Prawo pobytu obywatela państwa trzeciego będącego wstępnym małoletnich obywateli Unii

Młodemu obywatelowi Unii, którego ojciec nielegalnie pracuje, może zostać przyznane prawo pobytu, jeśli ma wystarczające środki do życia. Sprawa E.B. i D.B. oraz ich dzieci, które urodziły się w Irlandii Północnej, wywołała dyskusję na temat interpretacji dyrektywy 2004/38/WE. Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że małoletni obywatele Unii mogą powoływać się na dochody rodziców pochodzące z pracy nawet wtedy, gdy jest ona wykonywana nielegalnie.

Tematyka: obywatel Unii, prawo pobytu, małoletni, praca nielegalna, dyrektywa 2004/38/WE, Trybunał Sprawiedliwości UE, dochody z pracy, interpretacja prawa UE

M ałoletni obywatel Unii posiada wystarczające środki, aby uzyskać prawo pobytu, również w sytuacji, gdy
źródłem tych środków są dochody uzyskiwane z pracy, którą ojciec tego obywatela, będący obywatelem
państwa trzeciego i nieposiadający zezwolenia na pobyt i zezwolenia na pracę w przyjmującym państwie
członkowskim, wykonuje nielegalnie.
Stan faktyczny
E.B., obywatelka albańska, mieszka w Irlandii Północnej od 2012 r. Od maja 2009 r. do maja 2014 r. jej małżonek,
D.B., również będący obywatelem albańskim zamieszkałym w Irlandii Północnej, posiadał kartę pobytu uprawniającą
go do zamieszkiwania w Wielkiej Brytanii. Ta karta pobytu została mu wydana na podstawie jego wcześniejszego
związku z obywatelką WB, który to związek zakończył się w 2011 r. W 2011 r. D.B. opuścił Wielką Brytanię i ożenił
się w Albanii z E.B., po czym w 2012 r. powrócił do Irlandii Północnej. Para ma troje dzieci, z których wszystkie
urodziły się w Irlandii Północnej. Dwoje z nich otrzymało zaświadczenie o obywatelstwie irlandzkim. Od 2009 r. D.B.
wykonywał szereg różnych rodzajów działalności zawodowych, ale od maja 2014 r., czyli od upływu okresu ważności
karty pobytu, pracuje nielegalnie, ponieważ nie posiada zezwolenia na pobyt i zezwolenia na pracę. Cała rodzina
utrzymuje się z dochodów D.B.
Po narodzinach pierwszego dziecka E.B. złożyła w września 2013 r. do brytyjskiego ministerstwa spraw
wewnętrznych wniosek o przyznanie pochodnego prawa pobytu na podstawie dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z 29.4.2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego
przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich (Dz. Urz. z 2004 r. L Nr 158, s. 77), powołując się
na status osoby sprawującej faktyczną pieczę nad dzieckiem będącym obywatelem Unii. Minister oddalił ten wniosek
uzasadniając, że E.B. nie miała statusu „członka rodziny” w rozumieniu dyrektywy 2004/38 oraz jej dziecko nie
spełniało przewidzianego w art. 7 ust. 1 lit. b) tej dyrektywy wymogu niezależności finansowej. E.B. zaskarżyła tę
decyzję.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 7 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2004/38 należy interpretować w ten sposób, że małoletni obywatel Unii posiada
wystarczające środki, aby nie stanowić obciążenia dla systemu pomocy społecznej przyjmującego państwa
członkowskiego w okresie jego pobytu również w sytuacji, jeżeli źródłem tych środków są dochody uzyskiwane
z pracy, którą ojciec tego obywatela, będący obywatelem państwa trzeciego i nieposiadający zezwolenia na pobyt
oraz zezwolenia na pracę w tym państwie członkowskim, wykonuje nielegalnie.
Stanowisko TS
Z orzecznictwa TS wynika, że obywatele Unii, którzy urodzili się w przyjmującym państwie członkowskim i nigdy nie
skorzystali z prawa do swobodnego przemieszczania się – tacy jak dwoje pierwszych dzieci E.B. – mają oni prawo
powołać się na art. 21 ust. 1 TFUE oraz przepisy przyjęte w celu jego wykonania (wyrok Rendón Marín, C-165/14,
pkt 42, 43). Zatem Trybunał uznał, że art. 21 ust. 1 TFUE i dyrektywa 2004/38 co do zasady przyznają dwóm
pierwszym dzieciom E.B. prawo pobytu w Zjednoczonym Królestwie.
Na podstawie art. 21 TFUE każdy obywatel Unii ma prawo do przebywania na terytorium państw członkowskich, ale
„z zastrzeżeniem ograniczeń i warunków ustanowionych w Traktatach i w środkach przyjętych w celu ich wykonania”
(wyrok NA, C-115/15, pkt 75). Owe ograniczenia i warunki zostały skonkretyzowane w art. 7 ust. 1 dyrektywy
2004/38. W szczególności dotyczy to wymogu posiadania wystarczających środków, aby nie stanowić obciążenia dla
systemu pomocy społecznej przyjmującego państwa członkowskiego w okresie pobytu, oraz wymogu posiadania
pełnego ubezpieczenia zdrowotnego w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit. b) tej dyrektywy (wyrok NA, pkt 76).
Odnośnie sformułowanego w art. 7 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2004/38 wymogu posiadania wystarczających środków
z orzecznictwa TS wynika, że chociaż obywatel Unii powinien dysponować wystarczającymi środkami, to jednak
unijne prawo nie ustanawia żadnych wymogów dotyczących pochodzenia tych środków, wskutek czego te
środki mogą być dostarczane, w szczególności, przez obywatela państwa trzeciego będącego rodzicem odnośnych
małoletnich obywateli Unii (wyrok Rendón Marín, pkt 48). Wobec powyższego TS stwierdził, że okoliczność, iż środki,
na jakie małoletni obywatel Unii zamierza powołać się na użytek art. 7 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2004/38, pochodzą
z dochodów uzyskiwanych przez jego rodzica będącego obywatelem państwa trzeciego z pracy wykonywanej przez
niego w przyjmującym państwie członkowskim, nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że sformułowany w tym przepisie
wymóg dotyczący posiadania wystarczających środków można uznać za spełniony (wyrok Singh i in., C-218/14, pkt

76). Trybunał wskazał, że treść art. 7 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2004/38 nie pozwala stwierdzić, że do celów tego
przepisu są uwzględniane wyłącznie środki pochodzące z pracy wykonywanej przez obywatela państwa trzeciego
będącego rodzicem małoletniego obywatela Unii, który posiada zezwolenie na pobyt i zezwolenie pracę. Przepis ten
wymaga tylko, aby zainteresowani obywatele Unii posiadali wystarczające środki, tak aby nie stanowili
nieracjonalnego obciążenia dla systemu pomocy społecznej przyjmującego państwa członkowskiego – w przepisie
tym nie ustanowiono żadnego innego wymogu, zwłaszcza w odniesieniu do pochodzenia tych środków.
Z orzecznictwa TS wynika, że skoro prawo do swobodnego przemieszczania się jest – jako podstawowa zasada
prawa Unii – regułą ogólną, to wymogi przewidziane w art. 7 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2004/38 należy interpretować
z poszanowaniem ograniczeń wynikających z unijnego prawa i zasady proporcjonalności (wyrok Brey, C-140/12, pkt
70). Zatem środki krajowe podejmowane przy stosowaniu ustanowionych w tym przepisie wymogów
i ograniczeń muszą być odpowiednie i konieczne dla osiągnięcia zamierzonego celu, czyli ochrony finansów
publicznych państw członkowskich (wyrok Singh i in., pkt 75).
Zdaniem TS interpretowanie wymogu odnoszącego się do wystarczającego charakteru środków przewidzianego
w art. 7 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2004/38 w ten sposób, że małoletni obywatel Unii nie może powoływać się na użytek
tego przepisu na dochody uzyskiwane z pracy wykonywanej w przyjmującym państwie członkowskim przez jego
rodzica będącego obywatelem państwa trzeciego i nieposiadającego w nim zezwolenia na pobyt i zezwolenia na
pracę, rozszerzałoby ten wymóg o wymóg dotyczący pochodzenia środków dostarczanych przez tego rodzica, co
stanowiłoby nieproporcjonalną ingerencję w możliwość korzystania przez małoletniego obywatela Unii
z zagwarantowanego w art. 21 TFUE podstawowego prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu, ponieważ
wymóg taki nie jest konieczny do osiągnięcia zamierzonego celu.
W niniejszej sprawie od 2009 r. D.B. przez cały czas pracował w Zjednoczonym Królestwie a dochody uzyskiwane
przez niego z pracy, którą mimo wygaśnięcia jego karty pobytu nadal wykonywał, podlegały opodatkowaniu oraz
oskładkowaniu w ramach systemu zabezpieczenia społecznego. Ponadto, w ciągu ostatnich 10 lat dzieci E.B. nie
korzystały z pomocy społecznej w Zjednoczonym Królestwie. Spełniony jest również przez tę rodzinę wymóg
dotyczący posiadania pełnego ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 7 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2004/38.
Tymczasem środek krajowy pozwalający organom danego państwa członkowskiego na odmówienie prawa pobytu
małoletniemu obywatelowi Unii ze względu na to, że środki, na które powołuje się on na użytek art. 7 ust. 1 lit. b)
dyrektywy 2004/38, pochodzą z pracy, którą wykonuje jego będący obywatelem państwa trzeciego rodzic
nieposiadający zezwolenia na pobyt i zezwolenia na pracę, w sytuacji gdy owe środki od 10 lat pozwalają temu
obywatelowi Unii na zaspakajanie potrzeb jego i członków jego rodziny, bez konieczności korzystania z systemu
pomocy społecznej tego państwa członkowskiego, zdaniem TS, w sposób oczywisty wykracza poza to, co jest
konieczne do ochrony finansów publicznych tego państwa członkowskiego.
Trybunał uznał, że okoliczność, iż środki, na jakie małoletni obywatel Unii powołuje się na użytek art. 7 ust. 1 lit. b)
dyrektywy 2004/38, pochodzą z dochodów uzyskiwanych przez jego będącego obywatelem państwa trzeciego
rodzica z pracy wykonywanej przez niego w przyjmującym państwie członkowskim, nie stoi na przeszkodzie uznaniu,
że sformułowany w tym przepisie wymóg dotyczący posiadania wystarczających środków można uznać za spełniony,
nawet jeśli ów rodzic nie posiada zezwolenia na pobyt i zezwolenia na pracę w tym państwie członkowskim.
W niniejszej sprawie, zdaniem TS, przesłanki ograniczenia prawa pobytu dwojga pierwszych dzieci E.B.
uzasadnionego względami porządku publicznego wynikające z wyłączenia z pojęcia „wystarczających środków”
w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2004/38 dochodów uzyskiwanych z pracy wykonywanej przez ich ojca
nielegalnie nie zostały spełnione.
Reasumując TS orzekł, że art. 7 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2004/38 należy interpretować w ten sposób, iż
małoletni obywatel Unii posiada wystarczające środki, aby nie stanowić obciążenia dla systemu pomocy
społecznej przyjmującego państwa członkowskiego w okresie jego pobytu również w sytuacji, jeżeli źródłem
tych środków są dochody uzyskiwane z pracy, którą ojciec tego obywatela, będący obywatelem państwa
trzeciego i nieposiadający zezwolenia na pobyt i zezwolenia na pracę w tym państwie, wykonuje nielegalnie.
W niniejszym wyroku TS dokonał interpretacji art. 7 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2004/38 uznając, że wymóg posiadania
wystarczających środków, przy staraniu się o prawo pobytu przez okres przekraczający trzy miesiące, nie może być
dodatkowo rozszerzony o kryterium ich pochodzenia Trybunał uznał, że w świetle prawa UE są to także środki są
uzyskiwane przez rodzica będącego obywatelem państwa trzeciego nieposiadającym zezwolenia na pobyt
i zezwolenia na pracę w przyjmującym państwie członkowskim, jeżeli taka rodzina nie stanowi obciążenia dla
finansów publicznych tego państwa. W takiej sytuacji TS stwierdził, że małoletni obywatel UE posiada wystarczające
środki, a jego rodzice i rodzeństwo mogą uzyskać status „członka rodziny” w rozumieniu dyrektywy 2004/38.
Wyrok TS z 2.10.2019 r., Bajratari, C- 93/18

Trybunał uznał, że małoletni obywatel Unii może posiadać wystarczające środki do życia, nawet jeśli dochody pochodzą z pracy nielegalnie pracującego ojca. W świetle prawa UE, rodzinie Bajratari nie można odmówić prawa pobytu ze względu na źródło dochodów. Wyrok TS z 2.10.2019 r., Bajratari, C-93/18 stanowi istotne rozstrzygnięcie w kontekście interpretacji prawa Unii dotyczącego praw obywateli Unii i ich rodzin.