Stan zagrożenia epidemicznego – podstawy prawne

Publikacja "Stan zagrożenia epidemicznego - podstawy prawne" omawia definicje, podstawy wprowadzenia oraz rozporządzenia dotyczące sytuacji prawnie wprowadzonej na obszarze w związku z ryzykiem wystąpienia epidemii. Zgodnie z przepisami, stan zagrożenia epidemicznego ogłasza wojewoda lub minister zdrowia na wniosek inspektora sanitarnego, a rozporządzenie Rady Ministrów może określić szczególne rozwiązania w przypadku stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego przekraczającego możliwości działania organów administracji.

Tematyka: stan zagrożenia epidemicznego, stan epidemii, prawo, rozporządzenie, definicje, sytuacja prawnie wprowadzona, działania zapobiegawcze, minister zdrowia, inspektor sanitarny, Rada Ministrów, sytuacja kryzysowa, rozwiązania szczególne

Publikacja "Stan zagrożenia epidemicznego - podstawy prawne" omawia definicje, podstawy wprowadzenia oraz rozporządzenia dotyczące sytuacji prawnie wprowadzonej na obszarze w związku z ryzykiem wystąpienia epidemii. Zgodnie z przepisami, stan zagrożenia epidemicznego ogłasza wojewoda lub minister zdrowia na wniosek inspektora sanitarnego, a rozporządzenie Rady Ministrów może określić szczególne rozwiązania w przypadku stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego przekraczającego możliwości działania organów administracji.

„Stan zagrożenia epidemicznego”, wprowadzony na obszarze kraju rozporządzeniem Ministra Zdrowia
w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego z 13.3.2020 r.
(Dz.U. z 2020 r. poz. 433) od dnia 14.3.2020 r. zdefiniowany został w ustawie z 5.12.2008 r. o zapobieganiu
oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1239 ze zm.; dalej jako:
ZapobChoróbU) w art. 2 pkt 23 i zgodnie z tą definicją oznacza sytuację prawną wprowadzoną na danym
obszarze w związku z ryzykiem wystąpienia epidemii w celu podjęcia określonych w ustawie działań
zapobiegawczych.
Definicje
Ustawodawca zdefiniował w przywołanej ustawie także „stan epidemii”, przez który rozumienia się sytuację prawną
wprowadzoną na danym obszarze w związku z wystąpieniem epidemii w celu podjęcia określonych w ustawie działań
przeciwepidemicznych i zapobiegawczych dla zminimalizowania skutków epidemii (art. 2 pkt 22 ZapobChoróbU) oraz
„zagrożenie epidemiczne” przez które rozumie się zaistnienie na danym obszarze warunków lub przesłanek
wskazujących na ryzyko wystąpienia epidemii (art. 2 pkt 31 ZapobChoróbU).
Podstawy wprowadzenia
Zgodnie z art. 46 ust. 1 ZapobChoróbU stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii na obszarze województwa
lub jego części ogłasza i odwołuje wojewoda, w drodze rozporządzenia, na wniosek państwowego wojewódzkiego
inspektora sanitarnego. Jeżeli zagrożenie epidemiczne lub epidemia występuje na obszarze więcej niż jednego
województwa, stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii ogłasza i odwołuje, w drodze rozporządzenia,
minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw administracji publicznej, na
wniosek Głównego Inspektora Sanitarnego (art. 46 ust. 2 ZapobChoróbU). Ten przepis jest podstawą rozporządzenia
z 13.3.2020 r.
W przepisach rangi ustawowej wskazano zakres możliwy do regulowania mocą rozporządzenia (art. 46 ust. 4
ZapobChoróbU). W rozporządzeniu (wojewody i ministra do spraw zdrowia) można ustanowić: 1) czasowe
ograniczenie określonego sposobu przemieszczania się,
2) czasowe ograniczenie lub zakaz obrotu i używania określonych przedmiotów lub produktów spożywczych,
3) czasowe ograniczenie funkcjonowania określonych instytucji lub zakładów pracy,
4) zakaz organizowania widowisk i innych zgromadzeń ludności,
5) obowiązek wykonania określonych zabiegów sanitarnych, jeżeli wykonanie ich wiąże się z funkcjonowaniem
określonych obiektów produkcyjnych, usługowych, handlowych lub innych obiektów,
6) nakaz udostępnienia nieruchomości, lokali, terenów i dostarczenia           środków   transportu   do   działań
przeciwepidemicznych przewidzianych planami przeciwepidemicznymi,
7) obowiązek przeprowadzenia szczepień ochronnych (określonych bliżej w ust. 3 omawianego przepisu ustawy)
oraz grupy osób podlegające tym szczepieniom, rodzaj przeprowadzanych szczepień ochronnych – uwzględniając
drogi szerzenia się zakażeń i chorób zakaźnych oraz sytuację epidemiczną na obszarze, na którym ogłoszono stan
zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii.
Rozporządzenie Rady Ministrów
Do ustawy z 5.12.2008 r. wprowadzono kilka nowych przepisów mocą ustawy z 2.3.2020 r. o szczególnych
rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych
oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374).
Takim przepisem jest m.in. art. 46a ZapobChoróbU, zgodnie z którym w przypadku wystąpienia stanu epidemii lub
stanu zagrożenia epidemicznego o charakterze i w rozmiarach przekraczających możliwości działania właściwych
organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego, Rada Ministrów może określić,
w drodze rozporządzenia, na podstawie danych przekazanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia, ministra
właściwego do spraw wewnętrznych, ministra właściwego do spraw administracji publicznej, Głównego Inspektora
Sanitarnego oraz wojewodów:



1) zagrożony obszar wraz ze wskazaniem rodzaju strefy, na którym wystąpił stan epidemii lub stan zagrożenia
epidemicznego,
2) rodzaj stosowanych rozwiązań - w zakresie określonym w art. 46b ZapobChoróbU - mając na względzie zakres
stosowanych rozwiązań oraz uwzględniając bieżące możliwości budżetu państwa oraz budżetów jednostek
samorządu terytorialnego.
Ustawodawca zdecydował zatem o wprowadzeniu kolejnej podstawy do wydania rozporządzenia – w przypadku
wystąpienia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego – tym razem przez Radę Ministrów. Chodzi tutaj
bowiem o stan o charakterze i w rozmiarach przekraczających możliwości działania właściwych organów
administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego.
Zgodnie z przepisem art. 46b ZapobChoróbU w rozporządzeniu Rady Ministrów można ustanowić:
1) te same ograniczenia, obowiązki i nakazy, o których mowa w rozporządzeniu wydanym przez ministra właściwego
do spraw zdrowia (lub wojewodę);
2) czasowe ograniczenie określonych zakresów działalności przedsiębiorców;
3) czasową reglamentację zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły;
4) obowiązek poddania się badaniom lekarskim oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów przez
osoby chore i podejrzane o zachorowanie;
5) obowiązek poddania się kwarantannie;
6) miejsce kwarantanny;
7) zakaz opuszczania miejsca kwarantanny;
8) czasowe ograniczenie korzystania z lokali lub terenów oraz obowiązek ich zabezpieczenia;
9) nakaz ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, terenów i obiektów;
10) nakaz lub zakaz przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach;
11) zakaz opuszczania strefy zero przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie;
12) nakaz określonego sposobu przemieszczania się.
Rozporządzenie Rady Ministrów nie zostało jeszcze wydane.
Zarówno „stan zagrożenia epidemicznego”, jak i „stan epidemii” jest sytuacją prawną. Wystąpienie takiego stanu na
obszarze kraju wynika z regulacji prawnych a nie oceny dokonywanej przez strony różnego rodzaju stosunków
prawnych
Analiza powyższych przepisów nie pozwala na jednoznaczne wskazanie skutków takich sytuacji prawnych dla
poszczególnych podmiotów stosunków prawnych. Wprowadzenie „stanu zagrożenia epidemicznego” nie oznacza
w szczególności, że mamy do czynienia automatycznie z działaniem siły wyższej (w rozumieniu przepisów KC).







Analiza przepisów dotyczących "stanu zagrożenia epidemicznego" i "stanu epidemii" wskazuje, że ich wprowadzenie nie automatycznie skutkuje działaniem siły wyższej. Publikacja podkreśla, że sytuacja prawna wynika z regulacji prawnych, a nie oceny stron stosunków prawnych, co może mieć istotne znaczenie dla podmiotów w kontekście działań przeciwepidemicznych.