Wynagrodzenia w Polskiej Akademii Nauk

Ustawa z 16.10.2019 r. o zmianie ustawy o Polskiej Akademii Nauk przyniosła finansowy pożytek dla pracowników jednostek naukowych PAN, wprowadzając ściśle określone minimalne wynagrodzenie za pracę. Nowe przepisy zrównały status pracowników naukowych zatrudnionych w PAN z nauczycielami akademickimi uczelni publicznych. Dodatkowo, wprowadzono równowartość miesięcznej pensji zasadniczej dla przedstawicieli naukowych PAN. Nowelizacja również uściśliła charakter obowiązków świadczonych w ramach instytucji naukowych.

Tematyka: PAN, Polska Akademia Nauk, wynagrodzenia, praca naukowa, nowelizacja, minimalne wynagrodzenie, nauczyciele akademiccy, działalność twórcza, ustawy, zmiany prawne

Ustawa z 16.10.2019 r. o zmianie ustawy o Polskiej Akademii Nauk oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
z 2019 r. poz. 2227), przyniosła finansowy pożytek dla pracowników jednostek naukowych PAN – wraz
z wejściem życie nowelizacji po raz pierwszy ściśle sprecyzowano kwestie ich minimalnego wynagrodzenia
za pracę. Stawki są odniesione do tych uregulowanych w Ustawie z 20.7.2018 r. – Prawo o szkolnictwie
wyższym i nauce (Dz.U. z 2018 r. poz. 1668 ze zm.; dalej jako: PrSzkolWyżN) i przewidzianych dla nauczycieli
akademickich wykładających w uczelniach publicznych. Tym samym, obecnie, przyjęty do grona
przedstawicieli naukowych PAN, może liczyć na równowartość miesięcznej pensji zasadniczej nie niższej niż
3205,00 zł.
• Wobec postulatów zgłoszonych przez środowiska naukowe, status pracowników naukowych zatrudnionych
w jednostkach naukowych PAN, w kontekście wielkości otrzymywanego przez nich ekwiwalentu pieniężnego za
wykonywaną pracę został zrównany ze statusem nauczycieli akademickich zatrudnionych w uczelniach publicznych.
• Na gruncie nowelizowanych ustaw określono również tożsamy charakter obowiązków świadczonych w ramach
instytucji naukowych.
• Nowe przepisy weszły w życie w ciągu 14 dni od ogłoszenia ustawy nowelizującej, z związku z czym, jej zapisy
mają moc obowiązującą od 30.11.2019 r.
Minimalne wynagrodzenie w świetle nowego prawa
Minimalne wynagrodzenie zasadnicze w jednostce naukowej PAN dla pracownika naukowego powinno wynosić nie
mniej niż 50% wynagrodzenia profesora, a który zatrudniony w publicznej uczelni, ma ustawowe, obligatoryjne
uprawnienie otrzymywania nie mniej niż 6410,00 zł. To wynik dodania art. 91a do ustawy z 30.4.2010 r. o Polskiej
Akademii Nauk (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1183 ze zm.; dalej jako: PANU), który w szacowaniu wysokości stawki
odnosi się do tej ustalonej dla profesora z art. 137 ust. 2 PrSzkolWyżN. Z racji złożoności struktury PAN, przepis
jednocześnie uściśla, że stawka dla profesora PAN stanowi nie mniej niż 100% kwoty 6410,00 zł; dla profesora
instytutu – nie mniej niż jej 83%; zaś dla adiunkta – nie mniej niż 73%.
Stan prawny sprzed nowelizacji
Przed nowelizacją materia ta nie była uregulowana, co rodziło konieczność ustalania stawek i subsumpcji,
w stosunku do pracowników PAN, przepisów ustawy z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (t.j. Dz.
U. z 2018 r. poz. 2177). A to tym samym oznaczało jednoczesną nieadekwatność wynagrodzeń osób o szczególnych
zasługach w dziedzinie nauki i skoncentrowanych na jej dalszym rozwoju, w stosunku do ogółu społeczeństwa
uboższego o te przymioty. Ponadto, wobec faktu, że wynagrodzenia dla nauczycieli akademickich zostały
sprecyzowane w przepisach szczególnych (w oparciu o stawki dla profesorów określone w rozporządzeniu ministra
właściwego do spraw szkolnictwa wyższego), legislator, wydaje się, był zobowiązanym również do ujednolicenie
kwestii honoraryjnych członków państwowej instytucji, jaką jest PAN. Tym bardziej, że wobec zarysowanych
w uzasadnieniu do rządowego projektu omawianej ustawy (druk nr 3667) statystyk liczbowych wynika, że stawki
utytułowanych, będących na etacie w PAN a szkołach wyższych, pozostawały w znacznej dysproporcji. Uwypuklić
należy, że więcej niż 200 zatrudnionych, zarówno na posadzie profesorskiej, jak i adiunktów i profesorów instytutów
otrzymywało zarobki poniżej minimalnego pułapu przewidzianego w PrSzkolWyżN dla pełnienia tych samych funkcji.
Dla każdej z tych grup etatowych średnie wynagrodzenie w PAN było o ok. 1500 zł mniejsze niż w przypadku
wykładowców akademickich publicznych uczelni. Natomiast, średnie wynagrodzenie profesora, w przypadku
pracowników instytutów naukowych PAN było niższe niż minimalne wynagrodzenie nauczyciela akademickiego (tj.
5320 zł brutto), a średnie wynagrodzenie adiunktów i asystentów, niższe niż stypendium dla doktoranta
z PrSzkolWyżN (3168 zł brutto).
Działalność twórcza o indywidualnym charakterze
Przejawem nowelizacji jest również dodanie tożsamego do art. 116 ust. 7 r. – PrSzkolWyżN, art. 94 ust. 1 a PANU,
zgodnie z którym, „wykonywanie obowiązków pracownika naukowego stanowi działalność twórczą o indywidualnym
charakterze, o której mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U.
z 2019 r. poz. 1231)”.
Zmiany w innych ustawach
Wskutek nowelizacji, dokonano zmian również w ustawach:

- ustawie z 26.6.1997 r. o Międzynarodowym Instytucie Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie (Dz.U. Nr
106, poz. 674 ze zm.);
- ustawie z 30.4.2010 r. o instytutach badawczych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1350, ze zm.);
- ustawie z 21.2.2019 r. o Sieci Badawczej Łukasiewicz (Dz.U. z 2019 r. poz. 534 ze zm.);

statuując w każdej z nich o specyfice obowiązków pracowników naukowych podlegających pod ich reżim –
analogicznie, wykonywanie obowiązków przez wykazane podmioty, stanowi działalność twórczą o indywidualnym
charakterze.

Nowe prawo ustaliło minimalne wynagrodzenie zasadnicze dla pracowników naukowych PAN na poziomie nie niższym niż 50% wynagrodzenia profesora uczelni publicznej. Przed nowelizacją brak regulacji powodował nieadekwatność wynagrodzeń, szczególnie w porównaniu do nauczycieli akademickich. Nowe przepisy wprowadziły również pojęcie działalności twórczej o indywidualnym charakterze dla pracowników naukowych.