Zawieszenie Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego

Trybunał Najwyższy zawiesił stosowanie przepisów dotyczących Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, co wywołało wiele dyskusji dotyczących niezależności sądownictwa oraz zgodności z unijnym prawem. Decyzja TS otwiera drogę do przeanalizowania koniecznych reform w polskim systemie sądownictwa.

Tematyka: Trybunał Najwyższy, Izba Dyscyplinarna, Sąd Najwyższy, niezależność sądownictwa, unijne prawo, reformy sądownictwa, system prawny, wyrok Trybunału, arest czasowy, przepisy prawne, Polska, Komisja Europejska

Trybunał Najwyższy zawiesił stosowanie przepisów dotyczących Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, co wywołało wiele dyskusji dotyczących niezależności sądownictwa oraz zgodności z unijnym prawem. Decyzja TS otwiera drogę do przeanalizowania koniecznych reform w polskim systemie sądownictwa.

Trybunał zawiesił stosowanie przepisów będących podstawą właściwości Izby Dyscyplinarnej Sądu
Najwyższego.
Wniosek
We wniosku w przedmiocie środków tymczasowych Komisja wniosła do TS m.in. o nakazanie Rzeczypospolitej
Polskiej, aby do czasu wydania przez Trybunał wyroku rozstrzygającego sprawę co do istoty zawiesiła stosowanie
przepisów art. 3 pkt 5, art. 27 i art. 73 § 1 ustawy z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2018 r. poz. 5; dalej
jako: SNU), stanowiących podstawę właściwości Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego (dalej jako: ID) zarówno
w pierwszej, jak i w drugiej instancji, w sprawach dyscyplinarnych sędziów.
Stanowisko TS
Dopuszczalność wniosku o zastosowanie środków tymczasowych
Trybunał przyznał, że organizacja wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich należy do
kompetencji tych ostatnich. Jednakże, zdaniem TS, przy wykonywaniu tej kompetencji państwa członkowskie mają
obowiązek dochować zobowiązań wynikających dla nich z unijnego prawa, a w szczególności z art. 19 ust. 1 akapit
drugi TUE [wyrok Miasto Łowicz i Prokurator Generalny zastępowany przez Prokuraturę Krajową (System
odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów), C-558/18 i C‑ 563/18, pkt 36]. W ocenie TS każde państwo członkowskie
powinno na podstawie art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE zapewnić, aby organy należące – jako „sąd” w rozumieniu
prawa UE – do systemu środków odwoławczych w dziedzinach objętych tym prawem odpowiadały wymogom
skutecznej ochrony sądowej. Dla zagwarantowania tej ochrony zachowanie niezależności takich organów jest
kwestią kluczową, co potwierdza art. 47 akapit drugi KPP, w którym wśród wymogów związanych z prawem
podstawowym do skutecznego środka prawnego wymieniono dostęp do „niezawisłego” sądu.
Z orzecznictwa TS wynika, że wymóg niezawisłości sędziowskiej narzuca w szczególności konieczność, by przepisy
regulujące system odpowiedzialności dyscyplinarnej osób, którym powierzono zadanie sądzenia, przewidywały
niezbędne gwarancje w celu uniknięcia ryzyka wykorzystywania takiego systemu do politycznej kontroli
treści orzeczeń sądowych [wyrok Komisja/Polska (Niezależność Sądu Najwyższego), C-619/18, pkt 77].
Trybunał uznał, że w ramach skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego
kwestionującej zgodność z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE przepisów krajowych dotyczących systemu
odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów sądów orzekających o kwestiach z zakresu unijnego prawa,
w szczególności przepisów dotyczących organu właściwego do orzekania w sprawach dyscyplinarnych sędziów, jest
on właściwy do zarządzenia na podstawie art. 279 TFUE środków tymczasowych zmierzających do zawieszenia
stosowania takich przepisów.
Trybunał orzekł, że wniosek o zastosowanie środków tymczasowych jest dopuszczalny.
Warunki zarządzenia środków tymczasowych
Artykuł 160 § 3 Regulaminu postępowania stanowi, że we wnioskach w przedmiocie środków tymczasowych należy
określić „przedmiot sporu, okoliczności niecierpiące zwłoki, a także uprawdopodobnić z faktycznego i prawnego
punktu widzenia konieczność zastosowania środka”. Wobec powyższego TS stwierdził, że środki tymczasowe mogą
zostać zarządzone jedynie wtedy, gdy zostanie wykazane, że ich zastosowanie jest prima facie prawnie i faktycznie
uzasadnione (fumus boni iuris) oraz że mają one pilny charakter w tym znaczeniu, iż ich zarządzenie i wykonanie
przed wydaniem rozstrzygnięcia co do istoty sprawy jest konieczne w celu uniknięcia poważnej oraz nieodwracalnej
szkody dla interesów skarżącego. Sąd orzekający w przedmiocie środków tymczasowych dokonuje także w razie
potrzeby wyważenia występujących interesów. Ustanowione w ten sposób przesłanki mają charakter kumulatywny,
co oznacza, że wniosek o zastosowanie środka tymczasowego podlega oddaleniu, gdy którakolwiek z nich nie jest
spełniona (postanowienie Komisja/Polska, C-619/18 R, pkt 29).
W przedmiocie fumus boni iuris
Trybunał wyjaśnił, że przesłanka dotycząca fumus boni iuris jest spełniona wówczas, gdy co najmniej jeden
z zarzutów podniesionych przez stronę wnoszącą o zastosowanie środków tymczasowych w uzasadnieniu
skargi głównej wydaje się prima facie niepozbawiony poważnej podstawy.
Trybunał przyznał, że w wyroku wyrok A.K. i in. (Niezależność Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego) (C-585/18,
C‑ 624/18 i C‑ 625/18) nie stwierdził braku zgodności z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE polskich przepisów



dotyczących ID oraz składu KRS. Tym samym TS pozostawił przeprowadzenie wymaganej w tym celu oceny
w kompetencjach sądu odsyłającego. Jednakże TS wyjaśnił w pkt 132 wyroku A.K., że ograniczył swoje badanie do
unijnych przepisów poprzez dokonanie wykładni tego prawa mogącej okazać się przydatną dla sądu odsyłającego,
do którego należy, w celu rozstrzygnięcia zawisłych przed nim sporów, przeprowadzenie oceny zgodności przepisów
prawa krajowego z unijnym prawem w świetle elementów wykładni dostarczonych w ten sposób przez Trybunał
(wyrok Pannon Gép Centrum, C-368/09, pkt 29). Otóż w świetle elementów wykładni zawartych w szczególności
w pkt 136–151 wyroku A.K. oraz wyroków wydanych przez Sąd Najwyższy w dniach 5.12.2019 r. oraz 15.1.2020 r.
w następstwie wyroku A.K. – zdaniem TS – nie można prima facie wykluczyć, że sporne przepisy prawa
krajowego odczytywane w związku z art. 20 SNU i art. 9a KRSU uchybiają ciążącemu na RP, na mocy art. 19
ust. 1 akapit drugi TUE, obowiązkowi zagwarantowania, aby wszystkie orzeczenia wydawane w postępowaniach
dyscyplinarnych dotyczących sędziów Sądu Najwyższego i sędziów sądów powszechnych podlegały kontroli organu,
który spełnia wymogi nieodłącznie związane ze skuteczną ochroną sądową, w tym wymóg niezależności.
W konsekwencji – bez wypowiadania się na tym etapie co do zasadności argumentów wysuwanych przez strony
w ramach skargi o stwierdzenie uchybienia, której ocena należy do wyłącznej właściwości sądu orzekającego co do
istoty sprawy – TS stwierdził, że w świetle przedstawionych przez Komisję okoliczności faktycznych oraz elementów
wykładni, których dostarczają w szczególności wyroki Komisja/Polska (Niezależność Sądu Najwyższego) oraz A.K.,
argumenty wysuwane przez Komisję są prima facie niepozbawione poważnej podstawy w rozumieniu
powyżej przytoczonego orzecznictwa. Wobec powyższego TS orzekł, że przesłanka fumus boni iuris została
spełniona.
W przedmiocie pilnego charakteru
Zgodnie z orzecznictwem TS postępowanie w przedmiocie środków tymczasowych ma na celu zagwarantowanie
pełnej skuteczności przyszłego ostatecznego orzeczenia, tak aby uniknąć luki w ochronie prawnej zapewnianej przez
Trybunał. Dla osiągnięcia tego właśnie celu pilny charakter należy oceniać pod względem konieczności wydania
orzeczenia tymczasowego, tak aby uniknąć wystąpienia poważnej i nieodwracalnej szkody dla strony, która
wnosi o tymczasową ochronę.
Ze spornych polskich przepisów wynika, że ID jest w przypadku sędziów sądów powszechnych sądem
dyscyplinarnym drugiej instancji i w niektórych wypadkach sądem pierwszej instancji, natomiast w stosunku do
sędziów SN stanowi sąd dyscyplinarny pierwszej i drugiej instancji. W ocenie TS fakt, że do czasu wydania
ostatecznego wyroku niezależność ID może nie być zagwarantowana, będzie niósł za sobą w tym okresie także
zagrożenie dla niezależności SN i sądów powszechnych. Zatem TS orzekł, że przesłanka dotycząca pilnego
charakteru została w niniejszej sprawie wykazana.
W przedmiocie wyważenia interesów
Trybunał wskazał, że w większości postępowań w przedmiocie środków zarówno przyznanie, jak i odmowa
przyznania wnioskowanego zawieszenia wykonania, może wywołać w pewnym stopniu określone skutki
o charakterze definitywnym, a do sądu orzekającego w przedmiocie tych środków tymczasowych należy dokonanie
wyważenia ryzyka związanego z każdym z możliwych rozwiązań.
Trybunał uznał, że zastosowanie wnioskowanych środków tymczasowych nie oznaczałoby likwidacji ID ani
rozwiązania struktur odpowiedzialnych za obsługę administracyjno-finansową tej jednostki, lecz prowadziłoby do
czasowego zawieszenia działalności tej izby do czasu wydania ostatecznego wyroku. Ponadto w zakresie, w jakim
zarządzenie tych środków wiązałoby się z zawieszeniem toczących się przed ID postępowań do czasu wydania
ostatecznego wyroku, szkoda wynikająca dla danych jednostek z zawieszenia tych spraw byłaby mniejsza niż
szkoda, jaką poniosłyby one w przypadku rozpatrzenia ich sprawy przez ID, której braku niezależności
i bezstronności nie można prima facie wykluczyć.
Reasumując TS orzekł, że RP zostaje zobowiązana, natychmiast i do czasu wydania wyroku kończącego
postępowanie w sprawie C-791/19, do:
– zawieszenia stosowania przepisów art. 3 pkt 5, art. 27 i art. 73 § 1 SNU, stanowiących podstawę
właściwości ID SN zarówno w pierwszej, jak i w drugiej instancji, w sprawach dyscyplinarnych sędziów;
– powstrzymania się od przekazania spraw zawisłych przed ID SN do rozpoznania przez skład, który nie
spełnia wymogów niezależności wskazanych w szczególności w wyroku A.K. i in.; oraz
– powiadomienia Komisji, nie później niż w ciągu miesiąca od doręczenia postanowienia Trybunału
zarządzającego wnioskowane środki tymczasowe, o wszystkich środkach, które przyjęła w celu pełnego
zastosowania się do tego postanowienia.
Trybunał uznał, że wniosek Komisji dotyczący wydania środków tymczasowych w zakresie zawieszenia stosowania
przepisów art. 3 pkt 5, art. 27 i art. 73 § 1 SNU, stanowiących podstawę właściwości Izby Dyscyplinarnej jest
dopuszczalny i spełnia warunki określone w unijnym prawie. Uzasadniając swoje stanowisko TS powołał się zarówno


na swoje dotychczasowe wyroki, przede wszystkim z zakresie tzw. „polskich spraw dotyczących praworządności”, jak
i odpowiednich wyroków polskiego SN. W konsekwencji Trybunał zawiesił stosowanie przepisów będących podstawą
właściwości Izby Dyscyplinarnej i zobowiązał Polskę do przedstawienia w ciągu miesiąca sprawozdania Komisji
z wykonania tego postanowienia. Wyrok co do istoty w tej sprawie zostanie wydany w drugiej połowie 2020 r.
Postanowienie z 8.4.2020 r., Komisja przeciwko Polsce, C-791/19 R







Trybunał zobowiązał Polskę do zawieszenia stosowania konkretnych przepisów dotyczących ID SN, co może wpłynąć na sposób funkcjonowania sądownictwa dyscyplinarnego. Wyrok co do istoty sprawy zostanie wydany w drugiej połowie 2020 r., co może przynieść istotne zmiany w systemie prawnym.