Trybunał Europejski orzekł, że pojęcie "środków" w kontekście statusu rezydenta długoterminowego nie ogranicza się wyłącznie do własnych środków wnioskodawcy, ale może obejmować również środki udostępnione przez osobę trzecią, o ile spełniają kryteria stałości, regularności i wystarczalności. Wyrok ten ma istotne znaczenie dla interpretacji warunków uzyskania zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE.