Zmiany dotyczące statusu sędziego SN, sądów powszechnych, wojskowych oraz administracyjnych, a także organów samorządu sędziowskiego oraz organów sądów
Ustawa z 20.12.2019 r. wprowadziła zmiany dotyczące statusu sędziów SN, sądów powszechnych, wojskowych i administracyjnych, a także organów samorządu sędziowskiego i sądów. Nowelizacja wzbudziła wiele kontrowersji, wprowadzając m.in. zakaz badania legalności powołania sędziego przez Prezydenta RP oraz usprawnienia w procedurze nominacyjnej sędziów.
Tematyka: Ustawa, zmiany, sędzia, SN, sądy powszechne, sądy wojskowe, sądy administracyjne, samorząd sędziowski, organy sądów, kontrowersje, zakaz badania legalności powołania sędziego, przewinienia dyscyplinarne, kontrola nad sędziami, okres obowiązywania zmian, Prezydent RP
Ustawa z 20.12.2019 r. wprowadziła zmiany dotyczące statusu sędziów SN, sądów powszechnych, wojskowych i administracyjnych, a także organów samorządu sędziowskiego i sądów. Nowelizacja wzbudziła wiele kontrowersji, wprowadzając m.in. zakaz badania legalności powołania sędziego przez Prezydenta RP oraz usprawnienia w procedurze nominacyjnej sędziów.
Ustawa z 20.12.2019 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020 poz. 190) wprowadziła szereg przepisów porządkujących ustrojowe zagadnienia związane ze statusem sędziego Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, wojskowych oraz administracyjnych, a także organów samorządu sędziowskiego oraz organów sądów, także zmiany prowadzące do odejścia od przedstawicielskiego modelu samorządu sędziowskiego. Zmiany wzbudziły wiele kontrowersji. • Nowelizacja wprowadza zmiany w zakresie kształtu osobowego kolegium sądów. • Nowela wprowadza definicję sędziego oraz definicję jurysdykcji sędziego. • Ustawodawca ustanawia zasady zakazu badania legalności powołania sędziego przez Prezydenta RP. • Usprawnieniu uległa procedura nominacyjna sędziów. • Dostosowano także przepisy regulujące delegacje sędziów przez prezesów sądów apelacyjnych do zasady losowego przydziału spraw i zasady niezmienności składu sędziowskiego. Omawiana nowelizacja wprowadza zmiany w następujących ustawach: • ustawie z 27.7.2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 365 ze zm.), • ustawie z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 825 ze zm.), • ustawie z 21.8.1997 r. Prawo o ustroju sądów wojskowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2216 ze zm.), • ustawie z 25.7.2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2167 ze zm.), • ustawie z 12.5.2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 84 ze zm.), • Ustawie z 28.1.2016 r. Prawo o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 740 ze zm.). Definicje sędziego Nowelizacja wprowadziła definicję sędziego sądu powszechnego, sędziego Sądu Najwyższego, sędziego sądu wojskowego i sędziego sądu administracyjnego, a także definicję jurysdykcji sędziego. Odtąd za sędziego uznawana będzie osoba powołana na to stanowisko przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, która złożyła wobec niego ślubowanie. Ponadto, zgodnie z nową definicją jurysdycji sędziego, Sędzia może orzekać we wszystkich sprawach w swoim miejscu służbowym, a w innych sądach w przypadkach określonych w ustawie. Nowe zakazy Ponadto ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie zakazu ustalania lub oceny „zgodności z prawem powołania sędziego” oraz „wynikającego z tego powołania uprawnienia do wykonywania zadań z zakresu wymiaru sprawiedliwości”, a także zakazu „kwestionowania umocowania sądów i trybunałów, konstytucyjnych organów państwowych oraz organów kontroli i ochrony prawa”. Definicja i znamiona przewinienia służbowego (dyscyplinarnego) Omawiane zmiany dotyczą także wprowadzenia do wspomnianych wyżej ustaw katalogu zachowań, które uznawane będą za przewinienia służbowe (dyscyplinarne). Sędziowie będą odpowiadać za nie dyscyplinarnie. Charakter kar również został przez ustawodawcę sprecyzowany w nowelizacji. Za przewinienia dyscyplinarne może grozić sędziemu usunięcie z urzędu lub przeniesienie do innej jednostki, a za mniejsze uchybienia - dodatkowo nowa kara pieniężna w wysokości miesięcznego wynagrodzenia. Sędzia będzie odpowiadał dyscyplinarnie m.in. za: • oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa; • działania lub zaniechania mogące uniemożliwić lub istotnie utrudnić funkcjonowanie organu wymiaru sprawiedliwości; • działania kwestionujące istnienie stosunku służbowego sędziego, skuteczność powołania sędziego, lub umocowanie konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej; • działalność publiczną nie dającą się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów; • uchybienie godności urzędu; • naruszenie dyscypliny wojskowej oraz zasad honoru i godności żołnierskiej - w przypadku sędziów sądów wojskowych. Większa kontrola Sędziowie objęci zostali większym zakresem kontroli, niż miało to miejsce dotychczas. Zobowiązani zostali do składania pisemnych oświadczeń o: • członkostwie w zrzeszeniu, w tym w stowarzyszeniu – ze wskazaniem nazwy i siedziby zrzeszenia, pełnionych funkcji oraz okresu członkostwa; • funkcji pełnionej w organie fundacji nieprowadzącej działalności gospodarczej – ze wskazaniem nazwy i siedziby fundacji oraz okresu pełnienia funkcji; • członkostwie w partii politycznej przed powołaniem na stanowisko sędziego, a także w okresie sprawowania urzędu przed 29.12.1989 r. – ze wskazaniem nazwy partii, pełnionych funkcji oraz okresu członkostwa. Inne zmiany Ponadto zmiany w zakresie ustroju sądów objęły także wprowadzenie zakazu podejmowania przez kolegia i organy samorządu sędziowskiego uchwał w sprawach politycznych oraz zajmowania stanowisk podważających zasady funkcjonowania władz Rzeczypospolitej Polskiej i jej konstytucyjnych organów. Prezydent RP uzyskał upoważnienie do określania regulaminy Naczelnego Sądu Administracyjnego. Okres obowiązywania zmian Nowe przepisy obowiązują od 14.2.2020 r.
Nowe przepisy obowiązujące od 14.2.2020 r. wprowadziły także większą kontrolę nad sędziami, określając katalog przewinień dyscyplinarnych oraz zakazując podejmowania uchwał w sprawach politycznych. Definicje sędziego i znamiona przewinienia służbowego zostały sprecyzowane.