Zakres prawa do łączenia rodzin uchodźcy

Państwo członkowskie może zezwalać na łączenie rodziny obejmujące siostrę uchodźcy w przypadku, gdy ze względu na jej stan zdrowia nie jest ona w stanie zaspokoić własnych potrzeb. Sprawa TS dotyczyła interpretacji art. 10 ust. 2 dyrektywy 2003/86, zgodnie z którą państwa członkowskie mogą rozszerzyć zakres łączenia rodzin uchodźców na inne osoby niż wymienione w art. 4, pod warunkiem, że pozostają one na utrzymaniu uchodźcy.

Tematyka: łączenie rodzin, uchodźcy, dyrektywa 2003/86, stan zdrowia, TS, rozszerzenie zakresu, indywidualne badanie

Państwo członkowskie może zezwalać na łączenie rodziny obejmujące siostrę uchodźcy w przypadku, gdy ze względu na jej stan zdrowia nie jest ona w stanie zaspokoić własnych potrzeb. Sprawa TS dotyczyła interpretacji art. 10 ust. 2 dyrektywy 2003/86, zgodnie z którą państwa członkowskie mogą rozszerzyć zakres łączenia rodzin uchodźców na inne osoby niż wymienione w art. 4, pod warunkiem, że pozostają one na utrzymaniu uchodźcy.

Państwo członkowskie może zezwalać na łączenie rodziny obejmujące siostrę uchodźcy wówczas, gdy ze
względu na jej stan zdrowia nie jest ona w stanie zaspokoić własnych potrzeb.
Stan faktyczny
W wrześniu 2015 r. organ węgierski przyznał T.B. status uchodźcy. W styczniu 2016 r. siostra T.B. złożyła do
węgierskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego w Teheranie wniosek o zezwolenie na pobyt w ramach łączenia
rodziny w celu dołączenia do T.B. oraz o wizę umożliwiającą jej odebranie tego zezwolenia. Wniosek ten został
oddalony decyzją organu ze względu na to, po pierwsze, że siostra T.B. w celu uzyskania wnioskowanego
zezwolenia na pobyt dostarczyła właściwym organom nieprawdziwe informacje, a po drugie, iż biorąc pod uwagę jej
kwalifikacje i stan zdrowia, nie wykazała, że nie jest w stanie zaspokoić własnych potrzeb z uwagi na stan zdrowia,
przy czym zgodnie z załączoną do wniosku dokumentacją medyczną cierpi na depresję wymagającą regularnej
opieki lekarskiej. T.B. wniósł do sądu skargę na tę decyzję.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 10 ust. 2 dyrektywy Rady 2003/86/WE z 22.9.2003 r. w sprawie prawa do łączenia rodzin (Dz.Urz. L z 2003
r. Nr 251, s. 12) należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, aby państwo członkowskie
zezwalało na łączenie rodziny obejmujące siostrę uchodźcy tylko wtedy, gdy ze względu na stan zdrowia nie jest ona
w stanie zaspokoić własnych potrzeb?
Stanowisko TS
Zgodnie z art. 1 dyrektywy 2003/86 ma ona na celu określenie warunków wykonania prawa do łączenia rodziny przez
obywateli państwa trzeciego zamieszkujących legalnie na terytorium państw członkowskich. W tych ramach w art. 4
tej dyrektywy wymieniono członków rodziny obywatela państwa trzeciego, którym państwa członkowskie muszą lub
mogą, w zależności od przypadku, przyznać prawo do łączenia rodziny w rozumieniu wspomnianej dyrektywy.
Jednakże z motywu 8 dyrektywy 2003/86 wynika, że przewidziano w niej korzystniejsze warunki wykonywania tego
prawa do łączenia rodziny przez uchodźców, ponieważ ich sytuacja wymaga szczególnej uwagi w świetle powodów,
które zmusiły ich do opuszczenia swojego państwa oraz uniemożliwiają im tam prowadzenie normalnego życia
rodzinnego (wyrok A i S, C-550/16, pkt 32). Jeden z tych korzystniejszych warunków został wymieniony w art. 10 ust.
2 dyrektywy 2003/86. Na podstawie tego przepisu zezwala się państwom członkowskim na przyznanie prawa do
łączenia rodzin w rozumieniu tej dyrektywy członkom rodziny uchodźcy innym niż ci, którzy zostali
wymienieni w art. 4 dyrektywy 2003/86.
Trybunał wskazał, że art. 10 ust. 2 dyrektywy 2003/86 ma charakter fakultatywny. Przepis ten pozostawia każdemu
państwu członkowskiemu swobodę decyzji, czy należy wprowadzić w życie rozszerzenie zakresu podmiotowego
dyrektywy 2003/86, na jakie ona zezwala.
Trybunał podkreślił, że zakres uznania, jakim dysponują państwa członkowskie przy wdrażaniu tego art. 10 ust. 2
dyrektywy 2003/86, jest ograniczony przez warunek, od którego ten przepis uzależnia takie wdrożenie. Z treści
tego przepisu wynika, że państwa członkowskie mogą zezwolić na łączenie obejmujące innych członków rodziny
uchodźcy, niewymienionych w art. 4 dyrektywy 2003/86, jeżeli pozostają oni na utrzymaniu uchodźcy. W odniesieniu
do znaczenia, jakie należy nadać warunkowi polegającemu na pozostawaniu „na utrzymaniu” uchodźcy, TS
przypomniał, że zarówno względy jednolitego stosowania unijnego prawa, jak i zasady równości wskazują na to, że
treści unijnego przepisu, który nie zawiera żadnego wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich dla
określenia jego znaczenia i zakresu, należy zwykle nadać w całej UE autonomiczną i jednolitą wykładnię (wyrok
Spiegel Online, C-516/17, pkt 62). Tak jak w przypadku art. 10 ust. 2 dyrektywy 2003/86, który nie zawiera żadnego
odesłania do prawa krajowego państw członkowskich.
Zdaniem TS członka rodziny uchodźcy należy uznać za osobę pozostającą na jego utrzymaniu w rozumieniu art. 10
ust. 2 dyrektywy 2003/86, jeżeli jest od niego rzeczywiście zależny w tym znaczeniu, że, po pierwsze, ze względu
na swoją sytuację ekonomiczną i socjalną nie jest w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb w państwie
pochodzenia lub przybycia w dniu złożenia wniosku o dołączenie do uchodźcy, a po drugie, ustalono, że uchodźca
rzeczywiście zapewnia mu wsparcie materialne lub że, biorąc pod uwagę wszystkie istotne okoliczności, takie jak
stopień pokrewieństwa danego członka rodziny z uchodźcą, charakter i siłę innych więzi rodzinnych oraz wiek
i sytuację ekonomiczną innych jego krewnych, uchodźca okazuje się członkiem rodziny w największym stopniu
zdolnym do zapewnienia wymaganego wsparcia materialnego.




Trybunał stwierdził, że przy wdrażaniu przyznanej im w art. 10 ust. 2 dyrektywy 2003/86 możliwości państwa
członkowskie mogą ustanowić dodatkowe wymogi związane z charakterem stosunku zależności, jakiego
wymaga ten przepis, w szczególności uzależniając przyznanie praw wynikających z dyrektywy 2003/86 od warunku,
że rozpatrywani członkowie rodziny uchodźcy pozostają z pewnych względów na utrzymaniu tego ostatniego.
Trybunał przyznał, że art. 10 ust. 2 dyrektywy 2003/86 został przewidziany przez unijnego prawodawcę jako przepis
fakultatywny, co dopuszcza powstanie rozbieżności w uregulowaniach krajowych wdrażających taką możliwość
(wyrok A i S, C-550/16, pkt 47).
Trybunał stwierdził, że poprzez skorzystanie z możliwości przyznanej im w art. 10 ust. 2 dyrektywy 2003/86 państwa
członkowskie wdrażają prawo Unii. W konsekwencji przyznanego państwom członkowskim przez ten przepis zakresu
uznania nie powinny one przede wszystkim wykorzystywać w taki sposób, który naruszałby cel dyrektywy 2003/86
i jej skuteczność (effet utile) (wyrok E., C-635/17, pkt 53). Przy czym sytuacja uchodźców wymaga szczególnej
uwagi przy wdrażaniu dyrektywy 2003/86, a art. 17 dyrektywy 2003/86 wymaga indywidualizacji badania wniosków
o łączenie rodziny. Następnie, jak potwierdza zresztą motyw 2 dyrektywy 2003/86, powinna ona być zgodna z KPP.
Trybunał zaznaczył, że postanowień KPP w sposób oczywisty nie można interpretować w ten sposób, aby
pozbawiały one państwa członkowskie przysługującego im zakresu uznania przy podejmowaniu decyzji o wdrożeniu
art. 10 ust. 2 dyrektywy 2003/86 i rozpatrywaniu wniosków o łączenie rodziny złożonych na podstawie tego przepisu.
Przepisy tej dyrektywy powinny jednak w trakcie tego rozpatrywania podlegać interpretacji i stosowaniu w świetle
między innymi art. 7 KPP, który przewiduje w szczególności prawo do poszanowania życia rodzinnego (wyrok
Khachab, C-558/14, pkt 28). Ponadto TS podkreślił, że zgodnie z zasadą proporcjonalności środki wdrożone przez
uregulowanie krajowe transponujące art. 10 ust. 2 dyrektywy 2003/86 powinny być właściwe do realizacji celów
przewidzianych przez to uregulowanie i nie powinny wykraczać poza to, co jest niezbędne do ich osiągnięcia (wyrok
Khachab, pkt 42). Wobec powyższego w ocenie TS ustawodawstwo krajowe wprowadzające w życie przewidzianą
w analizowanym art. 10 ust. 2 dyrektywy 2003/86 możliwość powinno być zgodne zarówno z prawami podstawowymi
gwarantowanymi w KPP, jak i z zasadą proporcjonalności, i nie może uniemożliwiać zindywidualizowanego badania
wniosku o łączenie rodzin, w ramach którego należy uwzględnić ponadto szczególną sytuację uchodźców.
W ocenie TS w rozpatrywanej sprawie wniosek nie może zostać oddalony wyłącznie na tej podstawie, że schorzenie,
na jakie cierpi siostra uchodźcy, uważa się automatycznie za takie, które nie prowadzi do powstania takiego stosunku
zależności. W szczególności w ramach zindywidualizowanego badania wniosku należy uwzględnić, w sposób
zrównoważony i racjonalny, wszystkie istotne aspekty sytuacji osobistej siostry uchodźcy, takie jak wiek, poziom
wykształcenia, sytuacja zawodowa i finansowa oraz stan zdrowia. Organy krajowe będą musiały ponadto wziąć pod
uwagę fakt, że zakres potrzeb może się znacznie różnić w zależności od osoby (wyrok Chakroun, C-578/08, pkt 48),
a także szczególną sytuację uchodźców. Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy dokonanie wykładni
prawa krajowego w sposób w najszerszym możliwym zakresie zgodny z tymi wymogami.
Reasumując TS orzekł, że art. 10 ust. 2 dyrektywy 2003/86 należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on
na przeszkodzie temu, aby państwo członkowskie zezwalało na łączenie rodziny obejmujące siostrę
uchodźcy tylko wtedy, gdy ze względu na jej stan zdrowia nie jest ona w stanie zaspokoić własnych potrzeb,
pod warunkiem że:
– po pierwsze, brak możliwości zaspokojenia własnych potrzeb został oceniony z uwzględnieniem
szczególnej sytuacji, w jakiej znajdują się uchodźcy, i po przeprowadzeniu zindywidualizowanego badania
biorącego pod uwagę wszystkie istotne czynniki oraz
– po drugie, można wykazać, również z uwzględnieniem szczególnej sytuacji, w jakiej znajdują się uchodźcy,
i po przeprowadzeniu zindywidualizowanego badania biorącego pod uwagę wszystkie istotne czynniki, że
uchodźca rzeczywiście zapewnia wsparcie materialne danej osoby lub że uchodźca okazuje się członkiem
rodziny w największym stopniu zdolnym do zapewnienia wymaganego wsparcia materialnego.
W niniejszym wyroku TS dokonał wykładni art. 10 ust. 2 dyrektywy 2003/86, zgodnie z którym państwa członkowskie
mają możliwość zezwolenia na łączenie członków rodziny rozszerzonej uchodźcy jeżeli pozostają na jego
utrzymaniu. Trybunał wskazał w uzasadnieniu wyroku, jakie kryteria powinien wziąć pod uwagę organ krajowy
oceniając taką zależność, a precyzyjnie, czy dana osoba jest „rzeczywiście zależna” ze względu na swoją sytuację
ekonomiczną i socjalną.
Niniejsza sprawa dotyczyła siostra uchodźcy, która nie została wymieniona wśród osób należących do rodziny
członka rodziny rozdzielonej, wymienionych w art. 4 dyrektywy 2003/86. Trybunał potwierdził, że państwo
członkowskie może, co do zasady, przyznać jej analizowane prawo ustanawiając dodatkowy warunek polegający na
wymaganiu, aby stosunek zależności między uchodźcą a członkiem jego rodziny był spowodowany stanem zdrowia
tego ostatniego.
Wyrok TS z 12.12.2019 r., Bevándorlási és Menekültügyi Hivatal (Regroupement familial – sœur de réfugié),
C-519/18






Trybunał potwierdził, że państwa członkowskie mają swobodę decyzji w zakresie rozszerzania prawa do łączenia rodzin uchodźców. Jednakże, zgodnie z art. 10 ust. 2 dyrektywy 2003/86, decyzje powinny być podejmowane z uwzględnieniem szczególnej sytuacji uchodźców oraz indywidualnego badania każdej sprawy.