Okoliczności wyłączające nałożenie kary porządkowej za niestawiennictwo świadka w postępowaniu podatkowym

Nagły wyjazd poza granice kraju w ważnej sprawie służbowej może być usprawiedliwieniem dla niestawiennictwa świadka w postępowaniu podatkowym. Artykuł omawia wyrok NSA, który wyłączył nałożenie kary porządkowej na świadka, nieobecnego mimo wezwania, ze względu na uzasadnioną przyczynę nagłego wyjazdu zagranicznego.

Tematyka: niestawiennictwo, kara porządkowa, świadek, postępowanie podatkowe, NSA, wyrok, wyjazd służbowy, uzasadniona przyczyna

Nagły wyjazd poza granice kraju w ważnej sprawie służbowej jest okolicznością usprawiedliwiającą
niestawiennictwo w wyznaczonym przez organ podatkowy terminie i wyłączającą możliwość nałożenia kary
porządkowej na świadka, który nie stawił się osobiście mimo prawidłowego wezwania– wynika z wyroku
Naczelnego Sądu Administracyjnego.
W toku prowadzonego wobec K.K. postępowania podatkowego jej wnuk - M.K. został wezwany przez Naczelnika
Urzędu Skarbowego w Z. do osobistego stawienia się w celu przesłuchania w charakterze świadka. W wyznaczonym
dniu z pracownikiem Urzędu Skarbowego w Z. skontaktowała się telefonicznie inna osoba – pełnomocnik K.K., który
poinformował, iż świadek jest zagranicą i nie może przyjść do siedziby Urzędu Skarbowego w Z. Osoba ta została
poinformowana, że w aktach sprawy nie ma pełnomocnictwa dla niej do reprezentowania świadka i konieczny jest
kontakt M.K. z osobą prowadzącą postępowanie, czego świadek nie uczynił.
Naczelnik Urzędu Skarbowego w Z. nałożył na M.K. karę porządkową w wysokości 2,8 tys. zł za niestawienie się
w charakterze świadka na wezwanie organu. M.K. złożył zażalenie twierdząc, że w nocy w terminie planowanego
przesłuchania musiał wyjechać zagranicę wraz z zespołem mechaników w celu naprawy auta, które uległo nagłej
awarii, o czym organ został poinformowany. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Ł. utrzymał w mocy zaskarżone
postanowienie wskazując, że organ jasno określił treść swojego żądania, wyznaczył stronie konkretny termin
i miejsce zgłoszenia się, pouczył o sankcji grożącej za brak reakcji na wezwanie, jak również prawidłowo doręczył
wezwanie. Uznając niestawiennictwo M.K. za nieusprawiedliwione, organ II instancji stwierdził, że informacja
o niespodziewanym wyjeździe służbowym została przekazana przez osobę trzecią, która nie ma statusu
pełnomocnika M.K. Zobowiązany do stawiennictwa nie przestawił dowodów, które potwierdzałyby, że wskazane
zdarzenie w ogóle wystąpiło w tym czasie, jak również, iż było przeszkodą niedającą się przezwyciężyć
i rzeczywiście uniemożliwiło stawienie się skarżącego na przesłuchanie, czy też kontakt telefoniczny z pracownikiem
urzędu.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uchylił zaskarżone postanowienie. W ocenie sądu organy podatkowe
uznając nieobecność skarżącego nie wyjaśniły w sposób dostateczny, czy rzeczywiście jego nieobecność była
nieusprawiedliwiona. Zgodnie z art. 262 § 1 pkt 1 ustawy z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j.: Dz.U. z 2019 r.,
poz. 900; dalej jako: OrdPU) strona, pełnomocnik strony, świadek lub biegły, którzy mimo prawidłowego wezwania
organu podatkowego nie stawili się osobiście bez uzasadnionej przyczyny, mimo, że byli do tego zobowiązani mogą
zostać ukarani karą porządkową do 2,8 tys zł. Sąd wyjaśnił, że jako niestawiennictwo bez uzasadnionej przyczyny
należy traktować brak stawiennictwa mimo zobowiązania do niego prawidłowym wezwaniem, bez jakiegokolwiek
usprawiedliwienia, lub usprawiedliwienie, które takiego stawiennictwa obiektywnie nie uniemożliwiało. Natomiast
w okolicznościach tej sprawy, niestawiennictwo spowodowane nagłą koniecznością wyjazdu świadka zagranicę
w ważnej, niecierpiącej zwłoki sprawie służbowej jest uzasadnioną przyczyną, w rozumieniu art. 262 § 1 pkt 1
OrdPU. Sąd podkreślił, że w dniu planowanego przesłuchania świadka, organ podatkowy uzyskał informację zarówno
o nieobecności skarżącego, jak i jej przyczynie. W uzasadnieniu wyroku uznano, że bez znaczenia dla sprawy jest to
przez kogo i w jaki sposób informacja ta została przekazana.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną organu stwierdzając, że wynikający
z nieprzewidzianej sytuacji wyjazd służbowy osoby wezwanej przez organ podatkowy w charakterze świadka
stanowi uzasadnioną przyczynę niestawiennictwa. W uzasadnieniu podkreślono, że świadek zadbał o to, aby
organ został powiadomiony o tym fakcie, zaś okoliczność, iż ta informacja nie pochodziła od samego
skarżącego czy jego pełnomocnika, tylko od innej osoby, nie stanowi przeszkody do stwierdzenia uzyskania
tej wiedzy przez organ podatkowy. Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że jeśli organ odwoławczy miał
wątpliwości co do wiarygodności t wierdzeń skarżącego dotyczących konieczności nagłego wyjazdu
służbowego to powinien przeprowadzić w tym zakresie postępowanie wyjaśniające, wzywając M.K. do ich
udowodnienia czy uprawdopodobnienia.
Wyrok NSA z 19.2.2020 r., II FSK 768/18

NSA uznał, że nagły wyjazd służbowy stanowił uzasadnioną przyczynę niestawiennictwa świadka. Sąd podkreślił konieczność organu podatkowego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w przypadku wątpliwości co do wiarygodności informacji o nagłym wyjeździe.