Dokonywanie zakupów testowych nowym uprawnieniem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Nowe Rozporządzenie CPC wprowadziło szereg nowych kompetencji organów odpowiedzialnych za ochronę praw konsumentów i skuteczne egzekwowanie prawa. Jednym z nowych uprawnień Prezesa UOKiK jest możliwość dokonywania tzw. „zakupów testowych” w celu wykrycia naruszeń i uzyskania dowodów. Wprowadzenie tych kompetencji stanowi istotną zmianę, umożliwiającą kompleksową kontrolę procesu sprzedaży.
Tematyka: Dokonywanie zakupów testowych, nowe uprawnienia Prezesa UOKiK, Rozporządzenie CPC, ochrona konsumentów, egzekwowanie prawa, kompleksowa kontrola procesu sprzedaży
Nowe Rozporządzenie CPC wprowadziło szereg nowych kompetencji organów odpowiedzialnych za ochronę praw konsumentów i skuteczne egzekwowanie prawa. Jednym z nowych uprawnień Prezesa UOKiK jest możliwość dokonywania tzw. „zakupów testowych” w celu wykrycia naruszeń i uzyskania dowodów. Wprowadzenie tych kompetencji stanowi istotną zmianę, umożliwiającą kompleksową kontrolę procesu sprzedaży.
Nowe Rozporządzenie CPC wprowadziło szereg nowych kompetencji organów odpowiedzialnych za ochronę praw konsumentów i skuteczne egzekwowanie prawa w tym zakresie. Jednym z nowych uprawnień Prezesa UOKiK jest możliwość dokonywania tzw. „zakupów testowych” w celu wykrycia naruszeń i uzyskania dowodów. Z dniem 17.1.2020 r. weszło w życie rozporządzenie nr 2017/2394 Parlamentu Europejskiego i Rady z 12.12.2017 r. w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów i uchylające rozporządzenie Nr 2006/2004/WE (Tekst mający znaczenie dla EOG), (Dz.Urz. UE L 345 z 27.12.2017, s. 1-26; dalej jako: Rozporządzenie CPC, Consumer Protection Cooperation Network) zakładające podniesienie poziomu ochrony praw konsumentów jako słabszej strony stosunku prawnego poprzez zwiększenie skuteczności działania organów odpowiedzialnych za tę ochronę i egzekwowanie przepisów prawa w tym zakresie. W przypadku rozporządzenia CPC konieczne okazało się - wbrew ogólnej regule wyrażonej w art. 288 TFUE, zgodnie z którą rozporządzenie unijne jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich - jego wdrożenie do polskiego porządku prawnego. Konieczne jest bowiem określenie właściwości organów krajowych i ich kompetencji. Implementacja zostanie dokonana ustawą o zmianie ustawy z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (projekt został opublikowany w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pod numerem UC15). Jednym z nowych uprawnień o charakterze dochodzeniowym, jakie zyska Prezesa UOKiK wskutek wejścia w życie Rozporządzenia CPC, jest możliwość nabywania towarów lub usług jako zakupów testowych, w tym, w razie potrzeby, posługując się ukrytą tożsamością, w celu wykrycia naruszeń objętych niniejszym rozporządzeniem i uzyskania dowodów, w tym aby je kontrolować, obserwować, badać, rozkładać na części lub testować, o której mowa w art. 9 ust. 3 lit. d Rozporządzenia CPC. Tzw. „tajemniczy klient” (mystery shopper) Wprowadzenie ww. kompetencji stanowi istotną zmianę w stosunku do dotychczasowej sytuacji. Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów, tj. art. 105ia ustawy z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2019 r. poz. 369 ze zm.), w celu uzyskania informacji mogących stanowić dowód w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów kontrolujący ma prawo podjęcia czynności zmierzających do zakupu towaru. Oznacza to, że dotychczas obowiązuje przepisy nie przewidywały możliwości zakupu towaru lub usługi, a jedynie skontrolowanie sposobu jej proponowania. W praktyce oznacza to, że kontrolujący, czyli pracownik Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, korzystaj z ww. instrumentu, zwanego też „tajemniczym klientem”, ma możliwość dokonania jedynie próby zakupu towaru lub usługi. Nie może natomiast dokonać zakupu, zawrzeć umowy, zatem powinien zakończyć czynności najpóźniej tuż przed czynnością konwencjonalną zawarcia umowy. Instytucja ta ma zatem na celu skontrolowanie sposobu oferowania przez przedsiębiorcę nabycia towaru lub usługi, a co za tym idzie zweryfikowanie, czy wypełnia on wszystkie nałożone przepisami powszechnie obowiązującymi przedkontraktowe obowiązki informacyjne. Czynności kontrolującego mają na celu uzyskania informacji mogących stanowić dowód w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Są one jednak ograniczone, co w konsekwencji prowadzi do braku uprawnienia do prześledzenia całego procesu oferowania, zawarcia, realizacji i ewentualnego rozwiązania kontraktu łączącego konsumenta z przedsiębiorcą (umowa C2B). Tzw. „zakup testowy” Stosownie do treści motywu 13 preambuły do Rozporządzenia CPC, właściwe organy powinny być uprawnione do nabywania towarów lub usług jako zakupów testowych, gdzie to konieczne po ukryciu prawdziwej tożsamości w celu wykrycia naruszeń objętych niniejszym rozporządzeniem, takich jak odmowy przysługującego konsumentowi prawa do odstąpienia od umowy zawieranej na odległość, oraz w celu uzyskania dowodów. Uprawnienie to powinno obejmować również prawo do przeprowadzania kontroli, obserwacji, badania, demontażu lub testowania produktu lub usługi, które zostały zakupione przez właściwy organ do tych celów. Rozporządzenie CPC wprowadza więc zupełnie nową instytucję o charakterze typowo operacyjnym, dochodzeniowym - „zakup testowy”. Skorzystanie z niej powinno być uzasadnione jednym z dwóch wskazanych przez prawodawcę unijnego, określonych w sposób ogólny, celów, mianowicie: koniecznością wykrycia naruszeń objętych niniejszym rozporządzeniem (1) lub koniecznością uzyskania dowodów (2). Ma ona umożliwić organowi dokonanie kompleksowej kontroli całego procesu sprzedaży, począwszy od realizacji przez przedsiębiorcę przedkontraktowych obowiązków informacyjnych, a skończywszy na umożliwieniu konsumentowi skutecznego skorzystania z prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość, o którym mowa w art. 27 ustawy z 30.5.2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 287 ze zm.). Tym samym, instytucja ta ma pozwolić na pozyskanie całego, kompletnego materiału dowodowego w ramach jednego postępowania kontrolnego. W ramach zakupu testowego kontrolujący będzie uprawniony nie tylko do zawarcia umowy, ale także do dokonania tej czynności „z ukryciem prawdziwej tożsamości”. Zatem brak jawności działań podejmowanych przez kontrolującego, a tym samym element zaskoczenia przedsiębiorcy ma przyczynić się do zgromadzenia wartościowego materiału dowodowego ukazującego realne warunki i metody prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę. Instytucja zakupu testowego to także możliwość dokonania przez organ administracji analizy zakupionego towaru lub usługi. Rozporządzenie CPC przewiduje bowiem uprawnienie organu do „kontroli, obserwacji, badania, demontażu lub testowania produktu lub usługi”. Nowe uprawnienie przyznane na mocy ww. rozporządzenia daje więc organom administracji możliwość dokonywania także czynności następczych, mających charakter analityczny, odbywających się najczęściej już w siedzibie Urzędu, a pozwalających na ocenę towaru lub usługi pod kątem choćby zgodności z zamieszczonymi w zwartej umowie postanowieniami, co stanowi standardową działalność UOKiK, który z natury nie jest przecież typowym organem dochodzeniowo-śledczym. Zgodnie z informacjami zamieszczonymi w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów, instytucja zakupu testowego może znaleźć praktyczne zastosowanie w szczególności w przypadku sprzedaży towarów lub usług oferowanych podczas pokazów. Może być także istotna w przypadku kontroli przedsiębiorców działających na dynamicznie rozwijającym się rynku usług finansowych (w tym także bankowych).
Rozporządzenie CPC wprowadza zupełnie nową instytucję o charakterze typowo operacyjnym, dochodzeniowym - „zakup testowy”. Uprawnienie to ma na celu wykrycie naruszeń i uzyskanie dowodów, umożliwiając organom dokonanie kompleksowej kontroli procesu sprzedaży. Instytucja ta pozwala na zgromadzenie wartościowego materiału dowodowego w ramach jednego postępowania kontrolnego.