Prawo do odwołania się od decyzji organu regulacyjnego
Z krajowego ustawodawstwa wynika, że organ regulacyjny może rozstrzygać spory między przedsiębiorcami energii elektrycznej a gospodarstwami domowymi. Sprawa dotyczyła zgodności sposobu rozliczeń operatora z fińską ustawą o rynku energii elektrycznej. Trybunał stwierdził, że organ regulacyjny ma kompetencje w rozstrzyganiu sporów i odbiorcy mają prawo do odwołania od decyzji organu. Dyrektywa 2009/72 ma na celu ochronę konsumentów energii elektrycznej poprzez zapewnienie skutecznych procedur rozpatrywania skarg.
Tematyka: organ regulacyjny, spory, gospodarstwa domowe, operatorzy energetyczni, dyrektywa 2009/72, ochrona konsumentów, skargi, Trybunał Sprawiedliwości, TS, kompetencje, odwołanie, wyrok
Z krajowego ustawodawstwa wynika, że organ regulacyjny może rozstrzygać spory między przedsiębiorcami energii elektrycznej a gospodarstwami domowymi. Sprawa dotyczyła zgodności sposobu rozliczeń operatora z fińską ustawą o rynku energii elektrycznej. Trybunał stwierdził, że organ regulacyjny ma kompetencje w rozstrzyganiu sporów i odbiorcy mają prawo do odwołania od decyzji organu. Dyrektywa 2009/72 ma na celu ochronę konsumentów energii elektrycznej poprzez zapewnienie skutecznych procedur rozpatrywania skarg.
To z krajowego, a nie z unijnego ustawodawstwa wynika, czy dany organ jest właściwy do rozstrzygania sporów pomiędzy przedsiębiorcami energii elektrycznej a odbiorcami będącymi gospodarstwami domowymi. Stan faktyczny A., który jest odbiorcą będącym gospodarstwem domowym, zawarł umowę dostawy energii elektrycznej z C. (przedsiębiorstwem będącym operatorem systemu dystrybucji energii elektrycznej). W 2013 r. A. zwrócił się drogą elektroniczną do fińskiego urzędu energetycznego z pytaniem, czy stosowany przez C. sposób rozliczeń jest zgodny z fińską ustawą o rynku energii elektrycznej, a w szczególności z jej § 57 ust. 2, zgodnie z którym operator systemu dystrybucyjnego powinien oferować odbiorcom różne metody rozliczania płatności w celu zapłaty rachunków za energię elektryczną, zgodnie z załącznikiem I pkt 1 lit. d) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z 13.7.2009 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej (Dz.Urz. L z 2009 r. Nr 211, s. 55). Po zbadaniu zgodności z prawem tego systemu rozliczeń w decyzji urząd energetyczny stwierdził, że C. nie naruszyła § 57 ust. 2 ww. ustawy oraz że w sprawie tej nie ma konieczności podejmowania dalszych środków. W związku z tym A. wniósł skargę do sądu w Helsinkach zmierzającą do przyznania mu statusu strony postępowania w sprawie rozpatrzonej przez ten urząd, uchylenia ww. decyzji oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez ten urząd. Pytanie prejudycjalne Czy wykładni art. 37 dyrektywy 2009/72 należy dokonywać w ten sposób, że zobowiązuje on państwa członkowskie do przyznania organowi regulacyjnemu kompetencji w zakresie rozstrzygania sporów między odbiorcami będącymi gospodarstwami domowymi a operatorami systemu dystrybucyjnego oraz do przyznania w konsekwencji odbiorcy będącemu gospodarstwem domowym, który złożył skargę do tego organu przeciwko operatorowi systemu dystrybucyjnego, statusu „strony” w rozumieniu tego przepisu oraz prawa do odwołania się od decyzji wydanej przez ten organ w następstwie tej skargi. Stanowisko TS Trybunał uznał, że na mocy przepisów dyrektywy 2009/72 organ regulacyjny ma kompetencje organu pozasądowego rozstrzygania sporów w przypadku rozpatrywania skargi na mocy art. 37 ust. 11 i 12 dyrektywy 2009/72 oraz że strony takich sporów mają prawo do odwołania się od decyzji wydanej przez ten organ w następstwie takiej skargi, jeżeli jest ona dla nich niekorzystna. Jednakże TS wskazał, że te przepisy nie precyzują, czy uprawnienie to obejmuje kompetencję w zakresie rozstrzygania sporów między odbiorcami będącymi gospodarstwami domowymi a operatorami systemu dystrybucyjnego, oraz że dyrektywa 2009/72 nie zawiera definicji pojęć „strony” lub „strony, której dotyczy decyzja krajowego organu regulacyjnego”, zawartych w art. 37 dyrektywy 2009/72, w związku z czym treść tego art. 37 nie pozwala na ustalenie, czy pojęcie to obejmuje odbiorcę będącego gospodarstwem domowym, który złożył skargę przeciwko operatorowi systemu dystrybucyjnego za naruszenie przepisów tej dyrektywy. Trybunał stwierdził, że żaden przepis art. 37 dyrektywy 2009/72 dotyczący kompetencji organu regulacyjnego w zakresie rozstrzygania sporów nie odnosi się do sporów między odbiorcami będącymi gospodarstwami domowymi a operatorami systemu dystrybucyjnego. Odnosząc się do kontekstu, w jaki wpisuje się art. 37 dyrektywy 2009/72, oraz cele regulacji, której część przepis ten stanowi, TS wskazał, że motywy 42, 51 i 54 dyrektywy 2009/72 stanowią, że: odbiorcy będący gospodarstwami domowymi powinni mieć dostęp do mechanizmów rozstrzygania sporów; interesy konsumentów powinny być głównym elementem tej dyrektywy; państwa członkowskie lub – w przypadku gdy państwo członkowskie tak postanowiło – organy regulacyjne powinny egzekwować prawa konsumentów; lepszą ochronę konsumentów gwarantuje dostępność skutecznych środków rozstrzygania sporów dla wszystkich konsumentów; państwa członkowskie powinny wprowadzić szybkie i skuteczne procedury rozpatrywania skarg. Celem dyrektywy 2009/72 jest w szczególności ustanowienie przepisów dotyczących ochrony konsumentów oraz określenie praw konsumentów energii elektrycznej. W związku z tym art. 3 dyrektywy 2009/72 ustanawia obowiązki państw członkowskich w celu zapewnienia ochrony konsumentów. Artykuł 3 ust. 7 dyrektywy 2009/72 wymaga od nich zapewnienia wysokiego stopnia ochrony konsumentów, w szczególności odnoszącego się do mechanizmów rozstrzygania sporów. Środki, jakie państwa członkowskie powinny podjąć w tym względzie zgodnie z tym przepisem i załącznikiem I do dyrektywy 2009/72, do którego ona odsyła, mają na celu zapewnienie, zgodnie z pkt 1 lit. f) tego załącznika, aby odbiorcy korzystali z przejrzystych, prostych i nieuciążliwych procedur rozpatrywania skarg, ponieważ takie pozasądowe procedury rozstrzygania sporów muszą umożliwiać sprawiedliwe i szybkie rozstrzyganie sporów. W tym celu art. 3 ust. 13 dyrektywy 2009/72 zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia wdrożenia niezależnego mechanizmu, takiego jak rzecznik praw odbiorców energii lub organ ochrony konsumentów, w celu zapewnienia skutecznego rozstrzygania skarg i pozasądowego rozstrzygania sporów. W motywie 37 dyrektywy 2009/72 wskazano, że organom regulacji energetyki należy również przyznać uprawnienia do zapewnienia pełnej skuteczności środków w zakresie ochrony konsumentów. Artykuł 36 dyrektywy 2009/72 stanowi, że ten organ musi podjąć wszelkie rozsądne środki służące realizacji ustalonych w nim celów, w ścisłym porozumieniu z innymi właściwymi organami krajowymi. W ocenie TS państwa członkowskie mogą przyznać kompetencję w zakresie pozasądowego rozstrzygania sporów pomiędzy odbiorcami będącymi gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami energii elektrycznej organom innym niż organ regulacyjny, pod warunkiem że – zgodnie z motywem 54 i art. 3 ust. 7 i 13 dyrektywy 2009/72 oraz z pkt 1 lit. f) załącznika I do tej dyrektywy – wyznaczony organ jest niezależny i wykonuje to uprawnienie, wdrażając przejrzyste, proste i nieuciążliwe procedury rozpatrywania skarg, które umożliwiają sprawiedliwe i szybkie rozstrzyganie sporów. Państwa członkowskie mogą również przyznać to uprawnienie organowi regulacyjnemu, ponieważ wyrażenie „organ regulacyjny ma przynajmniej następujące uprawnienia”, użyte w art. 37 ust. 4 dyrektywy 2009/72, wskazuje na to, że mogą mu zostać przyznane także uprawnienia inne niż wyraźnie wymienione w art. 37 tej dyrektywy. W przypadku gdy państwo członkowskie zdecyduje się powierzyć tę kompetencję organowi regulacyjnemu, z art. 37 ust. 11, 16 i 17 dyrektywy 2009/72 jasno wynika, że odbiorcy będącemu gospodarstwem domowym należy przyznać status strony oraz prawo do odwołania się od decyzji wydanej przez organ regulacyjny. W niniejszej sprawie organem krajowym właściwym do rozpatrzenia skargi konsumenta przeciwko przedsiębiorstwu energetycznemu jest komisja do spraw sporów konsumenckich, w postępowaniu przed którą skarżący ma status strony. Ponadto, konsument ten może złożyć skargę do rzecznika praw konsumentów, w postępowaniu przed którym konsument nie ma natomiast statusu strony. Zdaniem TS taka regulacja nie jest sprzeczna z dyrektywą 2009/72, o ile w ten sposób wyznaczony organ pozasądowy jest niezależny i wykonuje to uprawnienie, wdrażając przejrzyste, proste i nieuciążliwe procedury rozpatrywania skarg, które umożliwiają sprawiedliwe i szybkie rozstrzyganie sporów. Ponadto na podstawie fińskiego ustawodawstwa urząd energetyczny zobowiązany jest do rozpatrzenia skierowanych do niego wniosków o przeprowadzenie dochodzenia oraz że wnoszący o przeprowadzenie dochodzenia nie ma statusu strony, lecz informatora, co pozwala organowi regulacyjnemu na wywiązanie się z powierzonych mu zadań w zakresie monitorowania. Przy czym żadna podjęta ewentualnie w tym względzie przez ten organ decyzja nie jest wiążąca dla innych organów publicznych. Zdaniem TS takie rozwiązanie nie wydaje się sprzeczne ze obowiązkami nałożonymi na państwa członkowskie na mocy dyrektywy 2009/72, ponieważ może ono umożliwić wykonywanie obowiązków monitorowania spoczywających na organie regulacyjnemu zgodnie z art. 37 dyrektywy 2009/72, bez naruszania praw konsumentów przewidzianych w tym zakresie, a w szczególności ich prawa do korzystania z pozasądowych procedur rozstrzygania sporów odpowiadających ww. wymogom. Reasumując TS orzekł, że art. 37 dyrektywy 2009/72 należy interpretować w ten sposób, iż nie zobowiązuje on państw członkowskich do przyznania organowi regulacyjnemu kompetencji w zakresie rozstrzygania sporów między odbiorcami będącymi gospodarstwami domowymi a operatorami systemu dystrybucyjnego oraz do przyznania w konsekwencji odbiorcy będącemu gospodarstwem domowym, który złożył skargę do tego organu przeciwko operatorowi systemu dystrybucyjnego, statusu „strony” w rozumieniu tego przepisu oraz prawa do odwołania się od decyzji wydanej przez ten organ w następstwie tej skargi. Z niniejszego wyroku wynika, że w zależności od przyjętego przez państwa członkowskie modelu regulacji odbiorca będący gospodarstwem domowym może zostać przyznany status strony oraz prawo do odwołania się od decyzji wydanej przez organ regulacyjny. Państwo członkowskie może wyznaczy organ regulacyjny jako organ właściwy do rozstrzygania sporów pomiędzy odbiorcami będącymi gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami energii elektrycznej, a w szczególności operatorami systemu dystrybucyjnego. Niemniej jednak w krajowym ustawodawstwie może zostać wyznaczony w tym zakresie inny organ, jeżeli spełnia wymogi określone w dyrektywie 2009/72. Wyrok TS z 23.1.2020 r., Energiavirasto, C-578/18
TS orzekł, że państwa członkowskie nie są zobowiązane do przyznania organowi regulacyjnemu kompetencji w rozstrzyganiu sporów między gospodarstwami domowymi a operatorami energetycznymi. Decyzja o przyznaniu statusu strony i prawa do odwołania się od decyzji organu należy do państw członkowskich. Wyrok TS podkreśla konieczność zapewnienia ochrony konsumentów poprzez skuteczne procedury rozpatrywania sporów.