Wniosku o wyłączenie sędziego NSA nie można uzasadniać wątpliwościami co do prawidłowości jego powołania

Naczelny Sąd Administracyjny wskazał na odrębność sądownictwa administracyjnego i brak podstaw do stosowania uchwały Sądu Najwyższego z 23.1.2020 r. do sędziów sądów administracyjnych. Fundacja C. złożyła wniosek o wyłączenie sędziego NSA, argumentując wątpliwości co do jego bezstronności wynikające z wadliwości procedury powołania. Sędzia NSA bronił swojego powołania, podkreślając swoje kwalifikacje i niezależność. Naczelny Sąd Administracyjny odrzucił wniosek, podkreślając znaczenie bezstronności sędziego w procesie sądowoadministracyjnym.

Tematyka: Naczelny Sąd Administracyjny, wyłączenie sędziego, sądownictwo administracyjne, bezstronność sędziego, Krajowa Rada Sądownictwa, procedura nominacyjna, Prezydent RP

Naczelny Sąd Administracyjny, wskazując na odrębność sądownictwa administracyjnego i brak podstaw do
stosowania wprost uchwały Sądu Najwyższego z 23.1.2020 r., BSA I-4110-1/20, do sędziów sądów
administracyjnych, wyjaśnił, że instytucja wyłączenia sędziego nie służy kontroli działań Prezydenta RP
podejmowanych w ramach jego konstytucyjnych kompetencji określonych w art. 179 i art. 144 ust. 2 i ust. 3
pkt 17 Konstytucji RP. W rezultacie, jeśli Prezydent RP nie znalazł podstaw do odmowy powołania sędziego
na stanowisko, to sąd administracyjny w postępowaniu o wyłączenie sędziego nie może dokonywać oceny
prawidłowości powołania tego sędziego.
Fundacja C. – dopuszczona do udziału w sprawie w charakterze uczestnika na prawach strony złożyła wniosek
o wyłączenie jednego z sędziów NSA, wskazując, że wątpliwości co do jego bezstronności wynikają z wadliwości
powołania członków Krajowej Rady Sądownictwa (dalej jako: KRS), która przedstawiła wniosek o powołanie tego
sędziego Prezydentowi RP. W ocenie Fundacji C. skład KRS nie spełniał kryteriów wynikających z art. 187 ust. 1
Konstytucji RP, zatem jej uchwały należy traktować jako wadliwe. We wniosku dowodzono, że akt powołania
sędziego przez Prezydenta RP nie może sanować wadliwość procedury nominacyjnej przed KRS.
Sędzia NSA złożył oświadczenie wskazując, że nie zachodzą w stosunku niego przesłanki wyłączenia określone
w art. 18 i art. 19 ustawy z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2019 r.,
poz. 2325). Powołując się na swój dorobek naukowy i zawodowy, a także wysoką ocenę w postępowaniu
konkursowym przed Naczelnym Sądem Administracyjnym przeprowadzonym przed powołaniem KRS na podstawie
ustawy z 8.12.2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018
r., poz. 3), uznał za krzywdzące sugestie Fundacji C., że został powołany na stanowisko sędziego NSA na wniosek
KRS podjęty z innych powodów niż właściwe dla rzetelnej procedury zmierzającej do obsadzenia stanowiska
sędziego.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił wniosek o wyłączenie sędziego podkreślając, że instytucja wyłączenia
sędziego stanowi procesową gwarancję bezstronności sądu w konkretnym postępowaniu
sądowoadministracyjnym. W postępowaniu o wyłączenie sędziego należy więc dokonać oceny, czy
w konkretnej sprawie dany sędzia będzie mógł swobodnie i niezależnie od okoliczności osobistych a także
zewnętrznych rozpoznać sprawę i wydać orzeczenie. Brak bezstronności i niezawisłości sędziego można również
oceniać z perspektywy realizacji prawa do sądu gwarantowanego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, art. 47 Karty praw
podstawowych Unii Europejskiej z 30.3.2010 r. (Dz.Urz. UE C Nr 83, s. 389) i art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.).
W uzasadnieniu postanowienia podkreślono, że sądownictwo administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny
cechują się odrębnością od Sądu Najwyższego i sądownictwa powszechnego, zaś wyrok TSUE z 19.11.2019 r. A.K.
i in., C-585/18, C-624/18 i C-625/18 (ECLI:EU:C:2019:982) i stanowiący jego konsekwencję wyrok Sądu
Najwyższego z 5.12.2019 r., III PO 7/18 (www.sn.pl), zostały wydane w ramach sprawy wymagającej oceny
zgodności z prawem UE przepisów dotyczących Izby Dyscyplinarnej. Z wyroku TSUE nie wynika również możliwość
automatycznego zakwestionowania każdej nominacji na urząd sędziego lub asesora do innego sądu niż Izba
Dyscyplinarna. Również uchwała składu połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
Sądu Najwyższego z 23.1.2020 r., BSA I-4110-1/20, nie odnosi się do sędziów sądów administracyjnych.
Naczelny Sąd Administracyjny podtrzymał zaprezentowany już wcześniej pogląd, że w procedurze nominacyjnej
sędziów Prezydent RP nie pełni jedynie roli zatwierdzającej, ale może sprzeciwić się każdej kandydaturze, w sytuacji
kiedy uzna, że nominacja danej osoby na stanowisko sędziego stałaby w sprzeczności z wartościami
konstytucyjnymi, do których ochrony został powołany (zob. postanowienie NSA z 26.10.2019 r., I OZ 550/19,
orzeczenia.nsa.gov.pl). Uprawnienia w zakresie powoływania sędziów są osobistymi uprawnieniami
Prezydenta RP, a Konstytucja nie zna prawa podmiotowego dostępu do służby sędziowskiej. To przesądza
o niemożności sprawowania kontroli przez sądy administracyjne w zakresie aktów związanych z taką
procedurą (zob. postanowienie NSA z 25.4.2019 r., II GZ 62/19, orzeczenia.nsa.gov.pl).
Z uwagi na fakt, że wniosek o wyłączenie sędziego NSA od orzekania w sprawie nie opiera się na
okolicznościach związanych z indywidualną oceną zachowania sędziego lub jego związku ze stronami
postępowania, zaś Fundacja C. nie wskazała na jakiekolwiek okoliczności, które mogłyby podważać zaufanie
co do bezstronności sędziego, NSA stwierdził, iż ocenia wnioskodawcy co do wadliwości powołania KRS nie
stanowi wystarczających podstaw do uwzględnienia wniosku.

Postanowienie NSA z 27.1.2020 r., I OSK 1917/18

Naczelny Sąd Administracyjny podtrzymał stanowisko, że Prezydent RP ma prawo sprzeciwić się kandydaturze sędziego w przypadku sprzeczności z wartościami konstytucyjnymi. Brak okoliczności podważających bezstronność sędziego nie stanowi podstawy do wyłączenia go z orzekania. Decyzja NSA z 27.1.2020 r. odrzucająca wniosek o wyłączenie sędziego podkreśliła brak podstaw do kontroli działań Prezydenta RP w procesie powołania sędziów.