Interes społeczny i słuszny interes obywatela wskazówką interpretacyjną prawa materialnego

Art. 7 KPA wprowadza zasadę uwzględniania z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli, bez określenia hierarchii czy zasad rozstrzygania konfliktów między nimi. W kontekście konfliktów organ powinien dążyć do realizacji obu rodzajów interesów - stwierdził WSA w Olsztynie (wyrok z 31.12.2019 r., II SA/Ol 814/19). Decyzje administracyjne wymagają szczegółowego uzasadnienia, uwzględniającego interes społeczny i słuszny interes strony.

Tematyka: interes społeczny, słuszny interes obywateli, zasada uwzględniania z urzędu, konflikt interesów, decyzje administracyjne, interpretacja prawa materialnego, postępowanie administracyjne

Art. 7 KPA, wprowadzający zasadę uwzględniania z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu
obywateli, nie określa hierarchii tych wartości, ani zasad rozstrzygania konfliktów między nimi. Powyższą
zasadę należy rozumieć w ten sposób, że w wypadku sprzeczności (kolizji) między tymi interesami, organ
powinien załatwić sprawę, realizując w sposób możliwie najpełniejszy oba rodzaje interesów - stwierdził WSA
w Olsztynie (wyrok z 31.12.2019 r., II SA/Ol 814/19).
Stan faktyczny
Przedmiotem rozpatrywanej przez Sąd Administracyjny skargi jest decyzja Rektora Uniwersytetu o braku zgody na
wznowienie studiów w celu złożenia pracy dyplomowej i przystąpienia do egzaminu dyplomowego z uwagi na zmiany
wprowadzone w programie studiów, w tym w szczególności zmianę profilu kształcenia z ogólnoakademickiego na
praktyczny oraz na wystąpienie zbyt dużej liczby różnic programowych i konieczność uzupełnienia godzin praktyk, co
uniemożliwia wznowienie studiów wyłącznie w ww. celu.
Stan prawny
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w pierwszej kolejności zauważył, że ustawodawca pozostawił
autonomię władzom uczelni w zakresie regulacji dotyczącej wznowienia studiów.
W rozpatrywanej sprawie podstawę rozstrzygnięcia stanowił więc § 35 ust. 10 Regulaminu Studiów przyjęty w drodze
uchwały Senatu. Stosownie do wyżej wskazanej regulacji, student, który został skreślony z listy studentów zgodnie
z § 34 ust. 1 pkt 3 (w przypadku niezłożenia w terminie pracy dyplomowej, tj. gdy student, który uzyskał zaliczenie
wszystkich przedmiotów i zdał wszystkie egzaminy objęte planem studiów oraz zaliczył przewidziane w tym planie
praktyki, a nie złożył pracy dyplomowej w terminie określonym w § 39 ust. 3 lub 4 Regulaminu) może uzyskać zgodę
dziekana na wznowienie studiów w celu złożenia pracy dyplomowej i przystąpienia do egzaminu dyplomowego
w terminie 2 lat od dnia skreślenia.
Jedyną materialnoprawną przesłanką wznowienia studiów jest zatem brak upływu 2 lat od dnia skreślenia z listy
studentów, która to przesłanka została autonomicznie zakreślona przez organy uczelni. Przywołany termin do
wznowienia studiów ma charakter przepisu prawa materialnego, a zatem - z istoty swej - nie może być przedłużony,
czy też przywrócony.
Regulamin studiów nie przewiduje żadnych innych przesłanek wznowienia studiów, w tym - wbrew stanowisku
Rektora - warunku braku zmian w programie studiów.
Uznanie administracyjne
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie podkreślił, że decyzja administracyjna w przedmiocie wznowienia
studiów ma niewątpliwie charakter uznaniowy. Co ważne, decyzja wydana w warunkach uznania administracyjnego
nie może być decyzją dowolną, ale musi wynikać z wszechstronnego i dogłębnego rozważenia wszystkich
okoliczności faktycznych sprawy. Musi wyważać interes społeczny i słuszny interes strony.
Sąd rozpatrujący niniejszą sprawę wskazał, że rozstrzygnięcia (w szczególności te negatywne dla strony),
podejmowane w ramach uznania administracyjnego, powinny być szczególnie przekonywująco, wyczerpująco i jasno
uzasadnione, zarówno co do faktów, jak i co do prawa, tak, aby nie było wątpliwości, że wszystkie okoliczności
sprawy zostały rozważone i ocenione, a organ nie pozostawił poza swoimi rozważaniami argumentów podnoszonych
przez stronę, nie pominął istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy materiałów dowodowych, czy też nie dokonał oceny
tych materiałów wbrew zasadom logiki lub doświadczenia życiowego. Decyzja taka powinna zatem w sposób
czytelny, umożliwiający kontrolę poszczególnych etapów rozumowania, przedstawić wszystkie przesłanki faktyczne
i interpretacyjne wnioskowania organu. Innymi słowy, organ orzekający na podstawie przepisu o charakterze
uznaniowym ma obowiązek szczegółowego uzasadnienia motywów, jakimi kierował się, czyniąc użytek ze swych
uprawnień, a uzasadnienie takiej decyzji nie może opierać się na ogólnych stwierdzeniach, czy też jedynie na
przytoczeniu ustawowych, czy regulaminowych przesłanek, uprawniających do wydania decyzji niekorzystnej dla
strony.
Interes społeczny i słuszny interes obywateli
WSA w Olsztynie wskazał, że wynikająca z art. 7 KPA in fine, zasada ogólna postępowania administracyjnego, tj.
zasada prawdy obiektywnej, stanowi także wskazówkę interpretacyjną prawa materialnego. Art. 7 KPA

wprowadzający zasadę uwzględniania z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli, nie określa
hierarchii tych wartości, ani zasad rozstrzygania konfliktów między nimi. Powyższą zasadę należy rozumieć w ten
sposób, że w wypadku sprzeczności (kolizji) między tymi interesami, organ powinien załatwić sprawę, realizując
w sposób możliwie najpełniejszy oba rodzaje interesów.
Co więcej Sąd rozstrzygający, powołując się na dotychczasowe stanowisko sądów administracyjnych, podkreślił, iż
w państwie prawa nie ma miejsca dla mechanicznie i sztywno pojmowanej zasady nadrzędności interesu
ogólnego nad interesem indywidualnym (wyrok SN z 18.11.1993 r., III ARN 49/93). W praktyce oznacza to, że
w każdym przypadku działający organ ma obowiązek wskazać, o jaki interes ogólny (publiczny) chodzi, i udowodnić,
iż on jest na tyle ważny i znaczący, że bezwzględnie wymaga ograniczenia uprawnień indywidualnych obywateli.
Zarówno istnienie takiego interesu, jak i jego znaczenie, a także przesłanki powodujące konieczność przedłożenia
w konkretnym wypadku interesu publicznego nad indywidualny podlegać muszą zawsze wnikliwej kontroli
instancyjnej i sądowej (wyrok NSA z 27.4.2012 r., I OSK 289/12).
Stanowisko WSA
W ocenie Sądu rozstrzygającego, z uwagi na fakt, iż Skarżący uzyskał zaliczenie wszystkich przedmiotów i zdał
wszystkie egzaminy objęte planem studiów oraz zaliczył przewidziane w tym planie praktyki, nabył ekspektatywę
prawa do wznowienia studiów. Zarówno etap studiów, na jakim doszło do skreślenia Skarżącego z listy studentów,
jak i jego status powinny mieć wpływ na ocenę dopuszczalności wznowienia studiów na dotychczasowym etapie
i dotychczasowym kierunku.
Sąd orzekający stwierdził, że w rozpatrywanej sprawie doszło do naruszenia m.in. art. 7 KPA. W toku postępowania
organy m.in. nie uwzględniły słusznego interesu Skarżącego. Nie uwzględniły tym samym szczególnego statusu
osoby ubiegającej się o wznowienie studiów na podstawie § 35 ust. 10 w zw. z § 34 ust. 1 pkt 3 Regulaminu studiów,
czym naruszyły również art. 8 KPA (zasada pogłębiania zaufania).
WSA w Olsztynie uznał więc za zasadne uchylenie decyzji zapadłych w obu instancjach w celu przeprowadzenia
postępowania wyjaśniającego we wskazanym zakresie oraz dokonania ponownej wszechstronnej oceny okoliczności
faktycznych niniejszej sprawy z uwzględnieniem szczególnego statusu skarżącego, który uzyskał zaliczenie
wszystkich przedmiotów, zdał wszystkie egzaminy objęte planem studiów oraz zaliczył przewidziane w tym planie
praktyki.
Art. 7 KPA odwołuje się do dwóch pojęć niedookreślonych, tj.: „interes społeczny” i „słuszny interes obywateli”.
Przepis ten nie określa jednak wzajemnej relacji dwóch wskazanych wyżej wartości ani nie przesądza, która z nich
jest bardziej relewantna.

Taka regulacja sprawia, że to organ administracji publicznej musi każdorazowo - w okolicznościach faktycznych
konkretnej sprawy - dokonać zważenia obydwu interesów i na tej podstawie podjąć słuszne rozstrzygnięcie. Co
więcej, wymaga to precyzyjnego i wyczerpującego uargumentowania w treści uzasadnienia zapadłego
rozstrzygnięcia - decyzji administracyjnej.

Warto podkreślić, że na temat ewentualnej kolizji pomiędzy tymi dwoma wartościami wypowiadał się także Trybunał
Konstytucyjny, stwierdzając, iż granicą uwzględniania słusznego interesu obywateli jest uwzględnienie przez organ
administracji publicznej interesu społecznego.

Interes społeczny nie może w tym przypadku być interpretowany jako interes zbiorowości, czyli substrat interesów
indywidualnych. Powinien być on pojmowany jako wartość istotna z punktu widzenia społeczeństwa, a wartości takie
powinny być chronione za pomocą norm prawa powszechnie obowiązującego. Zatem - zgodnie ze stanowiskiem
przyjętym przez TK - granica uwzględniania słusznego interesu społecznego zostanie naznaczona poprzez kolizję
z normą prawną, która chroni określoną wartość (wyrok TK z 15.12.2008 r., P 57/07).

Wyrok WSA w Olsztynie z 31.12.2019 r., II SA/Ol 814/19

Interpretacja art. 7 KPA jako wskazówki interpretacyjnej prawa materialnego nakazuje organom administracji publicznej uwzględnianie obu interesów w konkretnych sprawach. Kolizje między interesem społecznym a słusznym interesem obywateli wymagają wnikliwej kontroli instancyjnej i sądowej. Organ musi zważać na oba interesy i trafnie uzasadniać swoje decyzje.