Zarządzenie pokontrolne jest innym aktem z zakresu administracji publicznej

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu dokładnie wyjaśnia rodzaj dokumentu jakim jest zarządzenie pokontrolne oraz omawia kwestie związane z procedurą sądowoadministracyjną. Sprawa dotyczyła skargi kontrolowanego podmiotu w związku z brakiem wymaganego zezwolenia na zbieranie odpadów. WSA szczegółowo analizuje zarządzenie pokontrolne wydane przez Inspektora Ochrony Środowiska, wskazując na jego charakter i konsekwencje. Uzasadnienie sądu odnosi się do kontroli sądowej zgodnie z przepisami prawa i wyjaśnia specyfikę zarządzenia pokontrolnego jako odrębnego aktu administracyjnego.

Tematyka: zarządzenie pokontrolne, sąd administracyjny, Inspektor Ochrony Środowiska, procedura sądowoadministracyjna, KPA, postępowanie administracyjne

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu bardzo szczegółowo wyjaśnił z jakiego rodzaju dokumentem
mamy do czynienia – na gruncie procedury sądowoadministracyjnej – w przypadku zarządzenia
pokontrolnego. Ponadto wprost wskazał, że do zarządzeń pokontrolnych organów ochrony środowiska nie
stosuje się przepisów KPA.
Stan faktyczny
Sprawa dotyczyła skargi kontrolowanego podmiotu w sprawie dotyczącej zbierania odpadów bez wymaganego
prawem zezwolenia. WSA w Poznaniu poza ścisłym meritum samej sprawy, tj. ustaleniem czy w sprawie mamy do
czynienia z odpadami i dalej ze zbieraniem tych odpadów, odniósł się w sposób szczegółowy także do innych,
doniosłych prawnie kwestii, na które warto zwrócić uwagę.
Z uzasadnienia WSA
Kontrola sądu administracyjnego, zgodnie z art. 1 § 1 i 2 PrUSA i art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 PostAdmU polega na badaniu
zgodności z prawem zaskarżonych aktów administracyjnych. Kontrola ta sprowadza się do zbadania, czy w toku
rozpoznania sprawy organy administracji publicznej nie naruszyły prawa materialnego i procesowego w stopniu
istotnie wpływającym na wynik sprawy. Przy czym ocena ta jest dokonywana według stanu i na podstawie akt sprawy
istniejących w dniu wydania zaskarżonego aktu. Sąd administracyjny jest sądem kasacyjnym. W razie stwierdzenia
istotnych uchybień sąd administracyjny nie ma więc kompetencji do merytorycznego rozstrzygnięcia danego
postępowania, lecz jest upoważniony jedynie do uchylenia bądź stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji lub
aktu. Na podstawie art. 134 § 1 PostAdmU, w postępowaniu sądowoadministracyjnym obowiązuje zasada
oficjalności z którą sąd nie jest związany zarzutami i wnioskami oraz powołaną podstawą prawną.
Przedmiotem tak rozumianej kontroli było w niniejszej sprawie zarządzenie pokontrolne wydane przez Inspektora
Ochrony Środowiska (WIOŚ) na skutek przeprowadzonej kontroli w spółce na terenie określonych działek. Sąd
orzekający podkreślił, że zarządzenie pokontrolne nie jest decyzją administracyjną, a innym aktem z zakresu
administracji publicznej, dotyczącym uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa (art. 3 § 2
pkt 4 PostAdmU).
WSA w Poznaniu wskazał, że z art. 1 KPA wynika, że KPA normuje postępowanie:
1) przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych
rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych;
2) przed innymi organami państwowymi oraz przed innymi podmiotami, gdy są one powołane z mocy prawa lub na
podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych w pkt 1;
3) w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i organami
administracji rządowej oraz między organami i podmiotami, o których mowa w pkt 2;
4) w sprawach wydawania zaświadczeń.
W związku z powyższym wymaga podkreślenia, że postępowanie zakończone zarządzeniem pokontrolnym nie
należy do żadnej z grup spraw, o których mowa w art. 1 KPA, gdyż nie jest to sprawa rozstrzygana w drodze
decyzji administracyjnej (pkt 1 i 2), spór kompetencyjny, czy postępowanie o wydanie zaświadczenia.
Zarządzenie pokontrolne, o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 1 InspOchrŚrU jest władczym aktem organu
administracji publicznej, odrębnym od decyzji administracyjnej, na który przysługuje skarga do sądu
administracyjnego na podstawie art. 3 § 2 pkt 4 PostAdmU. Zarządzenie pokontrolne jest wydawane w przypadku,
gdy w wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzono naruszenia prawa. Istotą kontroli jest po pierwsze - zbadanie
zgodności stanu istniejącego (stanu faktycznego) ze stanem postulowanym, czyli stanem spełniającym wymogi
zgodności działania z tymi przepisami i regułami, które w prawie uznane są za warunki jego poprawności, po drugie -
ustalenie zasięgu i przyczyn rozbieżności, a wreszcie po trzecie - przekazanie wyników tego ustalenia, a czasem
i wynikających stąd dyspozycji, podmiotowi kontrolowanemu lub też jego jednostce nadrzędnej. Wydanie zarządzenia
pokontrolnego ma na celu przeciwdziałanie i wyeliminowanie naruszeń stwierdzonych w wyniku przeprowadzonej
kontroli poprzez zobowiązanie kierownika kontrolowanego podmiotu lub osoby fizycznej do zaprzestania naruszania

prawa i poinformowania o działaniach, jakie kontrolowana jednostka podjęła, aby dalsza jej działalność nie naruszała
prawa (por. wyrok WSA w Szczecinie z 20.5.2009 r., II SA/Sz 303/08; wyrok WSA w Opolu z 25.3.2008 r., II SA/Op
5/08).
W związku z tym w orzecznictwie utrwalone jest już stanowisko, że do zarządzeń pokontrolnych, o jakich mowa w art.
12 ust. 1 pkt 1 InspOchrŚrU, nie stosuje się przepisów KPA, gdyż jest to postępowanie odrębne (wyrok NSA
z 21.06.2012 r., II OSK 723/12; zob. też wyrok NSA z 18.01.2011 r., II OSK 2036/09). To samo należy odnieść do
niniejszej sprawy. Z pełnych gwarancji procesowych, wynikających z przepisów KPA, strona skarżąca może
skorzystać, jeśli na skutek niewykonania zarządzenia pokontrolnego zostanie wszczęte jakiekolwiek postępowanie
kończące się decyzją administracyjną.
Sąd wskazał, że WIOŚ, jako organ administracji publicznej, zobowiązany jest prowadzić postępowanie kontrolne
w trybie unormowanym InspOchrŚrU, który nie należy do żadnej grupy spraw wymienionych w art. 1 KPA, co
oznacza, że nie mają w tym zakresie (zarówno co do czynności kontrolnych, jak i co do wydania zarządzenia
pokontrolnego) zastosowania przepisy KPA.
Ponadto zaskarżone zarządzenie nie było decyzją, ani postanowieniem. Zarządzenie pokontrolne nie jest decyzją
administracyjną, a innym aktem z zakresu administracji publicznej, dotyczącym uprawnień lub obowiązków
wynikających z przepisów prawa (art. 3 § 2 pkt 4 PostAdmU). W przypadku jego zaskarżenia, ewentualne
uwzględnienie skargi opiera się na art. 146 PostAdmU.
Brak jest w zasadzie odpowiedzialności administracyjnej za niewykonanie zarządzenia pokontrolnego, nie są one
także poddane egzekucji administracyjnej. Istniejący obowiązek poinformowania w ustalonym terminie o zakresie
podjętych i zrealizowanych działań służy wyeliminowaniu naruszeń i sankcjonowany jest wprawdzie karnie, ale
odpowiedzialność w tym zakresie powiązana jest z zaniechaniem przekazania informacji lub przekazaniem informacji
niezgodnej z prawdą (por wyrok NSA z 21.2.2018 r., II OSK 1876/17).
Analizowane uzasadnienia wyroku WSA w Poznaniu zawiera rzetelną i kompleksową analizę co do charakteru
prawnego zarządzenia pokontrolnego.
Wyrok WSA w Poznaniu z 18.12.2019 r., IV SA/Po 630/19

Wyrok WSA w Poznaniu zawiera rzetelną analizę charakteru prawnego zarządzenia pokontrolnego, podkreślając jego odrębność od decyzji administracyjnej. Sąd wyjaśnia, że do zarządzeń pokontrolnych nie stosuje się przepisów KPA, a ewentualne zaskarżenie opiera się na art. 146 PostAdmU. Brak jest odpowiedzialności administracyjnej za niewykonanie zarządzenia pokontrolnego, natomiast istnieje obowiązek poinformowania o podjętych działaniach w celu wyeliminowania naruszeń prawa.